تأمین مالی یکی از ستونهای پایداری و برقراری زیستبوم فناوری و نوآوری در هر جغرافیایی بهحساب میآید. نحوه تخصیص و ارائه حمایتهای مادی و معنوی دولتی و عناصر خاص فعال در این فضا مثل صندوقها در شکلدهی به آینده هر اکوسیستمی تأثیرگذار است. ازاینرو «فرهیختگان» در گفتوگو با سیدمحمد موسیزاده موسوی، مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوریهای نوظهور دیجیتال به آسیبشناسی فضای تأمین مالی حوزه فناوری با محور مشارکت بخش خصوصی پرداخته که در ادامه مشروح آن را از نظر میگذرانید.
سهم بخش خصوصی را از تأمین مالی استارتاپها و شرکتهای فناور چطور ارزیابی میکنید؟
به نظر من در حال حاضر، بخش خصوصی در مقایسه با آن چه باید باشد، سهم زیادی را از تأمین مالی در اکوسیستم فناوری و نوآوری ایفا نمیکند و این مسئله هم دلایل مختلفی دارد. فارغ از اینکه عملاً تأمین مالی بخش دانشبنیان کشور حجم قابل مقایسهای با کشورهای مختلف ندارد، موضوع دیگر این است که بخش خصوصی در حوزههایی وارد میشود که موضوع کسبوکار، اقتصاد و سود و زیان و مقیاسپذیری مطرح میشود؛ ما نتوانستیم بهخوبی منطق اقتصاد را در همه بخشهای اکوسیستم دانشبنیان کشور پیاده کنیم. یعنی اگر شرکتی بتواند در موعد لازم جذب سرمایه کرده، مقیاسپذیر شود، توسط شرکتهای بزرگتر جذب شود یا IPO شود، قطعاً این سرمایهگذاری برای بخش خصوصی جذاب است که توان بیشتری را در آن صرف کند، اما در اکوسیستم فعلی کشور این منطق بهدرستی در جریان نیست و به همین دلیل بخش خصوصی استقبال بالایی در مقایسه با آنچه انتظار میرفت نکرده است.
عوامل دیگری که میل به سرمایهگذاری از سوی بخش خصوصی در این اکوسیستم را کاهش داده، چیست؟
از دید سرمایهگذار عام و غیرتخصصی، اکوسیستم دانشبنیان کشور با بازارهای رقیبی روبهرو است که از جمله آن باید به طلا، ارز، خودرو و ملک اشاره کرد. یعنی همه این بازارها بهمراتب برای بخش خصوصی بیدردسرتر هستند. در فضای مبهمی که در فضای کسبوکار کلان وجود دارد، بازارهای رقیب دانشبنیان ضریب نقدپذیری بالایی هم دارند و بهمراتب راحتتر به بخش خصوصی سوددهی میکند و به همین دلیل رغبت نسبت به اکوسیستم دانشبنیان به نسبت این بازارها کمتر است. به همین دلیل معتقدم سهم بخش خصوصی در حال حاضر (حتی در مقایسه با دهههای گذشته) در تأمین مالی اکوسیستم علموفناوری کم است. البته باید به این مسئله هم اشاره کرد که طی سالهای اخیر صنایع بزرگ وارد این حوزه شدهاند، اما هنوز جای کار جدی داریم تا بتوانیم بگوییم که بخش خصوصی وارد میدان شده و در حال سرمایهگذاری در این اکوسیستم است.
موانع ساختاری و اجراییای را که باعث شده تأمین مالی در حوزه فناوری با تأخیر و یا با دشواری در کشور دنبال شود، چه میدانید؟
شرایط اقتصادی کشور و متغیرهای کلان اثرگذار بر فعالیت شرکتها بسیار اثرگذار است؛ چراکه ما درباره تأمین مالی بنگاههایی صحبت میکنیم که دارایی اصلی آنها دانش و فناوری است. در بسیاری از حوزهها این دانش و فناوری از مسیر تعامل و تبادل دانش، ورود به بازارهای بینالمللی، جذب سرمایههای بینالمللی و سرمایهگذاری شرکتهای بزرگ بینالمللی توسعه و معنی پیدا میکند. در چنین شرایطی نداشتن تعامل به دلیل وضعیت تحریم و شرایط اقتصادی کشور، تأثیرات بسیاری را در این حوزه گذاشته است. یکی دیگر از تأثیرات شرایط فعلی، مهاجرت نخبگان و بعضاً شرکتهای دانشبنیان است که باعث شده تا جذابیت سرمایهگذاری در این فضا برای بخش خصوصی کمتر شود. در این میان بار دیگر باید به بازارهای رقیب اشاره کرد که به واسطه آنها بخش خصوصی توانسته با سودآوری بیشتری روبهرو باشد.