«انتظار ما از دانشگاه این است که خود را به نسل جدید دانشگاهها ارتقا دهد و درس و تحصیل را به شکل مسئلهمحور دنبال کند.» اینها جملاتی است که رئیسجمهور در آیین «گرامیداشت آغاز سال تحصیلی جدید دانشگاهها، مراکز آموزشی و پژوهشی سراسر کشور» در دانشگاه تربیتمدرس مطرح کرد. با وجود اینکه ارتقای نسل دانشگاهها و همچنین تغییر سیستم آموزشی در فضای آکادمیک کشور را باید مطالبهای بحق از سوی شخص اول اجرایی کشور دانست؛ اما واقعیت آن است که تحقق آن کار چندان آسانی نیست؛ چراکه سالهاست شیوه آموزشی در دانشگاههای کشور به دلیل نداشتن مهارت لازم فارغالتحصیلان از سوی صنعت مورد نقد قرار گرفته؛ اما در عمل حرکتی لاکپشتوار برای تغییر آن شروع شده است. همچنین تحقق این مطالبه به اذعان رؤسای دانشگاههای تربیتمدرس و مازندران، در گام اول نیازمند برقراری ارتباط واقعی میان دانشگاه، صنعت و جامعه است که از دل آن شاهد تغییر شیوه آموزشی هم باشیم. مطالبهای سخت و غیرقابلانکار که چه بخواهیم و چه نخواهیم باید روزی شاهد تحقق آن باشیم.
تحصیل در دانشگاهها مسئلهمحور دنبال شود
پزشکیان، در این مراسم با بیان اینکه ما در کشورمان گنج عظیمی از منابع و نعمات خدادادی داشته و همزمان با کوهی از مشکلات مواجه باشیم، بههیچوجه شایسته و پذیرفتنی نیست، گفت: «اکنون گشتن به دنبال مقصر وضعیت فعلی مشکلی را رفع نمیکند. ریشه وضعیت نامطلوب فعلی این است که از آنچه خداوند به ما عطا کرده به شکل صحیح بهره نبردهایم و راه برونرفت از این وضعیت کمکگرفتن از کسانی است که دانایی، توانایی و اراده حل مشکلات را دارند.» رئیسجمهور عمل بر مبنای دانایی، توانایی و اراده را همان عمل صالح توصیف و تصریح کرد: «اینکه ما بدون استفاده از دانش و تهیه برنامه دقیق متکی بر مطالعات جامع، شهرهایمان را توسعه دادهایم و امروز با معضلاتی نظیر کمآبی، فرونشست زمین، آلودگی هوا، ترافیک و امثال آن مواجهیم، یک مشکل است و اینکه همچنان اصرار داشته باشیم همان مسیر را ادامه دهیم، مشکلی بزرگتر.» وی اشاره به اینکه فقط یک راه برای عبور از این وضعیت پیشرو داریم، در توضیح آن خاطرنشان کرد: «راه رفع مشکلاتی مثل کمآبی، فرونشست زمین و امثال آن نه شعار و دستور، بلکه تکیه بر متخصصان، فارغ از نوع پوشش، منش و ظواهر آنان است. امروز دشمن چشم امید به این دوخته که ایران ضعیف شده و زمان ضربهزدن به آن است؛ اما اگر نخبگان به میدان بیایند، دشمن هیچ غلطی نمیتواند بکند.» پزشکیان از دانشجویان و اساتید خواست کلاس و درس را با محوریت فراگیری مهارتهایی دنبال کنند که بتوان با استفاده از آنها مشکلات امروز و فردای کشور را رفع کرد و افزود: «انتظار ما از دانشگاه این است که خود را به نسل جدید دانشگاهها ارتقا دهد و درس و تحصیل را به شکل مسئلهمحور دنبال کند.» رئیسجمهور با بیان اینکه مشکلات فعلی، حاصل عملکرد غلط در اداره کشور است، تصریح کرد: «نظام اداری کشور بسیار فربه، ناکارآمد و کُند است و تأمین هزینههای جاری آن خود یکی از دلایل جدی و مهم ایجاد و افزایش تورم است؛ هر بخش این نظام فربه را هم که میخواهیم اصلاح و حذف کنیم، علیه ما جوسازی میشود!» وی بار دیگر همه دانشگاهیان را به ارائه راهکارهای جامع برای حل مشکلات کشور فراخواند و گفت: «قدم اول این است که مسئله را بشناسیم و آن را بهگونهای تعریف کنیم که قابلحل باشد. باید همه عوارض و پیشآمدهای احتمالی را لحاظ و بررسی کنیم و راهکارهای لازم را برای مواجهه با آنها ارائه دهیم.» پزشکیان در بخش پایانی سخنانش با تبریک آغاز سالی دیگر در مسیر علم و دانش، بهویژه به دانشجویان سال اولی و نیز نفرات برتر کنکور سال جاری، خاطرنشان کرد: «دانشگاه باید انسانهایی تربیت کند که عزت، سربلندی، افتخار و غرور ملی در وجودشان شعلهور و برای تحقق آن نیز توانمندی داشته باشند.»
گفتمان حاکم بر دانشگاه «مسئولیت اجتماعی» است
حسین سیماییصراف در این مراسم با طرح این پرسش که «آیا بودجه دانشگاه هزینه است یا سرمایهگذاری؟» گفت: «در فضای پس از جنگ، اولویتدادن به علموفناوری ضرورتی انکارناپذیر است؛ چراکه اگر پژوهشهای بنیادی و پهپادها به پشتوانه علموفناوری در اختیار نظامیان غیور نبود کشور نمیتوانست سربلند بیرون بیاید.» وزیر علوم در ادامه بر اهمیت علوم اجتماعی و انسانی در کنار سایر رشتهها تأکید کرد و گفت: «اگر دستگاه دولتی گوش شنوا داشته باشد، علوم اجتماعی و انسانی همیشه به کمک کشور خواهد آمد و نهتنها در بحرانها، بلکه در شرایط عادی نیز به پیشرفت کمک میکند.» وی با اشاره به وجود بیش از ۱۴ هزار شرکت در پارکهای علموفناوری که مستقیماً از دل دانشگاهها برخاستهاند، دانشگاه نسل چهارم را دانشگاهی دانست که علاوه بر آموزش و پژوهش، به فناوری و مسئولیت اجتماعی نیز ورود کرده است. سیماییصراف گفتمان حاکم بر این دوره دانشگاه را «مسئولیت اجتماعی» و تعهد نسبت به آینده کشور دانست و گفت: «در آییننامه ارتقای اعضای هیئتعلمی، فصل جدیدی به نام «فناوری» اضافه شده و در آن اثرگذاری اجتماعی در رشتههای علومانسانی و اجتماعی نیز گنجانده شده است.» وزیر علوم افزود: «در صدسال اخیر، دانشگاه نقش مهمی در ارتقای عقلانیت در ایران ایفا کرده و به تقویت خرد جمعی دامنزده است. این روند، در کنار حضور عالمان روشنضمیری همچون شهید مطهری، شهید بهشتی و مقام معظم رهبری و همچنین نسل جدیدی از عالمان دینی و دانشگاهیان متعهد، موجب رشد و شکوفایی عقلانیت در جامعه شده است.» وی در پایان گفت: «نقش دانشگاه امروز آن است که به ترویج عقلانیت، خردورزی و حاکمیت علم بهجای شبهعلم بپردازد. دانشگاه سرمایهای ملی است و هر سرمایهای که در آن نهادینه شود، بازتاب آن در افزایش عقلانیت و امید در جامعه نمایان خواهد شد.»
باید به آثار اجتماعی علم در همه حوزهها نیز ورود کنیم
محمدرضا ظفرقندی با بیان اینکه مراسم امروز در واقع شروع سال تحصیلی نیست، زیرا علم هیچگاه متوقف نمیشود، بیان داشت: «تکریم علم یک آموزه تاریخی، سنتی و دینی ماست. باید هم علم را تکریم کنیم و هم مسیرش را تسهیل نماییم؛ مشکلات را مرتفع و محیطی امن و باثبات برای دانشمندان، دانشجویان و جوانان فراهم کنیم.» وزیر بهداشت با اشاره به نقش دولت در این زمینه گفت: «ایجاد آیندهای روشن، باعث ماندگاری، تحصیل خوب و لذت از دوران تحصیل میشود. پیشرفت علمی شایسته ملت بزرگ ایران است و باید آن را ضروری بدانیم. وظیفه ما که به مردم و کشورمان مدیون هستیم، این است که ایران را در مرزهای دانش، رشد علمی، رقابت و تعامل علمی جهانی نگهداریم.» ظفرقندی با بیان اینکه دیپلماسی علم و سلامت میتواند گشایشگر و آغازگر سایر دیپلماسیهای سیاسی باشد و حتی مسیرهای مسدود را باز کند، گفت: «مسئولیت اجتماعی و ملی علم، مسئولیتی است که ما در قبال مردم و جامعه داریم. حضرت علی(ع) در نهجالبلاغه پیامبر(ص) را طبیب قلوب و جانها معرفی میکند. او سراغ مردم میرود، نه اینکه منتظر باشد مردم نزد او آیند. این یعنی داشتن علمی جامعهمحور و مردممحور، یعنی باید به آثار اجتماعی علم در همه حوزهها نیز ورود کنیم.» وزیر بهداشت اظهار داشت: «ما باید به مسائل اجتماعی مانند فقر، سواد، تصادفات و آلودگی هوا ورود کنیم. باید بهعنوان طبیب، به مشکلات محلات و جوامع بپردازیم تا علم ما اثرگذار شود. اگر این مسائل اصلاح نشوند، حتی با هزار سال تدریس، مشکلات باقی خواهند ماند. من سالهاست که تروما درس میدهم؛ اما اگر در جادهای تابلوی هشدار نصب نشود، تصادف رخ خواهد داد و ما فقط باید در بیمارستان زخمها را بخیه کنیم. این همان چیزی است که از آن بهعنوان مؤلفههای اجتماعی مؤثر بر سلامت یاد میشود.» ظفرقندی با تأکید بر اهمیت رفع ناترازیها و کمکگرفتن از دانشگاهها در این زمینه گفت: «در گذشته، دانشگاهها در حوزه سیاست نیز اثرگذارتر بودند. آسمان دانشگاههای ما پر از ستارههای درخشان است و دانشگاهها شهدای بسیاری را تقدیم انقلاب و کشور کردهاند.»
گفتگوهای مرتبط را بخوانید:
یوسف حجت، رئیس دانشگاه تربیتمدرس: کلید مسئلهمحوری فاصلهگرفتن از متون کلاسیک است
ابراهیم صالحیعمران، رئیس دانشگاه مازندران: برداشتن مرزهای دانشگاه لازمه تحقق مطالبۀ رئیسجمهور