در پایان سال ۱۴۰۳، دولت ایران رکوردی تاریخی را به‌جا گذاشت؛ حالا بیش از دو میلیون و ۴۳۳ هزار نفر در ساختار اداری کشور مشغول به کارند. از این میان، ۶۵ درصد رسمی‌اند و زنان با سهم قابل‌توجه ۴۵ درصدی، نقش پررنگی در بدنه دولت دارند. در میان این جمعیت عظیم، حدود ۳۲۶ هزار نفر عنوان مدیر یا سرپرست را یدک می‌کشند. باوجود این حجم از نیروی انسانی و ساختار گسترده، سازمان اداری استخدامی ادعا می‌کند 74 درصد مردم اعلام کرده‌اند از خدمات دولتی رضایت دارند.

حتی جالب‌تر اینکه ادعا می‌شود رضایت از خود کارکنان دولت تا ۹۰ درصد هم می‌رسد. این آمار در حالی از سوی سازمان اداری استخدامی کشور اعلام می‌شود که در گزارش‌های نهادهای بخش خصوصی از پایش محیط کسب‌وکار و گزارش امنیت سرمایه‌گذاری، بخش قابل توجهی از مراجعان به نهادهای دولتی نسبت به ارائه خدمات انتقاد داشته و آن را به عنوان موانع کسب‌وکار ذکر کرده‌اند. از داده‌های دیگر می‌توان به این موضوع نیز اشاره کرد که طی ۱۷ سال گذشته، ساختار دولت ۱۶ درصد بزرگ‌تر شده است.

2.4 میلیون کارمند دولت 16 درصد بیشتر از سال 70

بررسی داده‌های رسمی نشان می‌دهد از سال ۱۳۷۰ تا پایان سال ۱۴۰۳، تعداد کارکنان دولت حدود ۱۵.۷ درصد رشد داشته است. به عبارت دیگر، هرچند در مقاطع مختلف تلاش‌هایی برای کوچک‌سازی دولت انجام شده، اما آخرین آمار‌ها حکایت از بزرگ‌تر شدن ساختار دولت در ایران دارد. در سال ۱۳۷۰، حدود ۲ میلیون و ۱۱۲ هزار نفر در بدنه دولت مشغول به کار بودند؛ رقمی که با فراز و نشیب‌های متعدد در سال ۱۳۷۶ به اوج خود، یعنی بیش از ۲ میلیون و ۳۶۰ هزار نفر، رسید. پس از آن روندی ملایم کاهشی تا حدود ۲ میلیون و ۶۵ هزار نفر در سال ۱۳۸۹ دیده می‌شود. از سال ۱۳۹۲ روند افزایشی مجدداً آغاز شد و در سال ۱۳۹۳ به ۲ میلیون و ۳۸۴ هزار نفر رسید؛ این روند تا سال ۱۴۰۲ نوسانی بود و در نهایت در پایان سال ۱۴۰۳ به حدود ۲ میلیون و ۴۳۳ هزار نفر رسید که نشان‌دهنده رشد قابل‌توجه در این بازه زمانی است. به نظر می‌رسد بخشی از دلیل بزرگ‌تر شدن اندازه دولت از منظر کارکنان، مربوط به افزایش جمعیت و افزایش خدمات اجتماعی و بهداشتی و غیره است. 

سهم 45 درصدی زنان از کارمندی در دولت 

بر اساس جدیدترین آمار‌های سازمان اداری و استخدامی، تعداد کارکنان دولت در پایان سال ۱۴۰۳ به ۲ میلیون و ۴۳۳ هزار نفر رسیده است. از این تعداد، ۵۵ درصد یعنی یک میلیون و ۳۲۷ هزار نفر مرد و ۴۵ درصد معادل یک میلیون و ۱۰۵ هزار نفر زن هستند. در ترکیب تحصیلی نیز ۵.۴ درصد (۱۳۱ هزار نفر) دارای دکتری، ۲۴.۵ درصد (۵۹۵ هزار نفر) فوق لیسانس، ۴۸.۷ درصد (یک میلیون و ۱۸۶ هزار نفر) لیسانس، ۴.۸ درصد (۱۱۷ هزار نفر) فوق دیپلم، ۱۳.۴ درصد (۳۲۵ هزار نفر) دیپلم و ۳.۲ درصد (۷۷ هزار نفر) کمتر از دیپلم هستند. 

327 هزار مدیر و سرپرست در دولت

 براساس تعریف سازمان اداری استخدامی مدیران حرفه‌ای شامل تمام عناوین سمت‌های مدیریتی دستگاه‌های اجرایی مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری، به استثنای سمت‌های مدیریت سیاسی، موضوع ماده ۷۱ قانون مذکور و هم‌ترازان آنان است که به چهار گروه ارشد، میانی، پایه و عملیاتی تقسیم شده‌اند. آمار‌های رسمی از تعداد پست‌های مدیریتی (در عناوین مدیر ارشد، مدیر میانی، مدیر پایه، مدیر ارشد عملیاتی، مدیر میانی عملیاتی و مدیر پایه عملیاتی) در ساختار دولت نشان می‌دهد کل ساختار قوه قضائیه 7 هزار و 155 نفر مدیر، قوه مجریه، بالغ بر 177 هزار مدیر، قوه مقننه حدود 570 مدیر، نهاد‌های خارج از قوا نزدیک به 3 هزار مدیر و نهاد‌های زیر نظر مقام معظم رهبری حدود 3 هزار و 180 مدیر در رده‌های مذکور دارد. در مجموع می‌توان گفت کل ساختار دولت 187 هزار و 725 مدیر در ساختار دولت و نهاد‌های دولتی و حاکمیتی وجود دارد. 

البته براساس گزارش دیگری که از سوی سازمان برنامه‌وبودجه منتشر شده، تعداد مدیران دولتی (بدون در نظر گرفتن مدیران شهرداری و نهاد‌های عمومی حاکمیتی) در پایان سال ۱۳۹۷ حدود ۴۴۲ هزار و ۴۰۹ نفر ذکر شده است. 

براساس تعریف سازمان اداری و استخدامی کشور، پست‌های سازمانی در دستگاه‌های اجرایی به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند: پست‌های مدیریتی که شامل بالاترین مقام‌های هر واحد سازمانی است؛ پست‌های سرپرستی که به عنوان مسئول تعریف شده و زیرمجموعه‌هایی از پست‌های کارشناسی و غیرکارشناسی دارند؛ پست‌های کارشناسی که وظایف اصلی و پشتیبانی را بر عهده دارند و معمولاً با عنوان «کارشناس» شناخته می‌شوند؛ و در نهایت پست‌های غیرکارشناسی که شامل تمام پست‌های باقی‌مانده به جز سه دسته قبلی است. این دسته‌بندی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا ساختار اداری خود را به‌صورت دقیق‌تر و منسجم‌تر مدیریت کنند.

بر این مبنا داده‌های رسمی نشان می‌دهد در حال حاضر چیزی در حدود 67 هزار و 768 عنوان مدیریتی و 259 هزار و 602 عنوان سرپرستی داریم که مجموع این دو رده، 327 هزار و 370 مدیر و سرپرست خواهد شد. با در نظر گرفتن تعداد کارکنان دولت، حدود 13.5 درصد از کارکنان دولت مدیر یا سرپرست هستند. 

طبق این آمار، در قوه قضائیه حدود 3 هزار و 700 مدیر و 9 هزار و 600 سرپرست، در قوه مجریه بالغ بر 62 هزار مدیر و 239 هزار سرپرست و در قوه مقننه 285 پست مدیریتی و هزار و 942 پست سرپرستی داریم. همچنین در نهاد‌های خارج از قوا نیز 707 مدیر و 3 هزار و 108 سرپرست و در نهاد‌های انقلابی 958 مدیر و بیش از 5 هزار سرپرست مشغول فعالیت هستند. 

متن کامل این گزارش را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.