سیدعلی مددزیدی، وقایع اسرائیلیه: نیاز به توضیح ندارد که چین و مفهوم اقتصاد جهانی با یکدیگر پیوند خوردهاند و تصور هریک بدون در نظر گرفتن دیگری در وضعیت فعلی ناممکن است. با چنین پیشفرضی این مسئله بسیار حائز اهمیت است که رژیم با این خطه از شرق آسیا چه نسبتی برقرار کرده؟ این سؤال زمانی حیاتیتر میشود که در این سمت ماجرا، ایران ایستاده باشد. در مرقوم این هفته سراغ بررسی روابط اقتصادی چین و رژیم رفتیم و اعداد و ارقام مبادلات را در 2023 و 2024 میلادی کنار هم گذاشتیم تا روشن شود این دو خطه از زمین چه صنمی با یکدیگر دارند؟! آیا جنگ در روابط تجاری اثر داشته؟ اگر داشته روند تجارت را صعودی کرده یا نزولی؟ و چند سؤال دیگر.
طبق دادههای اداره مرکزی آمار رژیم (CBS)، در سال 2024، پس از کاهش شدید در سال قبل، شاهد افزایش قابلتوجهی در حجم تجارت کالا (به استثنای الماس) بین رژیم اسرائیل و چین بودیم. حجم تجارت در سال 2024 به 16.276 میلیارد دلار رسید که تقریباً 11.7 درصد افزایش در مقایسه با 14.567 میلیارد دلار در سال 2023 را نشان میداد. این ارقام نمایانگر بالاترین حجم تجارت بین دوطرف است، البته بعد از سال اوج تجارت دو کشور در 2022 که این رقم به 17.701 میلیارد دلار رسیده بود. جزء اصلی تجارت بین اسرائیل و چین واردات از چین بوده و است. در سال 2024، واردات از 11.268 میلیارد دلار به 13.517 میلیارد دلار افزایش یافت که نشاندهنده افزایش 20 درصدی است و این رقم به خودی خود جای تأمل دارد؛ چراکه این افزایش در اوج تنش منطقهای و جنگ غزه رخ داده است.
از ماشین چینی تا نساجی
ترکیب کالاهای مبادلهشده بین رژیم و چین در سالهای ۲۰۲۳-۲۰۲۴ نشاندهنده افزایش گسترده در تمام بخشهای اصلی واردات است. واردات تجهیزات الکتریکی ۲۵ درصد افزایش یافته و از ۲.۰۳۲ میلیارد دلار به ۲.۶۹۵ میلیارد دلار رسیده است. افزایش شدید ۱۳.۵ درصدی واردات خودروهای چینی نیز همین روند را تجربه کرده و از ۱.۷۷ میلیارد دلار به ۲.۰۳۲ میلیارد دلار رسیده است. درحالیکه افزایش واردات خودروهای برقی یک پدیده جهانی است، این روند به ویژه در بازار کوچکی مانند سرزمینهای اشغالی به شدت ملموس است. واردات از سطوح تقریباً ناچیز در سال ۲۰۲۰، از مرز دومیلیارد دلار عبور کرده و اکنون حداقل ۱۵ درصد از کل واردات رژیم از چین را تشکیل میدهد. از هر پنج خودروی جدید در جادههای اسرائیل در سال ۲۰۲۴، یکی در چین تولید شده است و BYD در صدر همه قرار دارد. در همین زمان، در سایر بخشهای وارداتی نیز رشد قابلتوجهی دیده میشود، از جمله افزایش حدود 30 درصدی در محصولات نساجی و پوشاک.
صادرات نزولی
اما در حوزه صادرات رژیم به چین تأثیر جنگ محسوس است. از سال 2023 میلادی روند صادرات کاملاً نزولی شده. در سال ۲۰۲۴، روند نزولی صادرات رژیم به چین ادامه یافت و با کاهش ۱۶.۵ درصدی از ۳.۲۹۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ به ۲.۷۵۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ کمترین حجم صادرات رژیم اسرائیل به چین از سال ۲۰۱۴ را نشان داد. در طول دهه گذشته، صادرات به چین به طور پیوسته افزایش یافته بود و تا سال ۲۰۲۰، پس از ایالات متحده (به استثنای بلوک اتحادیه اروپا اما بالاتر از هر کشور عضو اتحادیه اروپا) به دومین مقصد مهم صادراتی سرزمینهای اشغالی تبدیل شد. با این حال، تا سال ۲۰۲۳، چین پس از ایرلند به جایگاه سوم سقوط کرد و در سال ۲۰۲۴، صادرات به چین تنها اندکی بیشتر از هلند (۲.۷۰۷ میلیارد دلار) بود که در رتبه چهارم مقاصد صادراتی رژیم قرار داشت.
کاهش حتی در صادرات تِک
در مکتوبات پیشین متعدد به مسئله اهمیت فناوری در رژیم و ابعاد اقتصادی ماجرا پرداختیم. در حوزه صادرات به چین نیز فناوری و لوازم الکترونیک رکن اصلی ماجرا هستند که البته اینها نیز همین روند کاهشی را در سالهای اخیر تجربه کردند. درحالیکه این بخش نیروی محرک رشد چشمگیر صادرات رژیم به چین در دهه گذشته بوده، در حال حاضر مبتلا به روند نزولی شده است. در سالهای اوج، صادرات به چین در این بخش حدود سه میلیارد دلار بوده. در سال 2024، این صادرات 23.6 درصد کاهش یافت و از 1.72 میلیارد دلار در سال 2023 به 1.39 میلیارد دلار رسید. طبق دادههای منتشرشده، در دهه گذشته صادرات در حوزه تراشههای الکترونیکی به چین از سطوح ناچیز به تقریباً یک میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ افزایش یافت و در سالهای ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ به دو میلیارد دلار رسید. در ادامه این سیر صادرات رژیم به چین در سال ۲۰۱۸ به ۴.۷۷ میلیارد دلار به اوج خود رسید که عمدتاً ناشی از صادرات تراشههای الکترونیکی بود. بین سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲، میانگین صادرات سالانه در این دسته به تنهایی ۱.۵ میلیارد دلار بوده. با این حال، در سال ۲۰۲۳، این روند معکوس شد و صادرات در این بخش به ۱۰۵ میلیون دلار و در سال ۲۰۲۴ به تنها ۱۶۰ میلیون دلار کاهش یافت. یکی از مهمترین علل این کاهش عجیب سیاستورزیهای ایالات متحده در سال 2022 بود. در این سال دولت آمریکا به دلیل رشد فزاینده شرکتهای چینی و تایوانی در حوزه فناوری و قطعات الکترونیک، تصمیم بر سلسله اقداماتی گرفت که مبادلات همپیمانانش در این حوزه با چین را محدود کند و رژیم نیز طبیعتاً از این تصمیم مستثنی نبود.
علت چیست؟
نزول ارقام واردات در 2023 میلادی و صعود آن در سال بعد مبتنی بر عللی رخ داده است. در سال ۲۰۲۳، واردات رژیم کاهش شدیدتری نسبت به میانگینهای جهانی چه به طور کلی و چه به طور خاص از چین را تجربه کرد. در آن سال، اقتصاد سرزمینهای عبری به دلیل آشفتگی پیرامون اصلاحات قضایی در سه فصل اول، عدم قطعیت را تجربه کرد و به دنبال آن عملکرد اقتصادی خیلی ضعیفی در سه ماهه آخر سال به دلیل جنگ ناگهانی در غزه و لبنان داشت. این ترکیب بیثباتی سیاسی و جنگ، مصرف خصوصی را در طول سال ۲۰۲۳ کاهش داد. کل واردات به رژیم اسرائیل حدود ۷ درصد کاهش یافت و این یعنی واردات از چین حدود ۱۵ درصد کاهش داشت. در این زمینه، افزایش تقریباً ۲۰ درصدی واردات از چین در سال ۲۰۲۴ را میتوان یک بازگشت به دوران اوج تعبیر کرد و حال در مرحله بعدی باید علت این افزایش را بررسی کرد.
در واقع رقم واردات در سال 2024 میلادی به معنای بازگشت به حالت معمول است و نه یک رکورد شکنی! و در مقایسه با سال ۲۰۲۲ میلادی، مقدار رشد چیزی حوالی ۱.۵ درصد میشود؛ اما همین بازگشت نیز در شرایط پیچیده جنگی دوسال اخیر جای توجه دارد. عامل مؤثر در افزایش واردات رژیم از چین، مصرف خصوصی است که در سال ۲۰۲۴ به دلیل محدودیت سفر ساکنان به خارج از سرزمینهای اشغالی در نتیجه جنگ، تقریباً ۴ درصد افزایش یافت. علاوه بر این، به دلیل برخی اقدامات بودجهای جدید که تحتتأثیر جنگ رخ داد و در موازات این مسئله تقاضا نیز بالا رفت و در نهایت، هزینههای مصرفکننده در اواخر سهماهه آخر سال ۲۰۲۴ افزایش یافت. برای جبران این افزایش تقاضا واردات کالاهای مصرفی در همین مقطع 12 درصد افزایش پیدا کرد و چین نیز سهم قابلتوجهی از این رشد را به دوش کشید و درنهایت همین آمار و ارقامی که در خطوط پیشین مطالعه کردید، حاصل شد.
