آمار طلاق را اعلام نمی‌کنیم
حدود سه سال پیش بود که علی‌اکبر محزون، مدیرکل اطلاعات و آمار جمعیتی سازمان ثبت احوال کشور با بیان اینکه از این پس آمار طلاق در کشور را اعلام نمی‌کنیم، گفت: «آمار طلاق به اندازه کافی بیان شده است و صرفا ارائه آن دردی را دوا نمی‌کند. یکی از دلایل بیان آمار اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها درباره اتفاقات در سطح کلان است، علاوه‌بر آن، این افراد متوجه می‌شوند که تصمیم‌های فردی آنان چه تاثیری می‌تواند بر وضعیت کشور بگذارد. برنامه‌ریزان باید از آمار اطلاع یابند و می‌توانند اقدامات عملی را براساس آمار در دستور کار خود قرار دهند. تاکنون در زمینه آمار طلاق به اندازه کافی هشدار داده شده است. تکرار مکررات ممکن است آسیب به وجود آورد که ما از آن پرهیز می‌کنیم. هر وقت کارهای عملی در زمینه کاهش طلاق انجام شود، ما اثربخشی برنامه‌ها را به اطلاع می‌رسانیم.»
شاید یکی از اولین اظهارنظرها در ارتباط با عدم اعلام آمار همین چند خط بالا باشد. البته این چند خط با آنچه در ادامه می‌نویسیم، متفاوت است. از این جهت که مدیرکل اطلاعات و آمار جمعیتی سازمان ثبت احوال کشور علت عدم اعلام آمار طلاق را نبود کنشگری و سیاستگذاری صحیح و اعمال مناسب در جهت کاهش این امر دانست و اعلام آمار را امری تکراری و بی‌اثر دانست؛ موضوعی که شاید این اقدام را تا حدی توجیه کند.
ایران جزء 10 کشور اول مصرف‌کننده مواد مخدر در جهان
سردار اسکندر مومنی، رئیس ستاد مبارزه با مواد مخدر آبان ماه سال گذشته در دیدار با یکی از علما و در ارتباط با هزینه‌ای که کشور در حوزه مصرف مواد مخدر متحمل می‌شود، گفت: «دو میلیون و ۸۰۰ هزار معتاد در سنین و شغل‌های مختلف در کشور وجود دارند که سالانه ۱۹۹هزار میلیارد تومان هزینه را بر کشور تحمیل می‌کنند. این میزان برابر 11.7 درصد تولید ناخالص ملی است. طبق نظرسنجی‌های پی‌درپی مهم‌ترین و بزرگ‌ترین دغدغه مردم اعتیاد و مواد مخدر است. ما در رأس هرم مصرف‌کننده اعتیاد در جهان و جزء ۱۰ کشور اول هستیم.»
برای دسترسی به مواد مخدر فقط 7 دقیقه زمان لازم است
مردادماه سال 97 نوروزی، سخنگوی کمیسیون حقوقی مجلس شورای اسلامی گفت: «دسترسی به مواد مخدر از خرید یک بسته سبزی هم آسان‌تر است؛ قبلا زمان دسترسی به مواد مخدر ۱۵ دقیقه بود که امروز هفت دقیقه شده است.»
سردار زاهدیان، رئیس‌پلیس مبارزه با مواد مخدر کشور با اشاره به فضای مجازی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای تبلیغ مواد مخدر گفت: «امروز دسترسی راحت به واسطه فضای مجازی به مواد مخدر این آسیب‌پذیری را برای نوجوانان، دانش‌آموزان و دانشجویان ایجاد کرده است.»
مرگ روزانه 8 نفر در کشور به دلیل اعتیاد
ایرج حریرچی، سخنگوی فعلی وزارت بهداشت سال 95 با ارائه آماری عنوان کرد: «براساس گزارش سازمان پزشکی قانونی روزانه هشت نفر در کشور به دلیل اعتیاد می‌میرند و 65 درصد کسانی که مبتلا به عفونت HIV بوده‌اند از مصرف‌کنندگان مواد مخدر هستند. 50 درصد مصرف‌کنندگان تزریقی مواد مخدر مبتلا به هپاتیت C بوده و 14 درصد معتادان تزریقی نیز HIV دارند. درحال حاضر 50 درصد زندانیان ما جرائم‌شان مربوط به مواد مخدر است و 50 درصد ورودی زندان‌ها را مصرف‌کنندگان موادمخدر تشکیل می‌دهند. همچنین 26.5 درصد طلاق‌ها در کشور مرتبط با مصرف مخدر یا الکل است.»
کاهش سن مصرف مواد مخدر به 11 سال
حسن لطفی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی سال گذشته نسبت به کاهش سن مصرف مواد مخدر به ۱۱ سال و افزایش تمایل دانش‌آموزان به مصرف هشدار داد و گفت: «متاسفانه تاکنون راهکارهای مسئولان برای جلوگیری از گرایش نوجوانان و جوانان به سمت مصرف مواد مخدر کارآمد نبوده و کاهش سن مصرف مواد مخدر نیز نشانه عدم موفقیت سیاست‌های مبارزه با مواد مخدر است. متاسفانه ارائه آموزش‌های پیشگیرانه در تمامی مقاطع تحصیلی به دانش‌آموزان که می‌تواند عاملی موثر در پیشگیری از گرایش دانش‌آموزان به سمت مصرف مواد مخدر باشد، مغفول مانده است. ضعف اطلاعات، نبود زیرساخت‌ها و آموزش‌های مناسب باعث شده با کاهش سن اعتیاد در کشور روبه‌رو شویم.»
بیش از 2 تن موادمخدر در اطراف مدارس کشف شده است
سردار مسعود زاهدیان، رئیس‌پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا با اعلام آمار کشفیات مواد مخدر در اطراف مدارس در سال 96 گفت: «بیش از ۵۰۰ مدرسه در سراسر کشور را که در مناطق آلوده قرار داشتند، شناسایی و از اطراف این مدارس بیش از ۲۰۰۰ کیلوگرم انواع موادمخدر را کشف و ضبط کردیم. انواع قرص‌ها، گل، ماریجوانا و حشیش از انواع مواد کشف شده است.»
۱۰هزار دانش‌آموز معتاد نیازمند درمان
آمار و اطلاعات در ارتباط با تعداد دانش‌آموزان درگیر اعتیاد در کشور زیاد و البته دقیق نیست. اما طبق آخرین آمار موجود که منصور کیایی، مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش اردیبهشت سال گذشته ارائه کرد: «امروزه حدود ۱۰۰هزار نفر از دانش‌آموزان کشور در معرض خطر اعتیاد هستند، به‌طوری که برخی از این دانش‌آموزان یا تجربه مصرف را داشته یا در معرض این آسیب قرار دارند. حدود ۱۰هزار نفر از دانش‌آموزان کشور از نظر اعتیاد در مرحله‌ای قرار دارند که پس از تجربه مصرف اولیه به مصرف خود ادامه داده و امروزه نیازمند درمان هستند.»
فاطمه عباسی، رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور هم آمار 10هزار نفری دانش‌آموزان مصرف‌کننده مواد مخدر را تایید کرد و گفت: «در حال حاضر آمار دانش‌آموزان معتاد همان آماری است که آموزش و پرورش منتشر کرده و بهزیستی به‌عنوان یکی از اعضای کارگروه مشارکت‌کننده در طرح «نماد»، مسئولیت رسیدگی به درمان دانش‌آموزانی را برعهده دارد که از میان آمار 10 هزار دانش‌آموز معتادی که اعلام شده است، از بضاعت مالی مناسبی برخوردار نیستند.»
با این وجود حسین طلا، عضو سابق کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در سال 94 ضمن هشداری نسبت به تعداد بالای دانش‌آموزان معتاد خاطرنشان کرد: «برپایه آمار اعلامی از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر هم‌اکنون یک درصد از تعداد کل دانش‌آموزان کشور (تعداد دانش‌آموزان در آن سال حدود ۱۳ میلیون نفر بوده است) دارای اعتیاد هستند و بر مبنای صحت این آمار تعداد ۱۳۰هزار نفر دانش‌آموز معتاد پشت نیمکت‌های مدارس در حال تحصیل هستند، اما مسئولان وزارت آموزش و پرورش این آمار را قبول ندارند. تعداد 130هزار دانش‌آموز معتاد، مربوط به آنهایی است که مصرف دائمی مواد دارند و آماری از آن دسته از دانش‌آموزانی که به صورت تفننی و تفریحی به استعمال مواد مخدر می‌پردازند در دست نیست وگرنه تعداد از این هم فراتر خواهد رفت.»
رشد مصرف گل بین دانش‌آموزان
سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام دی ماه گذشته در ارتباط با مصرف مواد مخدر بین دانش‌آموزان در گفت‌وگو با یکی از روزنامه‌ها گفته بود: «مصرف گل بین دانش‌آموزان افزایش پیدا کرده است و وزارت آموزش و پرورش هم در این زمینه بسیار بسته عمل می‌کند. هنوز راهکار و برنامه جدی‌ای برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در مدارس وجود ندارد. وزارت آموزش و پرورش در زمینه اعتیاد دانش‌آموزی بسیار بسته عمل می‌کنند، آنها باور ندارند که وضعیت در مدارس بحرانی شده است. من آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر را قبول دارم. (طبق آخرین آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر هم‌اکنون حدود دو درصد از دانش‌آموزان مقطع دبیرستان دچار اعتیاد هستند. این میزان درصد در سال ۸۰ یعنی حدود ۱۷ سال پیش در میان دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم حدود نیم‌درصد بود و ۱۰ سال بعد یعنی در سال ۹۰ به یک درصد رسید و حالا طبق آخرین آماری که به دست آمده، با افزایش یک درصدی به دو درصد رسیده است.) معتقدم اعتیاد دانش‌آموزی در پایه ابتدایی بسیار محدود است و در مقطع راهنمایی هم شیوع مواد بسیار زیاد گزارش نشده است اما در مقطع دبیرستان این ماده بین برخی دانش‌آموزان پرطرفدار است. ضمن اینکه آمارهای ثبت شده، فقط شامل آمار دانش‌آموزانی می‌شود که به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند و بسیاری از کسانی که اقدام به ترک نکرده‌اند در این آمار لحاظ نشده‌اند.»
آمار خوب است یا بد؟
شاید روزها بشود نشست و از آمارهای مختلف و گوناگون نوشت، آمارهایی که با توجه به جایگاه بیان‌کننده و اعلام‌کننده آنها از رسمیت کافی برخوردار هستند. اما با این همه اصل گزارش حول اظهارنظر وزیر آموزش و پرورش بود که گفت تعمدا آمار دانش‌آموزان مصرف‌کننده مواد مخدر را اعلام نمی‌کند. سیدمحمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش معتقد است: «درصد آسیب‌های اجتماعی در مدارس مانند جامعه نیست، اگرچه آسیب‌های اجتماعی در جامعه رو به تزاید است، اما در مدارس این‌گونه نیست. درصد استفاده از مواد مخدر در میان دانش‌آموزان آن‌طور نیست که بگوییم خیلی بالا رفته باشد. این درصد بسیار کم است، اما من درصد آن را تعمدا ذکر نمی‌کنم، زیرا به هرحال یک‌سری مسائل تربیتی در راستای این موضوع وجود دارد. این را تاکید می‌کنم که متاسفانه ریشه گرفتاری دانش‌آموزانی که مبتلا به هرگونه آسیب اجتماعی به‌ویژه مواد مخدر می‌شوند عموما در خانواده است. ما که نمی‌توانیم در مدرسه دانش‌آموزان را تفتیش کنیم و اجازه این کار را نیز نداریم. آنچه ما را متوجه این مشکل می‌کند، نشانه‌هایی است که از بچه‌ها می‌بینیم. تعداد کسانی که با خودشان مواد مخدر یا قرص روانگردان به داخل مدرسه می‌برند، اندک بوده و اصلا قابل‌توجه نیست. نگرانی ما مربوط به دانش‌آموزانی است که درگیر اعتیاد شده‌اند نه آنهایی که با خودشان مواد مخدر داخل مدرسه می‌برند. ما ۱۴میلیون دانش‌آموز در مدارس داریم و ممکن است از این تعداد ۱۰ تا ۲۰ دانش‌آموز به دلایلی که گفتم و عموما مشکلات خانوادگی درگیر این اختلالات شوند، اما این وظیفه ماست که وضعیت دانش‌آموزانی که درگیر اعتیاد شده‌اند را دنبال کنیم و با دستگاه‌های ذی‌ربط نیز در این مورد همکاری داشته باشیم.»
همان‌طور که بالاتر هم اشاره شد در نگاه اول عدم‌انتشار آمار این‌طور به نظر می‌رسد که شاید صرفا عدم‌بیان آمار به رسانه‌ها باشد اما اظهارنظرهای گوناگون از سوی نمایندگان مجلس و آنچه بالا هم گفته شد نشان می‌دهد آموزش و پرورش اعتقاد چندانی به آمارهای موجود ندارد و خود هم به گفته وزیر تعمدا مبادرت به اعلام آمار نمی‌کند.
در خلأ آماری قرار داریم
علیرضا سلیمی، عضو هیات‌رئیسه کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی درباره وضعیت بروز آسیب‌های اجتماعی در مدارس و دانشگاهها، عنوان کرد: «در این زمینه آمار دقیقی به صورت تفکیکی در مدارس و دانشگاهها وجود ندارد و آمارها کاملا به صورت کلی ارائه شده است. دستگاه‌های مسئول ازجمله ستاد مبارزه با مواد مخدر، نیروی انتظامی، وزارت آموزش و پرورش، بهداشت و علوم که به کمیسیون آموزش و تحقیقات آمار و اطلاعات ارائه دادند، درباره وضعیت دانش‌آموزان و دانشجویان آمار و اطلاعات دقیقی برای ارائه دادن نداشتند. ستاد مبارزه با مواد مخدر، نیروی انتظامی، مرکز پژوهش‌ها و وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری و حتی معاونت‌های فرهنگی دانشگاهها هیچ‌گونه هماهنگی‌ای با یکدیگر ندارند لذا در زمینه اعتیاد و مصرف مواد مخدر در مدارس و دانشگاهها در خلأ آماری قرار می‌‌گیریم. وقتی در شرایط خلأ آماری قرار داریم نمی‌توان تصمیم‌گیری کرد.»
دو ماه بعد از اظهارات سلیمی، رسول خضری عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی هم نسبت به نبود آمار از دانش‌آموزان معتاد انتقاد کرد و گفت: «متاسفانه دانش‌آموزان در مدارس از پایه پنجم تا مقطع دبیرستان درگیر مواد دخانی و اعتیاد می‌شوند، به‌گونه‌ای که 80 درصد دانشجویان درگیر اعتیاد تجربه مصرف مواد دخانی و مخدر در دوران دانش‌آموزی را دارند. آماری از تعداد معتادان به‌ویژه دانش‌آموزان معتاد وجود ندارد. آمارهای ارائه شده در رابطه با اعتیاد به هیچ‌وجه درست و قابل اعتماد نیستند و در واقع تنها یک‌پنجم آمار واقعی اعتیاد ارائه می‌شود.»
* نویسنده : ابوالقاسم رحمانی روزنامه‌نگار