سالها ساختمان بزرگ و 6 طبقه «فرهیختگان» در گوشهای از دانشگاه آزاد همدان، مانند بنایی فراموششده ایستاده بود؛ ساختمانی با پنجهزار مترمربع زیربنا که روزگاری با عنوان واحد علوم و تحقیقات ساخته شده بود؛ اما نقصهای اساسی در برق، آب، فاضلاب و سایر تأسیسات، آن را از چرخه بهرهبرداری بیرون نگه داشته بود. خرداد سال گذشته، ماجرا رنگ دیگری گرفت؛ زمانی که شهید طهرانچی در بازدید از این ساختمان متروکه، ایدهای تازه را مطرح و عنوان کرد که این فضای خاموش میتواند به «دهکده مهارتی» تبدیل شود؛ مرکزی که بتواند حلقه گمشده میان آموزش و صنعت را در همدان شکل دهد. همین نقطه عطف، آغاز مسیری بود که امروز به یکی از مهمترین پروژههای آموزشی غرب کشور تبدیل شده است.
ضرورتی که از دل اقتصاد استان بیرون آمد
غلامرضا خاکساری، رئیس دانشگاه آزاد استان همدان، در گفتوگو با «فرهیختگان» از دغدغهای میگوید سالها ذهن او و مدیران دانشگاه را درگیر کرده بود؛ دغدغهای برخاسته از واقعیتهای اقتصادی استان. همدان برخلاف برخی استانهای صنعتی کشور، از کمبود واحدهای تولیدی بزرگ رنج میبرد و این موضوع مسیر مهارتآموزی را برای جوانان با چالش روبهرو میکرد. در همین مسیر، نگاهها دوباره به ساختمانی معطوف شد که سالها بلااستفاده مانده بود. سازهای که بهتدریج در حال فرسودگی بود، اما ظرفیت آن میتوانست به موتور محرک تغییر تبدیل شود. خاکساری میگوید: «شهید طهرانچی از ساختمان بازدید کردند و بعد آقای نادی معاون علوم و مهارتی دانشگاه هم گفتند که بهتر است این مسیر را دنبال کنیم. بررسی کردیم و دیدیم در استان همدان یکی از نیازهای جدی، تأسیس هنرستان و توسعه مهارتآموزی است. با توجه به اینکه در سطح کشور نیز میل به تحصیل در هنرستانها افزایش یافته، ما تصمیم گرفتیم اولین دهکده مهارتی غرب کشور را راهاندازی کنیم. مجوز رشتهها را گرفتیم و آن ساختمان متروکه را بازسازی کردیم.»
از ساختمان خاموش تا مرکز مهارتآموزی غرب کشور
بازسازی ساختمان فرهیختگان، ساده نبود. به گفته رئیس دانشگاه آزاد همدان، تنها برای راهاندازی این فضا حدود 6 تا 7 میلیارد تومان هزینه شد؛ اما نتیجه، شکلگیری مجموعهای است که امروز بیش از ۳۰۰ دانشآموز در آن مشغول یادگیری هستند و ۲۰ آزمایشگاه دانشگاه نیز در قالب یک مدل تفکیک زمانی، به این مجموعه متصل شده، یعنی صبحها در اختیار هنرستان و مدارس سما و بعدازظهرها برای استفاده دانشجویان دانشگاه.
خاکساری میگوید: «واقعاً دوست داشتم آقای دکتر طهرانچی امروز میآمدند و میدیدند که آن ساختمان چه بود و اکنون به چه مجموعهای تبدیل شده است.» او معتقد است این الگو میتواند در سطح کشور نیز توسعه یابد؛ الگویی که به جای ساخت زیرساختهای جدید، از ظرفیتهای معطل مانده بهره میگیرد و یک چرخه تربیت مهارتی از مدرسه تا دانشگاه ایجاد میکند. نمونهای از این تجربه، هنرستان ورزش دخترانه است که با وجود نگرانیها درباره کمبود مراجعهکننده، امروز ۲۳۰ دانشآموز دارد و نیمی از آنان بناست وارد رشتههای فنی دانشگاه شوند.
افتتاح رسمی؛ پایانی بر یکدهه رکود
این مسیر طولانی سرانجام روز یکشنبه با حضور مسئولان استانی و کشوری به نقطه پایانی خود رسید و دهکده مهارتی سما غرب کشور رسماً افتتاح شد. مرکزی که قرار است نه تنها هنرستانی برای نوجوانان، بلکه حلقه پیوند صنعت و دانشگاه باشد؛ جایی که دانشآموزان، دانشجویان و حتی صنایع کوچک از فضای مشترک آن بهره ببرند. در حاشیه این مراسم، مسئولان بر ضرورت تحول در نظام آموزشی و گسترش آموزشهای مهارتی منطبق با نیاز بازار کار تأکید کردند که در ادامه از نظر میگذرانید.
قائممقام دانشگاه آزاد: دانشگاه آزاد دیگر صرفاً آموزشی نیست
علی سروریمجد، قائممقام دانشگاه آزاد در این مراسم با گرامیداشت یاد شهید طهرانچی، تحول و جهتگیری جدید این دانشگاه به سمت فناوری و حل مسائل بومی را میراث ماندگار این شهید عنوان کرد و گفت: «دانشگاه آزاد از یک مؤسسه صرفاً آموزشی خارج شده است.» او با اشاره به تحول ایجاد شده توسط شهید طهرانچی، تصریح کرد: «ایشان نگاهی متفاوت را در دانشگاه آزاد اسلامی پایهگذاری کردند و این دانشگاه را از یک مؤسسه صرفاً آموزشی خارج کرده و به سمت دانشگاهی فناور و حلمسئله سوق دادند. در این راستا، به استانها مأموریت داده شد تا متناسب با مسائل و نیازهای خاص خود، رشتههای آموزشی را توسعه دهند.» قائممقام دانشگاه آزاد افتتاح هنرستان تخصصی در جوار دانشگاه را نمونهای عینی از تحقق همین ایده خواند و تأکید کرد: «این مجموعه که به تعبیر مسئولان میتوان آن را یک دهکده فناوری نامید، در ساعات روز در اختیار هنرستان و در ساعات بعدازظهر و شب در اختیار دانشگاه و بخش تولید قرار میگیرد تا به یک مجموعه کاملاً فعال و پویا تبدیل شود.» وی اظهار کرد: «در دیداری با شهید رئیسی، ایشان بر توسعه کمی و کیفی مدارس سما تأکید ویژهای داشتند. دانشگاه آزاد با پوشش آموزشی بیش از ۱۵۰ هزار دانشآموز در بیش از ۸۰۰ مدرسه، بار بزرگی را در عرصه آموزش و تربیت از دوش دولت برداشته است.»
نظام آموزشی باید به سمت آموزشهای مبتنی بر تجربه حرکت کند
همچنین در این مراسم، محمدعلی نادی، معاون علوم تربیتی و مهارتی بیان کرد: «نظام آموزشی کشور باید از قالب نظری صرف فاصله گرفته و به سمت آموزشهای مبتنی بر تجربه، عمل و محیط واقعی کار حرکت کند.»
معاون علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی ایجاد دانشکدههای تعلیم و تربیت کارآفرین را از مهمترین مسیرهای تحول دانست و خاطرنشان کرد: «دانشگاه آزاد با طرحهای مهارتآموزی، مهارتبینی و مهارتسازی گامهای مؤثری برای پیوند میان آموزش و نیازهای واقعی کشور برداشته است.» نادی از نایبرئیس مجلس شورای اسلامی خواست موضوع الزام صنایع به مشارکت رسمی و ساختاری در آموزش مهارتی را با جدیت پیگیری کند و توضیح داد: «شرکتهای بزرگ ازجمله خودروسازان میتوانند با تجهیز کارگاههای هنرستانها، آموزش نیروی انسانی ماهر را تسهیل کرده و در نهایت، کیفیت تولید ملی را ارتقا دهند.»
اقتصاد دانشبنیان زیربنای توسعه کشور است
حمیدرضا حاجیبابایی، نایبرئیس مجلس شورای اسلامی نیز در این مراسم اقتصاد دانشبنیان را زیربنای اصلی توسعه کشور خواند و بر سیاستگذاری آموزشی متناسب با نیازهای بازار کار و بهرهگیری هوشمندانه از فناوریهای نوین مانند هوش مصنوعی تأکید کرد. نایبرئیس مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: «آینده آموزشوپرورش در گرو بهرهگیری از فناوریهای روز دنیاست و باید از آموزشهای بهروز و مورد اقبال جهانی استفاده کنیم. هوش مصنوعی یک ابزار بسیار پیشرفته و مفید است که اگر به درستی مدیریت شود، میتواند بسیار سودمند باشد؛ اما اگر مدیریت صحیحی وجود نداشته باشد، این ابزار میتواند به عاملی مضر تبدیل شود.»
نایبرئیس مجلس شورای با اشاره به ضرورت هدایت تحصیلی دانشآموزان اظهار کرد: «در کشور ما این مردم هستند که با انتخابهای خود تعیین میکنند کدام رشتهها بهتر است. ما باید این روند را مدیریت کنیم. در قانون هدفگذاری کردهایم که حداقل ۵۰ درصد دانشآموزان در هنرستانها تحصیل کنند که هماکنون به 44.5 درصد رسیدهایم. اگر روزی ۷۰ درصد دانشآموزان مقطع متوسطه دوم در هنرستانها تحصیل کنند، در آن زمینه در وضعیت عالی قرار خواهیم داشت.»
در نظام آموزشی از دالان کنکور به سمت دالان اشتغال حرکت کنیم
احمد محمودزاده، معاون وزیر و رئیس سازمان و مدارس غیرانتفاعی کشور گفت: «بازنگری در رشتهها، تجهیز کارگاهها، تأمین مربیان متخصص و هدایت دانشآموزان بر اساس استعداد ضروری است.»
رئیس سازمان و مدارس غیرانتفاعی کشور با تقدیر از نگاه بلند رئیسجمهور به آموزش و پرورش، اظهار کرد: «از این فرصت برای راهاندازی طراحی حیات طیبه در کشور استفاده خواهیم کرد تا از دوره پیشدبستانی تا پایان متوسطه و فنیحرفهای، بیشترین بهرهمندی از ظرفیتها، تجهیزات و نیروی انسانی متخصص صورت پذیرد.» محمودزاده با اشاره به ضرورت توسعه آموزشهای مهارتی، افزود: «در نظام آموزشی باید از دالان کنکور به سمت دالان اشتغال حرکت کنیم. در برخی استانها و شهرهای کشور با مشکل کمبود نیروی متخصص در حوزه خدمات مواجهیم، بهعنوان مثال، امروز در زمینه نگهداری و تعمیر آسانسورها با کمبود نیروی متخصص روبهروییم.» او با مقایسه آموزشهای مهارتی و دانشگاهی تأکید کرد: «آموزش در هنرستانها در مقایسه با مسیر طولانی دانشگاهی، کوتاهمدتتر و دارای بازدهی بهتر است، زیرا بیشتر بر جنبههای عملی و کاربردی تأکید دارد. مقام معظم رهبری، بارها بر توسعه آموزشهای فنی و حرفهای و افزایش سهم هنرستانها در پذیرش دانشآموزان تأکید فرمودهاند. همچنین اشاره کردهاند ما علاوه بر علم، به پنجههای کارآمد نیز نیاز داریم.» رئیس سازمان و مدارس غیرانتفاعی کشور با بیان اینکه چهار شرط اساسی برای اثربخشی آموزشهای مهارتی لازم است، تصریح کرد: «بازنگری در رشتهها و محتوای آموزشی، با تقویت رشتههای موجود و تعریف رشتههای جدید متناسب با نیاز بازار کار همچنین تجهیز کارگاهها و برخورداری از امکانات و تجهیزات کارگاهی مناسب، بهروز و آماده به کار، ضروری است.»