اما همزمان با این اتفاق و یک روز پس از دستگیری مدیر فراری، بیژن زنگنه به‌عنوان متصدی وزارت نفت، بدون هیچ‌توضیحی درمورد دستگیری یکی از مدیران زیرمجموعه‌اش، به صحبت‌های جلیلی درمورد آمار فروش نفت در سال‌های 91 و 92 واکنش نشان داد و جلیلی را به دروغگویی و نشر اکاذیب متهم کرد. وی که پیش از این و در اوایل خردادماه در گفت‌وگو با خانه ملت، تاکید کرده بود «اجازه ظهور بابک زنجانی‌ها را نمی‌دهم»، اکنون و در برابر اتهام وارده به یکی از مدیران زیرمجموعه‌اش، سکوت اختیار کرده و به‌جای پاسخگویی در این زمینه در یادداشتی با نوعی مظلوم‌نمایی و تظاهر به اینکه «معمولا در برابر این‌گونه تهاجمات به‌خاطر منافع ملی سکوت کرده و این ضربات را به جان و دل می‌پذیرم»، بیان کرد: «با توجه به اینکه آقای جلیلی در شرایط کنونی، به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی انتشار ادعاهایی علیه مدیریت فعلی نفت عمل می‌کنند، چاره‌ای جز ارائه پاسخی گذرا به ادعای ایشان ندیدم.» زنگنه همچنین آمادگی خود را برای مناظره با سعید جلیلی به‌منظور توضیح و تبیین ادعای خود و ادعای عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اعلام کرد.
بلافاصله پس از انتشار یادداشت زنگنه و پاسخ او به سعید جلیلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نیز در یادداشتی به صحبت‌های زنگنه واکنش نشان داد و اعلام کرد آماری که از سوی او ارائه شده است با استناد به آمار رسمی کشور از فروش روزانه یک تا 1.5 میلیون بشکه نفت و میعانات در ایام سخت تحریم در سال‌های ۹1 و ۹2 عنوان شده که هدف از بیان آن تاکید بر این نکته است که امروز هم می‌توان با همان قدرت و بلکه بیشتر در حوزه صادرات نفت عمل کرد. بنابراین آنچه گفته شده تلاش ما در کمک به دولت برای عبور موفق از فشارهای حداکثری دشمن در زمینه نفت بوده است.
صادرات یک‌میلیون و 800 هزار بشکه نفت در اوج تحریمها
زنگنه با عدم پذیرش آمار ارائه‌شده از سوی جلیلی مبنی‌بر میزان صادرات نفت در سال‌های 91 و 92 عملا انفعال خود را در قبال کاهش یا افزایش فروش نفت خام کشور ثابت کرد. براساس آمار منتشرشده در بخش بانک اطلاعات سری‌های زمانی بانک مرکزی، ایران در سال 91 روزانه یک‌میلیون و 800 هزار بشکه نفت خام و در سال 92 روزانه یک‌میلیون و 606 هزار بشکه نفت خام صادر کرده است. میزان صادرات نفت خام در سال 93 و در ادامه تحریمهای نفتی آمریکا، به میزان یک‌میلیون و 343 هزار بشکه نفت در روز کاهش یافته بود. آمار صادرات نفت خام ایران در سال 94 در حالی به یک‌میلیون و 434 هزار بشکه نفت افزایش یافت که به‌دنبال مذاکرات گروه 1+5 برجام به سرانجام رسید و بخشی از تحریمهای ایران لغو شد. روند افزایشی صادرات نفت در سال‌های 95 و 96 همچنان ادامه داشت تا جایی که در سال 95 صادرات نفت با جهش 697 هزار بشکه در روز به دوهزار و 131 هزار بشکه رسید. در سال 95 نیز صادرات روزانه بیش از دومیلیون و 100 هزار بشکه همچنان ادامه داشت.
آغاز تحریمها، آغاز کاهش فروش نفت
در روزهای پایانی سال 96 زمزمه خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا از توافق هسته‌ای شنیده شد. به‌دنبال آن و در 18 اردیبهشت‌ماه سال 97، ترامپ با لغو برجام رسما از توافق هسته‌ای ایران و کشورهای 1+5 خارج شد. با خروج ترامپ از برجام و اعمال تحریمهای جدید علیه ایران، صادرات روزانه نفت خام ایران روند نزولی به خود گرفت. بر این اساس و طبق آمار رسمی منتشرشده از سوی «بلومبرگ» و «تانکر تراکرز» (سامانه رصد کشتی‌ها)، میزان صادرات نفت خام ایران در ماه می سال 2018 مصادف با اردیبهشت‌ماه سال 97 به دومیلیون و 489 هزار بشکه در روز رسید. این آمار در ماه بعد (ژوئن) با کاهش بیش از 30 هزار بشکه به دومیلیون و 450 هزار بشکه در روز رسید. روند نزولی صادرات نفت خام در حالی در ماه‌های بعد ادامه داشت که براساس آمار منتشرشده در آگوست سال 2018 (مردادماه سال 97)، روزانه یک‌میلیون و 850هزار بشکه، در سپتامبر (شهریور) یک‌میلیون و 715 هزار بشکه و در نوامبر (مهر) یک‌میلیون و 100 هزار بشکه نفت خام از کشور صادر شد. میزان صادرات نفت در دسامبر (آبان‌ماه) سال گذشته و در مقایسه با ماه‌های ماقبل آن به‌شدت کاهش یافت و به صادرات روزانه 630 هزار بشکه نفت رسید و اگرچه با آغاز سال 2019 میلادی، صادرات نفت خام ایران بار دیگر روند صعودی به خود گرفت، اما در آوریل سال 2019 (فروردین‌ماه 1398) با کاهش یک‌میلیون بشکه نسبت به ماه مارس، به 780 هزار بشکه در روز رسید.
استناد وزیر به آمار خودساخته
برآیند آمارهای ارائه‌شده از سوی بانک مرکزی و آمارهای منابع خارجی از میزان فروش نفت ایران، به‌خوبی گویای ضعف مدیریت و انفعال مدیران نفتی کشور درخصوص کاهش آمار صادرات نفت و در نتیجه کاهش درآمدهای نفتی کشور است. اگرچه به گفته بیژن زنگنه، ارقام مطرح‌شده از زبان سعید جلیلی درخصوص میزان صادرات نفت کشور در سال‌های 91 و 92 که ایران با شدید‌ترین تحریمها روبه‌رو بود، غیرواقعی و غیررسمی است، اما آمارهای رسمی نشان می‌دهد گویا وزیر نفت در محاسبات خود واقعیت امر را نادیده گرفته و دقت نظر کافی نداشته است. مضاف بر اینکه به‌رغم وعده وزیر مبنی‌بر جلوگیری از ظهور بابک زنجانی‌های دیگر در کشور، اما به‌نظر می‌رسد وزیر نفت نظارت کافی بر عملکرد مدیران زیرمجموعه خود نداشته و بدیهی است که اگر مدیر فراری، موفق به فرار از کشور می‌شد بار دیگر و در سایه غفلت مدیران، بیت‌المال به تاراج می‌رفت و اصل ماجرا در میان بگومگوهای جلیلی و زنگنه مسکوت باقی می‌‌ماند.
* نویسنده : زهرا فریدزادگان روزنامه نگار