ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه روز گذشته (چهارشنبه ۲۳ مهر ۱۴۰۴، ۱۵ اکتبر ۲۰۲۵) در کاخ کرملین شهر مسکو میزبان احمد الشرع ملقب به ابومحمد الجولانی از رهبران سابق داعش و القاعده بود که هماکنون حکومت سوریه را در اختیار دارد.
پیش از این و در ۹ مرداد (۳۱ جولای ۲۰۲۵) اسعد شیبانی، وزیر خارجه حکومت جولانی به مسکو سفر کرده و با پوتین دیدار داشت. روسها کمتر از یک سال پس از سقوط حکومت بشار اسد، رئیسجمهور سوریه که متحد اصلی آنها به حساب میآمد، به مراحل پیشرفتهای در بازسازی رابطه خود با حکومت جایگزین رسیدهاند.
نکات
برای درک نوع روابط میان روسیه و حکومت جولانی باید به بررسی توازن قوا در سوریه، منطقه و جهان پرداخت و همزمان اولویتبندیهای این دو را در نظر گرفت.
1- جولانی میداند روسها به مدت چندین دهه در حوزههای اقتصادی، سیاسی و نظامی فعالیت داشته و طرف برتر بودهاند. این نفوذ دارای دنبالههایی بوده و بهسادگی قابل حذف نیست؛ چه اینکه حکومت جدید نیازی به حذف کامل ندارد.
2- امروز ترکیه در شمال، روسیه در غرب، آمریکا در شرق و رژیم صهیونی در جنوب سوریه دارای حضور مستقیم نظامی، شبهنظامیان و جمعیت وابسته هستند. ترکیه علاوه بر استقرار ۵ تا ۱۰ هزار نیرو در شمال، در قالب گروه تروریستی موسوم به «ارتش ملی سوریه» دارای ۸۰ هزار فرد مسلح است. جمعیت تجمعکرده در ادلب و حلب که در دوران اسد از مناطق پاکسازیشده تحت کنترل مخالفان به شمال میرفتند، قاعده جمعیتی نفوذ آنکارا را تشکیل میدهند. آمریکا ۲ هزار نیرو به همراه تجهیزات قابلتوجه در شرق سوریه مستقر کرده و در قالب مزدور، از گروه سوریه دموکراتیک پشتیبانی میکند که ۱۰۰ هزار نیرو در اختیار دارد. رژیم صهیونی با هزاران نیرو وارد جنوب سوریه شده و با گروههای شبهنظامی دروزی همکاری دارد که تعداد نفرات آنها به بیش از ۱۰ هزار نفر میرسد. در ساحل و در غرب سوریه، روسها یک پایگاه هوایی در استان لاذقیه و یک پایگاه دریایی در استان طرطوس دارند که با زیرساختهای قابلتوجه همچنان میزبان تجهیزات نظامی پیشرفته و هزاران پرسنل هستند. روسها به طور بالقوه قادر به ساماندهی قوای محلی از ارتشیها و علویها هستند. جولانی تنها با روسیه روبهرو نیست و با مزدوران آمریکا در شرق و جداییطلبان دروزی در جنوب جنگیده است. جولانی در این مدت درگیری با سه دولت در خاک خود را تجربه کرده است. درگیری با شبهنظامیان کردی مزدور آمریکا، درگیری با شبهنظامیان دروزی مزدور رژیم صهیونی و زد و خورد با نظامیان روس در حین گشتزنی جزو این موارد هستند. گرچه قوای جولانی هیچگونه تحرکی علیه رژیم صهیونی نداشته اما بارها مورد حمله تلآویو قرار گرفتهاند. این وقایع نشان میدهند جولانی نه میخواهد و نه میتواند قوای خارجی مستقر در خاک سوریه را مجبور به خروج کرده و مزدورانشان را سرکوب کند.
3- قوای ترکیه در شمال در مجاورت خاک این کشور قرار دارند، نیروهای آمریکایی از طریق پایگاههای این کشور در عراق و اردن پشتیبانی میشوند و نیروهای رژیم صهیونی در جنوب به سرزمینهای اشغالی متصل هستند. تدارکاترسانی این سه دولت از قوا و مزدورانشان به شکل زمینی و هوایی است. در این میان روسها دسترسی زمینی ندارند؛ اما از مسیر دریایی و هوایی از پایگاهشان حمایت میکنند. ترکیه، رژیم صهیونی و بهنوعی آمریکا به سوریه اتصال سرزمینی دارند، اما روسیه فاقد این ویژگی است. مسکو از پایگاههای دریاییاش در دریای سیاه یا امکانات خود در لیبی به سوریه دسترسی دارد.
4- درحال حاضر آنچه حکومت جولانی را تهدید میکند، رژیم صهیونی است. ترکیه حامی است، دولتهای عربی حاشیه جنوبی خلیجفارس آن را پذیرفتهاند، آمریکا پشتیبانی کرده و روسها نظارهگر فعال هستند. در این میان دروزیها در جنوب و حومه پایتخت مستقرند و در جمع با قوای صهیونیست که آنها نیز موقعیت مشابهی یافتهاند، دمشق را تهدید میکنند. از سوی دیگر رژیم صهیونی قائل به خلع سلاح سوریه بوده و احتمال دارد برای پیشبرد سیاست گسترش جنگ، سوریه را طعمه کند. مهم آن که تلآویو قائل به سیاست ترور بوده و علاوه بر ترور رهبران مقاومت در طول جنگ طوفان الاقصی، نجیب میقاتی، نخستوزیر سابق که به عربستان سعودی نزدیک بود و همچنین جولانی و مرهف ابوقصره وزیردفاعش را به همراه چندی دیگر از مقامات را تهدید به ترور کرده است. در چنین شرایطی دمشق ظرفیتی برای تمرکز بر روسیه ندارد.
5- روسیه و موقعیت پایگاههایش قابل دفاع هستند. مسکو همزمان با بهرهگیری از گرفتاری جولانی به پروندههای دیگر از جمله در جنوب، دارای ظرفیت مناسبی در مناطق ساحلی غرب است. روسها از پایگاههای مستحکمی برخوردارند و در مناطقی مستقرند که علویها در آنها اکثریت دارند. اگر مسکو تصمیم به افزایش نیروها و ادوات در دو پایگاهش گرفته و به دنبال سازماندهی و مسلح کردن علویها برود، کار جولانی دشوار خواهد شد.