آمار‌ها نشان می‌دهد صادرات نفت ایران در ماه گذشته رکورد تازه‌ای را به ثبت رسانده است. بر اساس گزارش تانکر ترکرز؛ سامانه‌ ردیابی نفتکش‌ها «ایران در یک ماه گذشته حدود 2.3 میلیون بشکه نفت خام صادر کرده است. رکوردی که طی 7 سال گذشته بی‌سابقه است.» تانکر ترکرز با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، داده‌های موقعیت‌یابی (AIS) و حتی عکاسی ساحلی، مسیر حرکت و محموله‌های نفتی کشور‌ها را رصد می‌کند. رکوردشکنی صادرات نفت ایران نشان می‌دهد «کارزار فشار حداکثری» دولت ترامپ نتوانسته به اهداف تعیین شده خود، یعنی به صفر رساندن صادرات نفت ایران دست پیدا کند. فراتر از کارزار فشار حداکثری به رهبری ترامپ، امید اروپا و آمریکا به اسنپ‌بک و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بود. آمریکایی‌ها تصور می‌کردند با فعال‌شدن اسنپ‌بک صادرات نفت ایران دچار اختلال خواهد شد و ازاین‌رو طرف ایرانی به‌ناچار پای میز مذاکره می‌رود و امتیازات بیشتری را به‌طرف غربی ارائه می‌دهد. اکنون اما داده‌های منتشر شده از صادرات نفت ایران این موضوع را رد می‌کند.

چرا تحریم نفت خنثی شد؟

اما چرا غربی‌ها به‌رغم اعمال فشار‌های سیاسی و اقتصادی شدید موفق نشدند از رشد صادرات نفت ایران جلوگیری کنند؟ طرف غربی برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران دو راه پیش روی خود داشت: اول اعمال فشار به کشور‌های خریدار نفت ایران و دوم هدف قراردادن نفتکش‌های ایرانی. اعمال فشار به خریداران نفت ایران، استراتژی ترامپ در دور اول ریاست‌جمهوری‌اش بود؛ مسیری که با جدیت تمام دنبال شد. کارشناسان در همان ماه‌های ابتدایی اعتقاد داشتند اگر برقراری تحریم‌ها علیه ایران در کوتاه‌مدت جواب ندهد، در بلندمدت ابزار تحریم‌ها کارایی خود را از دست خواهد داد و فرو خواهد پاشید. در دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ که با یک جنگ تعرفه‌ای حداکثری همراه بود، او نه‌تنها نتوانست کشور‌های رقیب خود را برای عدم خرید نفت ایران با خود همراه کند که در همراه‌سازی متحدان نزدیکش در این حوزه نیز ناکام ماند. به‌عنوان نمونه چین به‌عنوان سیبل جنگ تعرفه‌ای ترامپ علاوه بر خرید رسمی نفت از ایران، خرید غیررسمی نفت ایران را نیز ادامه داد.

بازگشت هند به صف خرید نفت ایران

مصداق دوم ناکامی آمریکایی‌ها اعلام تمایل هندی‌ها به‌عنوان متحد ایالات متحده به بازار نفت ایران بود. هند سال 2019 خرید نفت ایران را متوقف کرد. این کشور که از مشتریان قدیمی و اصلی نفت ایران بوده، پس از اعمال تحریم‌های یک‌جانبه ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری، پس از دریافت مدتی معافیت تحریمی، واردات رسمی خود از ایران را به صفر رساند. بزرگ‌ترین پالایشگاه خصوصی هند Reliance Industries Ltd امسال با تشدید تحریم‌های ایالات متحده، خرید نفت خام ونزوئلا را نیز متوقف کرد. پالایشگاه‌ها می‌توانند به خرید بشکه‌های بیشتر از خاورمیانه روی آورند؛ اما این کار با هزینه بالاتری همراه خواهد بود و هزینه کل واردات را افزایش می‌دهد.
از دید آمریکا همه عوامل دست‌به‌دست هم داده بود تا صادرات نفت ایران صفر شود؛ از فعال‌سازی مکانیسم ماشه تا حذف‌شدن برخی خریداران نفت ایران. این در حالی بود که هند، شریک قدیمی آمریکا که مدت‌ها بود صف خرید نفت ایران را ترک کرده بود اخیراً خواستار خرید نفت ایران شد. این خبر را بلومبرگ به نقل از یک فرد آگاه از مذاکرات که نخواست نامش فاش شود، نوشت. به نوشته بلومبرگ، هیئتی هندی که به آمریکا سفر کرده بود، در جلساتی با مقامات آمریکایی این درخواست را تکرار کرده است. افراد آشنا با مذاکرات افزودند، نمایندگان هند تأکید کرده‌اند قطع هم‌زمان تأمین نفت پالایشگاه‌های هند از روسیه، ایران و ونزوئلا که همگی تولیدکنندگان بزرگ نفت هستند، می‌تواند منجر به افزایش قیمت‌های جهانی شود. با وجود اطلاع هندی‌ها از بازگشت تحریم‌ها؛ اما این کشور حداقل یک محموله نفتی از ایران خریداری کرده است. این نشان می‌دهد احتمالاً دهلی‌نو با آینده‌نگری پا در این مسیر گذاشته است.

جنگ نفتکش‌ها، جنگ رسانه‌ای بود

سوی دیگر ماجرا یا همان راه دوم طرف آمریکایی برای دستیابی به رؤیای به صفر رساندن صادرات نفت ایران، با هدف قراردادن نفتکش‌های ایرانی دنبال شد. سال 98 بود که آمریکا با کمک نیرو‌های نیابتی خود در منطقه (رژیم صهیونیستی) چندین نفتکش ایرانی را هدف قرار داد. ایران نیز در مقابل 5 نفتکش رژیم صهیونیستی را هدف گرفت. پس از پاسخ قاطع ایران، رژیم صهیونیستی از طریق واسطه‌ها به تهران پیام داد که خواهان پایان‌دادن به جنگ نفتکش‌هاست. با این اقدام ایران عملاً راهکار دوم به صفر رساندن صادرات نفت ایران نیز با شکست مواجه شد. اکنون ایران نه‌تنها نفت خود را به‌سادگی به بازار‌های جهانی عرضه می‌کند که برخی اطلاعات منتشر شده حکایت از آن دارد باتوجه‌به قابلیت‌های به‌دست‌آمده در این سال‌ها، ایران در بازار انرژی سایر کشور‌هایی که با تحریم مواجه هستند نیز نقش‌آفرین است. اخیراً برخی منابع نوشتند عربستان سعودی محموله‌ای از روسیه خریداری کرده است تا آن را به بازار‌های جهانی عرضه کند. ایران نیز احتمالاً در این حوزه فعالیت‌هایی داشته و دارد.

اعتراف آمریکایی به شکست سیاست تحریم نفتی ایران

افزایش صادرات نفت ایران، واکنش بنیاد تروریستی موسوم به دفاع از دموکراسی‌ها را نیز به همراه داشته است. این بنیاد که کارویژه خود را دادن گرای تحریم ایران می‌داند، در تازه‌ترین گزارش خود به شکست سیاست تحریم نفتی ایران اشاره کرده و نوشته است بر اساس داده‌های جدید پایش حمل‌ونقل دریایی، صادرات نفت ایران در ماه اکتبر (مهر–آبان) به بالاترین سطح ماهانه در سال جاری میلادی رسیده است. این روند، نشان‌دهنده تداوم ناکامی سیاست دولت پیشین آمریکا در قطع شریان اصلی مالی تهران است. طبق برآورد‌ها، ایران در این ماه حدود 66.8 میلیون بشکه نفت خام و فرآورده‌های نفتی صادر کرده که به‌طور میانگین برابر با 2 میلیون و 150 هزار بشکه در روز (mbpd) است؛ اندکی بالاتر از میزان صادرات در سپتامبر. نفت خام سهم اصلی این حجم را با یک میلیون و 930 هزار بشکه در روز (89.8 درصد) به خود اختصاص داده است. پس از آن، نفت کوره با 193.6 هزار بشکه در روز (۹ درصد) و میعانات گازی با ۲۶ هزار بشکه در روز (1.2 درصد) در رتبه‌های بعدی قرار دارند. با درنظرگرفتن تخفیف پنج تا ده‌درصدی نفت ایران نسبت به نفت برنت، درآمد ناخالص حاصل از صادرات اکتبر بین 3.9 تا 4.2 میلیارد دلار برآورد می‌شود؛ رقمی مشابه با درآمد ثبت‌شده در ماه سپتامبر. طبق گزارش وب‌سایت TankerTrackers، چین همچنان بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است و امارات متحده عربی در جایگاه دوم قرار دارد. چین 90.6 درصد از کل صادرات ایران را به خود اختصاص داده، درحالی‌که سهم امارات 6.7 درصد، سنگاپور 1.5 درصد و یمن 0.4 درصد بوده است.