13 فروردین سال 1404 یا روز ۲‌آوریل ۲۰۲۵ روزی است که دونالد ترامپ از آن به‌عنوان «روز آزادی» یاد کرد. رئیس جمهور آمریکا در آن روز گفت: «۲‌آوریل روز آزادی در آمریکاست، ما دهه‌ها از سوی تمام کشور‌های جهان، چه دوست و چه دشمن، مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌ایم. اکنون بالاخره زمان آن فرا رسیده که آمریکا مقداری از آن پول و احترام را پس بگیرد.» این جملات در ظاهر شعارگونه به نظر می‌رسید؛ اما در پشت پرده آن یک جنگ تجاری بزرگ نهفته بود که به گفته تحلیلگران بین‌المللی، شروع مجموعه‌ای از اتفاقات اقتصادی، سیاسی و مهم‌تر از آن اتفاقات امنیتی در دنیا خواهد بود.
پس از این سخنان ترامپ، وی مختصات یک جنگ تعرفه‌ای بزرگ علیه کشور‌ها را اعلام کرد که چین در رأس آن‌ها بود. این جنگ تجاری تا آنجایی پیش رفت که ترامپ اعلام کرد تعرفه کالا‌های چینی را به ۱۴۵ درصد می‌رساند. پکن نیز در اقدامی مشابه اعلام کرد بر واردات کالا از ایالات متحده تعرفه ۱۲۵ درصدی اعمال می‌کند. پس از آن، یک تنش‌زدایی شکننده بین دو کشور برقرار شد و دو طرف مقرر کردند تعرفه‌های ایالات متحده بر محصولات چینی به 30 درصد و تعرفه‌های چین بر کالا‌های آمریکایی به 10 درصد کاهش پیدا کند. اما این تنش‌زدایی با یک اقدام چینی‌ها در روز پنجشنبه هفته گذشته در نطفه خفه شد. حالا ترامپ می‌گوید بار دیگر ایالات متحده از اول نوامبر، تعرفه جدید ۱۰۰ درصدی بر واردات از چین «علاوه بر تعرفه‌های قبلی» اعمال خواهد کرد. ترامپ می‌گوید از همان تاریخ، کنترل صادرات را بر «هر نرم‌افزار حیاتی» نیز اعمال خواهد کرد. 

سقوط تجارت آمریکا - چین به کمترین مقدار 15 سال اخیر

سیاست‌های تجاری دونالد ترامپ از دولت اول خود به طور قابل توجهی با دولت‌های قبل از خود متفاوت است. بسیاری از تحلیلگران زمانی که بایدن پس از دولت اول ترامپ، قدرت را در دست گرفت، تصور می‌کردند محدودیت‌های تجاری که ترامپ علیه چین و ازجمله هواوی و شرکت‌های فناوری اعمال کرده، با آمدن بایدن پایان خواهد یافت. اما این محدویت‌ها با شیب ملایمی در دولت بایدن نیز ادامه پیدا کرد و تحلیلگران را به این نتیجه رساند که تنها تفاوت بین دولت ترامپ و بایدن در سرعت عمل و غیرقابل پیش‌بینی بودن آنهاست وگرنه سیاست‌های تجاری آمریکا یک تغییر رویکرد اساسی را شاهد بوده که با تغییر دولت‌ها نیز، این سیاست‌ها چندان تغییر نخواهد کرد.
ماحصل این تحولات را می‌توان در حجم تجارت ایالات متحده با چین مشاهده کرد. براساس گزارش‌های اداره آمار آمریکا، در 7 ماهه نخست سال 2025 واردات آمریکا از چین به حدود 194 میلیارد دلار رسیده که این مقدار کمترین میزان واردات آمریکا از چین از سال 2009 تاکنون بوده است. همچنین مجموع تجارت دو کشور در 7 ماهه نخست امسال حدود 259 میلیارد دلار بوده که کمترین میزان از سال 2010 محسوب می‌شود. درمجموع، واردات آمریکا از چین در 7 ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه در سال‌های 2022، 2023 و 2024 به ترتیب 36، 20 و 19 درصد کاهش نشان می‌دهد. 

«حمام خون» از سهام آمریکا تا ارزهای دیجیتال

پس از اعلام ممنوعیت‌های جدید دولت چین در خصوص صادرات و کنترل عناصر معدنی کمیاب، ترامپ با بیان این جمله که «به نظر می‌رسد دلیلی» برای دیدار با رئیس‌جمهور چین وجود ندارد، اظهار داشت که دیدار برنامه‌ریزی‌شده بین ترامپ و شی جین‌پینگ در کره جنوبی در اواخر این ماه ممکن است دیگر اتفاق نیفتد. این تهدید رئیس جمهور آمریکا زمینه را برای تشدید دوباره اختلافات ناپایدار او با چین فراهم می‌کند. تنها چهارماه پیش، او پس از امضای توافق کاهش تعرفه‌ها، روابط آمریکا با این کشور را «عالی» توصیف کرد. آخرین حمله مجازی ترامپ به پکن در روز جمعه، سرمایه‌گذاران را نگران کرد. شاخصS&P 500 با افت 2.7 درصدی، بدترین روز خود را از ماه آوریل تجربه کرد و شاخص میانگین صنعتی داو جونز در نیویورک 1.9 درصد کاهش یافت، در حالی که شاخص Nasdaq Composite با محوریت فناوری 3.6 درصد سقوط کرد.
سهام غول فناوری انویدیا- بزرگ‌ترین شرکت سهامی عام جهان، با ارزش بازار تقریباً ۲.۵ تریلیون دلار- به شدت آسیب دید و تقریباً ۵ درصد کاهش یافت. سایر بازارهای جهانی پیشرو نیز تحت‌فشار قرار گرفتند. شاخص FTSE 100 در لندن 0.9 درصد کاهش یافت. همچنین قیمت نفت تا 2.5 درصد افت پیدا کرد. اظهارات ترامپ علیه پکن، خیلی زود حمام خون در بازار ارزهای دیجیتال به راه انداخت، به‌طوری‌که قیمت بیت‌کوین از 119 هزار دلار تا 104 هزار دلار افت کرده و سپس تا زمان تحریر این گزارش به محدوده 111 هزار دلار برگشته است. 

دروغی به نام سوءاستفاده از آمریکا 

ترامپ و مشاورانش استدلال می‌کنند جنگ تعرفه‌ای آن‌ها اقدامی متقابل یا رفتاری منصفانه با کشور‌هایی است که از نظر آن‌ها، دهه‌ها از ایالات متحده سوءاستفاده کرده‌اند. با این حال این کشور‌ها هرگز چیزی را که از راه دور با آنچه ایالات متحده دریافت کرده، مطابقت داشته باشد، به دست نیاورده‌اند؛ وام‌های بلندمدت بسیار ارزان به دولت ایالات متحده؛ سرمایه‌گذاری خارجی نامتناسب و عظیم در شرکت‌های آمریکایی و نیروی کار ایالات متحده؛ پایبندی تقریباً جهانی به استاندارد‌های فنی و حقوقی ایالات متحده که به نفع تولیدکنندگان مستقر در ایالات متحده بود؛ اتکا به سیستم مالی ایالات متحده برای اکثریت قریب به اتفاق معاملات و ذخایر جهانی؛ رعایت قوانین ایالات متحده در مورد اعمال تحریم علیه کشور‌ها؛ پرداخت هزینه استقرار نیرو‌های آمریکایی؛ وابستگی گسترده به صنعت دفاعی ایالات متحده و از همه مهم‌تر، افزایش پایدار سطح زندگی آمریکایی‌ها با سرمایه‌گذاری این کشور‌ها. ایالات متحده نه تنها از تبدیل شدن به یک ارائه‌دهنده بیمه که دیگران برایش ارزش قائل بودند، سود هنگفتی برد، بلکه متحدانش نیز بسیاری از تصمیمات مهم امنیتی را به واشنگتن واگذار کردند.
براین اساس، دونالد ترامپ و دولتش درحالی منت بر سر متحدان و شرکای اصلی خود می‌گذارند که دهه‌ها آن‌ها مسئول سرمایه‌گذاری، خریدار کالا‌ها و خدمات این کشور بوده و به هر‌سازی که آمریکا گفته، رقصیده‌اند. 

متن کامل گزارش مهدی عبداللهی، دبیر گروه اقتصاد را در روزنامه فرهیختگان بخوانید