سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در گفتوگوی اختصاصی با برنامه Worlds Apart شبکه راشاتودی، با تشریح آخرین تحولات مرتبط با پرونده هستهای ایران، تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران همچنان آماده توافقی عادلانه و متوازن از مسیر مذاکره است، اما هرگز زیر بار فشار، تهدید و دیکته نخواهد رفت.
به گفته عراقچی، ایران پیش از حملات نظامی اخیر، پنج دور مذاکره مستقیم با استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رئیسجمهور آمریکا، درباره برنامه هستهای داشته و حتی دور ششم مذاکرات برای ۱۵ ژوئن برنامهریزی شده بود، اما دو روز پیش از آن، حمله اسرائیل به ایران و سپس همراهی آمریکا، این روند را متوقف کرد. وی این اقدام را «غیرقانونی و بدون هیچگونه تحریک قبلی» توصیف کرد و گفت: حمله در میانه مذاکرات، تجربهای بسیار تلخ برای ایران بود؛ تجربهای که پیشتر نیز با خروج یکجانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ تکرار شده بود.
وزیر امور خارجه با اشاره به تماسهای محدود پس از جنگ ۱۲ روزه، تصریح کرد: طرف آمریکایی بر ازسرگیری مذاکرات اصرار داشت، اما این اصرار با رویکردی نادرست همراه بود. به گفته او، مذاکره زمانی معنا دارد که مبتنی بر احترام متقابل باشد، نه تحمیل خواستهها.
عراقچی در پاسخ به این پرسش که آیا دولت فعلی آمریکا قادر به تغییر رویکرد خود است، گفت: همهچیز به این بستگی دارد که آنها تفاوت مذاکره و دیکته را درک کنند. اگر با ایدهای عادلانه، متوازن و مبتنی بر منافع متقابل وارد شوند، ایران آماده بررسی است؛ اما تجربههای تلخ سالهای اخیر نشان داده که هنوز آمادگی لازم برای یک توافق عادلانه در آنها دیده نمیشود.
وی با اشاره به حملات آمریکا به تأسیسات هستهای نطنز و فردو و ادعای پنتاگون مبنی بر عقب افتادن یک تا دو ساله برنامه هستهای ایران، تأکید کرد: «تأسیسات ما بهطور جدی آسیب دیدهاند، اما فناوری پابرجاست. فناوری را نمیتوان بمباران کرد.» عراقچی افزود: ایران حق مشروع استفاده صلحآمیز از انرژی هستهای، از جمله غنیسازی، را برای خود محفوظ میداند و از این حق عقبنشینی نخواهد کرد.
وزیر امور خارجه در عین حال خاطرنشان کرد: ایران آماده است همانند سال ۲۰۱۵ اطمینان کامل بدهد که برنامه هستهایاش صلحآمیز است و صلحآمیز باقی خواهد ماند، مشروط بر آنکه تحریمها رفع شود و توافق بر پایه احترام و اعتمادسازی متقابل شکل بگیرد. به گفته او، تجربه دیپلماسی در برجام موفق بود، در حالی که تجربه عملیات نظامی به اهداف خود نرسید و اکنون انتخاب میان این دو مسیر با ایالات متحده است.
عراقچی همچنین به موضوع همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی پرداخت و از عدم محکومیت حملات به تأسیسات هستهای ایران از سوی آژانس و مدیرکل آن انتقاد کرد. وی این سکوت را «سابقهای بسیار بد در تاریخ آژانس» دانست، اما تأکید کرد که ایران همچنان عضو متعهد NPT است و اصل همکاری را رد نمیکند.
به گفته وزیر امور خارجه، مسئله اصلی، نبود چارچوب مشخص برای بازرسی از تأسیساتی است که هدف حمله نظامی قرار گرفتهاند. او افزود: هیچ سابقهای در این زمینه وجود ندارد. به همین دلیل، ایران و آژانس توافق کردهاند برای تعیین شیوه و چارچوب مناسب بازرسی، وارد مذاکره شوند؛ موضوعی که اکنون روی میز گفتوگو قرار دارد.
وی با انتقاد صریح از عملکرد آژانس بینالمللی انرژی اتمی، این نهاد را متأثر از فشارهای سیاسی برخی کشورها دانست و تأکید کرد: آژانس که باید نهادی کاملاً حرفهای باشد، در عمل به نهادی سیاسی یا تحت نفوذ سیاسی اعضای خاص شورای حکام تبدیل شده است.
عراقچی با اشاره به تجربه مشترک ایران و روسیه در مواجهه با سکوت آژانس نسبت به حملات نظامی علیه تأسیسات هستهای، از جمله نیروگاه زاپروژیا، گفت: مدیرکل آژانس میان فشارهایی گرفتار شده که از او اقدامات خاصی را مطالبه میکنند و همین مسئله باعث شده آژانس از محکوم کردن حمله به تأسیسات هستهای صلحآمیز، حتی آنهایی که تحت پادمان خود آژانس بودهاند، خودداری کند.
وزیر امور خارجه حمله به تأسیسات هستهای صلحآمیز را «بزرگترین نقض حقوق بینالملل» توصیف کرد و افزود: با وجود اینکه بمباران چنین تأسیساتی از نگاه افکار عمومی جهان اقدامی غیرقانونی و محکوم است، آژانس و شماری از کشورهای اروپایی از محکوم کردن آن سر باز زدند؛ رویکردی که به گفته او «بسیار تأسفبار» است.
عراقچی تأکید کرد: آژانس باید به وظایف حرفهای خود بازگردد، از هرگونه سیاسیکاری پرهیز کند و درخواستهایی را که با انگیزههای سیاسی مطرح میشود، رد کند. وی همچنین نقش روسیه را بهعنوان عضو دائم شورای امنیت و یکی از اعضای برجسته شورای حکام آژانس مهم دانست و تصریح کرد که مسکو همواره بر حفظ ماهیت حرفهای آژانس پافشاری کرده است.
وزیر امور خارجه در بخش دیگری از این گفتوگو، غنیسازی اورانیوم را حقی مشروع و بخشی از شأن و غرور ملی ایران دانست و گفت: غنیسازی حاصل تلاش و دستاورد دانشمندان ایرانی است و ایران حاضر نیست از این حق صرفنظر کند، اما همزمان آماده است اطمینانهای لازم درباره ماهیت کاملاً صلحآمیز برنامه هستهای خود ارائه دهد.
عراقچی با اشاره به حملات آمریکا به تأسیسات هستهای ایران تأکید کرد: این حملات نخستین ضربه جدی به رژیم عدم اشاعه هستهای بود و موجب تضعیف یکی از مهمترین سازوکارهای امنیتی جهان شد. به گفته او، پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) معاهدهای کلیدی برای صلح و ثبات بینالمللی است و بر اساس آن، کشورهایی که به تعهدات خود پایبندند، حق استفاده صلحآمیز از فناوری هستهای را دارند.
وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: سلب این حق از یک کشور مشخص، در عمل به معنای تضعیف کل نظام عدم اشاعه است. وی در پایان تصریح کرد: بهترین اقدامی که ایالات متحده میتواند نه فقط برای ایران یا منطقه، بلکه برای کل جهان انجام دهد، احترام به NPT و بهرسمیت شناختن حقوق کشورهایی است که در چارچوب این معاهده بهدنبال استفاده صلحآمیز از فناوری هستهای هستند.