فرهیختگان: در سالهای اخیر جهانیسازی بازارها و نهادهای مالی همراه با حذف قوانین و مقررات دولتی و ابتکارات مالی، انقلاب اطلاعات و کاربرد پیشرفته ارتباطات و فناوری باعث شد که محیط بانکداری رقابتی و فناوری بانکها اصلاح شود. در نتیجه این پیشرفتها و تحولات در حوزه بانکداری مدرن، بانکها تلاش میکنند تا بهمنظور ماندن در عرصه رقابت از نظر هزینه و سود کاراتر عمل کنند. این موضوع در ایران گرچه چند وقتی است جدی گرفته شده و بانکها سعی میکنند با ارائه خدمات الکترونیکی، هزینههای زائد خود را کاهش دهند، اما همچنان صنعت بانکداری در ایران با چالشهای متعددی در مدیریت هزینهها و بهینهسازی آنها روبهروست.
مدیریت هزینه شامل فرایند برنامهریزی، کنترل و کاهش هزینهها با هدف بهبود عملکرد مالی سازمان است. در صنعت بانکداری، این مفهوم به معنای بهینهسازی هزینههای عملیاتی، کاهش هزینههای غیرضروری و افزایش بهرهوری است. سرمایهگذاری کلان در بخش ساختمان و حبس بخش قابلتوجهی از منابع در این بخش، علاوه بر اینکه هزینههای زیادی را به بانک تحمیل میکند، با تبدیل بخشی از منابع بانک و حتی بخشی از تسهیلات از طریق شرکتهای زیرمجموعه به املاک و ساختمان یا خرید و نگهداری شعب، باعث میشود در فرایند اصلاحات نظام بانکی نیز هزینه اصلاح برای سیاستگذار بانکی بالا برود؛ چراکه املاک لوکس و با مساحت بالا نقدشوندگی پایینی در بازار مسکن و ساختمان داشته و عملاً توانی برای خرید این املاک وجود ندارد.
این موضوع بهخوبی در اطلاعیههای بانک در سامانه کدال نیز قابلمشاهده است، بهطوریکه نگاهی به اطلاعیه مزایده املاک مازاد بانکها نشان میدهد در مزایدههای چند هزار میلیاردتومانی، معمولاً بین 1 تا 3 درصد از این املاک خریدار پیدا میکنند.
بانکها چه هزینههایی دارند؟
بر اساس دستورالعملهای ابلاغی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بهعنوان نهاد ناظر، هزینههای متعارف در صنعت بانکداری ایران به دو دسته اصلی تفکیک میشوند: اولی هزینههای مستقیم و دومی هزینههای غیرمستقیم است. هزینههای سود پرداختی به سپردهها و اوراق گواهی سپرده مهمترین هزینه مستقسیم بانکهاست. هزینههای غیرمستقیم شامل هزینههای اداری و عمومی و مطالبات مشکوکالوصول است. هزینههای اداری و عمومی شامل هزینههای کارکنان و سایر هزینههای اداری است. هزینههای کارکنان شامل هزینه حقوق و دستمزد، عیدی و پاداش، اضافه کاری، بیمه سفر و مأموریت، ایابوذهاب و... است.
هزینههای اداری شامل هزینههای اجاره، انتشارات و تبلیغات، آموزش و تحقیقات، ارتباطات و مخابرات، بیمه، هزینههای ثبتی و قانونی، ایابوذهاب، آبدارخانه و پذیرایی، مراسم و تشریفات، تربیتبدنی، حقالمشاوره، حق اشتراک، حسابرسی، پوشاک، تعمیر و نگهداری ساختمان، تعمیر و نگهداری اثاثیه و تجهیزات، بهداشت و درمان، ملزومات مصرفی، حمایت از فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی و... است.
در خصوص هزینههای استهلاک داراییهای ثابت نیز، با گذشت زمان و بر اثر استفاده، داراییهای فیزیکی دچار کهنگی و فرسودگی ناشی از استفاده خواهند شد و بهتدریج فایده خود را از لحاظ انجامدادن عملیات از دست میدهند. به هزینهای که سعی میکند این کاهش فایدهرسانی داراییهای ثابت را به روش معقول و منطقی مدنظر قرار دهد هزینه استهلاک میگویند.
در مورد هزینههای مطالبات مشکوکالوصول نیز لازم به ذکر است بخشی از تسهیلات بانکها مطالبات غیرجاری است که وصول آنها طبق روال تسهیلات جاری و در موعد مقرر انجام نمیشود و در بدترین شرایط، بانک به دریافت آنها مشکوک است و لازم است که این هزینهها در سرفصل هزینه مطالبات مشکوکالوصول و بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی ج.ا.ا شناسایی شود.
۶۰۰ همت ساختمان اداری در مالکیت بانکها
بسیاری از ساختمانهای اداری و شعب بانکها به دلایل مختلف میتواند در ردیف ساختمانهای لوکس دستهبندی شوند. ساختمانهایی که نگهداری آنها علاوه بر فریز کردن منابع قابلتوجهی در بخش ساختمان، هزینه خرید یا اجاره بسیار بالا، هزینه نگهداری و تعمیرات کلان و هزینه انرژی (برق، گاز) بسیار زیاد را به بانک تحمیل میکنند. بر اساس دادههایی که در جدول آمده، مجموع ارزش تعداد 23 بانک مؤسسه مالی در پایان شهریور سال 1404 حدود 408 هزار میلیارد تومان است.
برآوردها نشان میدهد اگر ارزش شعب و ساختمانهای اداری سایر بانکها را نیز به این ارقام اضافه کنیم، مجموع رقم ارزش شعب و ساختمانهای اداری به حدود 600 هزار میلیارد تومان میرسد. در بین بانکها، شعب و ساختمانهای اداری بانک ملت با بیش از 137 همت در رتبه اول قرار دارد. شعب و ساختمانهای اداری بانک تجارت با حدود 105 همت در رتبه دوم قرار دارد. بانک رفاه با حدود 53 همت در رتبه سوم قرار دارد. پس از این بانکها، ارزش شعب بانک مسکن (ارزش دفتری) حدود 19 همت ذکر شده و این مقدار برای بانک گردشگری و اقتصاد نوین حدود 18.3 همت است. البته این نکته ناگفته نماند برخی از بانکها که اطلاعات آنها یا منتشر نشده یا ارزش ساختمانهای اداری و شعب آنها بهروزرسانی نشده نیز میتوانند در رتبههای بالاتر قرار گیرند.
ساختمانهایی به قیمت یک تا 5 همت!
در بانک تجارت قیمتها متفاوت است. ارزش سه ساختمان اول به ترتیب 5 هزار و 120 میلیارد تومان، نزدیک به 3 هزار میلیارد تومان و 2400 میلیارد تومان اعلام شده است. دو ساختمان اول شعبه و ساختمان سومی، ساختمان ستادی بانک است. همچنین ارزش 10 ساختمان اول این بانک بیش از 18 همت است.
در بانک رفاه قیمت سه ساختمان اول به ترتیب حدود 2900 میلیارد تومان، 2200 و 1233 میلیارد تومان اعلام شده که اولی و سومی شعبه و دومی ساختمان ستادی است.
در بانک ملت قیمت دو ساختمان اول بانک هرکدام 2200 میلیارد تومان و قیمت ساختمان سوم نیز 2100 میلیارد تومان اعلام شده که هر سه، شعبه هستند. ارزش 10 ساختمان اول این بانک حدود 15.6 همت برآورد شده است.
در بانک خاورمیانه قیمت اولین ساختمان 1185 میلیارد تومان، دومی 117 و سومی 89 میلیارد تومان است که هر سه ساختمان ستادی هستند.
در بانک سامان بالاترین قیمت مربوط به ساختمان ستادی بانک به ارزش 3100 میلیارد تومان است. دو ساختمان دیگری نیز ستادی بوده و ارزش آنها به ترتیب 600 و 331 میلیارد تومان عنوان شده است.
در بانک اقتصاد نوین بالاترین قیمت مربوط به ساختمان ستادی بانک به ارزش حدود 1300 میلیارد تومان بوده و دو ساختمان دیگر که بالاترین قیمت را دارند، دو شعبه به ارزش 480 و 400 میلیارد تومان هستند.
در بانک ایران و ونزوئلا همه ساختمانهای اداری مربوط به ساختمانهای ستادی هستند که اولی به قیمت 622 میلیارد تومان و دومین و سومین ساختمان باارزش به قیمت 415 و 336 میلیارد تومان بوده است.
در بانک پارسیان قیمت سه ملک باارزش به ترتیب 418، 52 و 52 میلیارد تومان عنوان شده که اولی ساختمان ستادی بانک و دو ساختمان بعدی، شعب هستند.
در بانک رسالت که فاقد شعبه است، ارزش سه ساختمان اول ستادی این بانک به ترتیب 836، 413 و 330 میلیارد تومان اعلام شده است.
در بانک سینا ارزش سه ساختمان اول بانک به ترتیب 950، 227 و 102 میلیارد تومان اعلام شده که اولی و دومی ساختمان ستادی و سومی شعبه است.
در بانک قرضالحسنه مهر نیز ارزش سه ساختمان اول به ترتیب 1300 میلیارد تومان، 372 و 194 میلیارد تومان اعلام شده که اولی ساختمان ستادی و دومی و سومی شعبه است.
در بانک کارآفرین قیمت سه ساختمان اول به ترتیب 976، 722 و 567 میلیارد تومان اعلام شده که اولی و سومی ساختمان ستادی و دومی شعبه است.
در مؤسسه ملل نیز که علاقه خاصی نسبت به بخش ساختمان داشته و بخش قابلتوجهی از سرمایهگذاریها و داراییهای این مؤسسه در بخش ساختمان بوده، ارزش سه ساختمان اول به ترتیب 770، 218 و 211 میلیارد تومان برآورد شده که هر سه ساختمان شعبه هستند.
در بانک مسکن ارزش دفتری سه ساختمان اول به ترتیب 377، 220 و 175 میلیارد تومان اعلام شده است که هر سه ساختمان، شعبه هستند.
در بانک ایرانزمین سه ساختمان اول بانک به لحاظ ارزش به ترتیب 492، 261 و 148 میلیارد تومان قیمت گذاری شدهاند.
در بانک دی سه ساختمان اول به ترتیب 170، 138 و 82 میلیارد تومان ارزش گذاری شدهاند که ساختمان یک و سه شعبه و دومی ستادی است.
در بانک آینده قیمت باارزشترین ساختمانها به ترتیب 101، 60 و 58 میلیارد تومان اعلام شده است.
در بانک پاسارگاد قیمت گرانترین شعب به ترتیب 202، 144 و 43 میلیارد تومان اعلام شده است.
در پستبانک بالاترین قیمت برای سه ساختمان اول به ترتیب 140، 130 و 114 میلیارد تومان اعلام شده که هر سه مربوط به ساختمانهای ستادی بانک است.
در بانک دولتی توسعه تعاون قیمت سه ساختمان اول به ترتیب 799، 98 و 57 میلیارد تومان اعلام شده که اولی و دومی ساختمان ستادی و سومی شعبه است.
