روز گذشته، مسئولان وزارت نیرو خبرهای خوبی از روند یکی از مهمترین پروژههای رئیسجمهور، پزشکیان ارائه دادند. به گفته وزیر نیرو و رئیس ساتبا، ظرفیت نصب شده نیروگاههای تجدیدپذیر کشور به حول و حوش 3200 مگاوات رسیده و قرار است این عدد تا پایان سال به 5 هزار مگاوات و تا انتهای تابستان سال آینده به 11 هزار مگاوات برسد. سؤالی که در اینجا پیش میآید این است که این اعداد چه چیزی را نشان میدهند. به عبارتی دیگر، آیا با این افتتاحها، باید تا سال آینده یا نهایتاً دو سال دیگر شاهد به اتمام رسیدن بحران ناترازی باشیم؟
آنطور که در ادامه گفته میشود، پاسخ به این سؤال هم آری است هم خیر. آری از این جهت که هر تلاشی برای توسعه ظرفیت نصبشده نیروگاهی انجام شود، منجر به کاهش ناترازی برق، متنوعسازی سبد انرژی و کاهش فشار از روی مصرف گاز و گازوئیل و مازوت و غیره خواهد شد و همچنین در کاهش خاموشیها مؤثر است؛ اما پاسخ نه نیز از این جهت است که فعلاً ظرفیت نصبشده کمتر از حجم ناترازی بوده و درنهایت، ضلع دومی نیز در اینجا وجود دارد که آن، همراهسازی بخش تقاضا با بخش عرضه است، موضوعی که باید از سوی دولت جدی گرفته شود.
نصب برق تجدیدپذیر به 3200 مگاوات رسید
روز گذشته، وزیر نیرو و معاونان وی در جلسات مختلفی که با موضوع نیروگاههای تجدیدپذیر برگزار شد، آمارهای امیدوارکنندهای از توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر ارائه کردند. امیر دودابینژاد، معاون برنامهریزی و نوآوری ساتبا در این خصوص میگوید تا روز گذشته ظرفیت منصوبه نیروگاههای تجدیدپذیر کشور در انواع انرژیهای تجدیدپذیر به ۳۱۰۰ مگاوات (دقیقاً 3165 مگاوات) رسیده است. آنطور که معاون برنامهریزی و نوآوری ساتبا میگوید، ظرفیت منصوبه نیروگاههای تجدیدپذیر در آغاز مهرماه سال گذشته ۱۲۰۰ مگاوات بوده و طی یک سال ۲ برابر شده است. به گفته دودابینژاد، در یک سال گذشته، توسعه تجدیدپذیرها به نقطهای رسیده که هر دو هفته به اندازه یک سال سنوات گذشته ظرفیت جدید به شبکه اضافه شده و ظرفیت کشور در حوزه انرژیهای پاک دو برابر شده است.
طی روز گذشته بهرهبرداری از ۴۴۵ مگاوات نیروگاه خورشیدی و عملیات اجرایی ۱۷۷ مگاوات پروژه جدید در بیش از ۹۰ منطقه کشور با حضور عباس علیآبادی، وزیر نیرو نیز آغاز شد. گفته میشود برای این طرحها در مجموع ۱۸ هزار و ۶۷۸ میلیارد تومان سرمایهگذاری انجام شده است. لازم به ذکر است بهرهبرداری یکباره از ۴۴۵ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر برای نخستین بار است که در کشور رخ میدهد.
محسن طرزطلب، رئیس سازمان ساتبا در مراسم آغاز بهرهبرداری از 445 مگاوات نیروگاه خورشیدی جدید گفت رکورد بهرهبرداری همزمان از نیروگاههای خورشیدی روز دوشنبه شکسته شده و متوسط رشد ماهانه نیروگاههای خورشیدی، در ماههای آینده به بیش از 700 مگاوات خواهد رسید. رئیس سازمان ساتبا از آغاز توسعه نیروگاههای بادی در ایران نیز خبر داد و گفت: «در دو ساختگاه توسعه نیروگاههای بادی آغاز شده و توسعه نیروگاههای خورشیدی در 653 ساختگاه در حال انجام است.»
5 هزار نیروگاه خانگی در سیستانوبلوچستان
برنامه محرومیتزدایی کمیته امداد تمرکز نسبتا خوبی روی برخی از استانها داشته که هم ظرفیت بالایی برای احداث نیروگاههای خورشیدی دارند و هم بهلحاظ شاخصهای محرومیت، وضعیت نامطلوبی داشته و نیازمند حمایتهای گسترده دولت هستند. یکی از این استانها، استان پر پتانسیل سیستانوبلوچستان است. مرور این برنامه محرومیتزدایی کمیته امداد نشان میدهد اقدامات شایان توجهی در این استان درحال انجام است.
در همین خصوص محمدرضا میری، مدیرکل کمیته امداد سیستانوبلوچستان 28 آبان سال جاری در مراسم آغاز احداث ۲۰۰ نیروگاه خورشیدی خانگی در میرجاوه گفت: «در سال ۱۴۰۱ تعداد ۱۰۴ و در سال ۱۴۰۲ تعداد ۱۳۷۱ نیروگاه و در سال ۱۴۰۳ تعداد ۲۰۸۸ نیروگاه خانگی در این استان به بهرهبرداری رسیده است.»
به گفته وی، نیروگاههای ۵ کیلوواتی با اتصال به شبکه سراسری، برق تولیدی خود را بهصورت تضمینی به ساتبا میفروشند و خانوارها میتوانند ماهانه درآمد ثابت و پایدار کسب کنند. میری میگوید، این رویکردی که توسط بنیاد حیات در حال اقدام است علاوه بر کاهش ناترازی، با اتصال این نیروگاهها به شبکه سراسری برق، خانوارهای دارای نیروگاه قادر خواهند بود ماهانه از محل فروش برق، درآمد مشخص و مستمری کسب کنند که این موضوع میتواند بهصورت مستقیم بر ارتقای کیفیت زندگی آنان اثرگذار باشد.
آنطور که مسئولان بنیاد حیات میگویند، طرحهای غیرآبی، همانند طرح اجرای نیروگاههای خورشیدی 5 کیلوواتی، در راستای کمک به ماندگاری مردم منطقه با وجود خشکسالیهای پی در پی، اجرا میشود که علاوه بر توانمندسازی و ایجاد درآمد پایدار برای مددجویان، به رفع ناترازیهای برق نیز کمک میکند.
5 آذرماه سال جاری نیز محمد رئیسی، مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق استان سیستانوبلوچستان گفت: «احداث نیروگاههای خورشیدی حمایتی در این استان ادامه دارد.» وی گفت تعداد نیروگاههای احداثی حمایتی استان از سال ۱۴۰۰ تاکنون با رشد بیش از ۲ هزار درصدی به بیش از 4700 مورد تا ابتدای آذرماه رسیده است.
وی در ادامه به برنامههای این شرکت در بخش انرژی تجدیدپذیر خورشیدی اشاره کرد و گفت برنامهریزی لازم برای احداث حدود ۱۰ هزار نیروگاه خورشیدی حمایتی در سطح استان سیستانوبلوچستان در نظر گرفته شده است.
آیا مشکل برق ایران حل میشود؟
شاید در اینجا این سؤال مطرح شود که آیا رسیدن میزان ظرفیت برق تجدیدپذیرها شوروشوق دارد و آیا باید منتظر حل مشکل ناترازی برق در یکی یا دو سال آتی بود؟ پاسخ به این سؤال هم بله است هم خیر.
پاسخ بله از این منظر که هرچه ظرفیت برق تجدیدپذیرها افزایش یابد، سبد انرژی یک سبد متنوعی خواهد بود که نتیجه آن، کاهش فشار روی گاز و گازوئیل و استفاده کمتر از مازوت خواهد بود که نتیجه دوم آن نیز کاهش خاموشیها و قطعی برق در صنایع و برق خانگی است. برای مثال، رئیس ساتبا روز گذشته گفت با بهرهبرداری از این طرحها سالانه ۲۵۱ میلیون تن در مصرف سوخت کشور صرفهجویی و از تولید ۶۱۵ هزار تن گاز گلخانهای جلوگیری میشود. به گفته وی، محسن طرزطلب، احداث هر ۱۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی سالانه موجب صرفهجویی ۵۶ میلیون مترمکعب گاز طبیعی، جلوگیری از انتشار ۱۳۸ هزار تن CO₂ و صرفهجویی ۴۴ هزار مترمکعب آب میشود.
برایناساس وی به نتیجه رسید پروژههای برق تجدیدپذیر گامی مهم در تقویت پایداری شبکه برق، کاهش ناترازی و حرکت به سمت آیندهای سبز و پایدار است. اما سؤال اول ما پاسخ دیگری هم دارد. آیا ناترازی برق ایران با اجرای این پروژهها حل خواهد شد؟ پاسخ تقریباً منفی است. به عبارتی دیگر، این خبرها امیدبخش است و باید برای آن شوروشوق نشان داد؛ اما حجم ناترازی انرژی در ایران بر اساس آخرین آمارها در ساعت پیک تقاضا به بیش از 15 هزار مگاوات (فاصله تولید همزمان و پیک تقاضا) میرسد.
بنابراین آنچه درخصوص ظرفیتهای نصب شده گفته میشود، با عدد تولید برق متفاوت است. برای مثال، تا مهرماه امسال در حالی ظرفیت نصب شده کل نیروگاههای کشور حدود 97 هزار و 227 مگاوات بوده، حداکثر توان تولید حدود 65 هزار مگاوات بوده است.
برایناساس، به نظر میرسد آنچه میتواند ناترازی در برق ایران را رفع کند، توجه به بخش عرضه برق یعنی توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر و در رأس آنها نیروگاههای خورشیدی، در کنار مدیریت تقاضاست. به عبارتی، اگر سیاستهای دولت نتواند بخش تقاضا را با ظرفیت بخش عرضه هماهنگ کند، ناترازی برق در ایران میتواند جلوتر از بخش عرضه حرکت کند و اجازه توقف بحران ناترازی را در کوتاهمدت ندهد. از اینجا به بعد، توجه به اقتصاد برق برای مدیریت مصرف ضروری است. توجه به اقتصاد برق یعنی ایجاد انگیزه لازم برای کاهش مصرف در بین خانوار و بهویژه بنگاههای اقتصادی برای مدیریت مصرف و بهبود بهرهوری از طریق سیاستهای قیمتی و حتی غیرقیمتی.
