فرهیختگان: سخنرانی رهبر انقلاب اسلامی ایران در روز سهشنبه، اول مهر ۱۴۰۴ خطاب به مردم ایران یکی از مهمترین اظهارنظرهای اخیر درباره سیاست خارجی بهویژه در موضوع مذاکره با ایالات متحده بود. در این سخنرانی پاسخی نیز به مطالبات رسانهای مذاکره با آمریکا داده شد. این درخواستها در حالی مطرح میشدند که تجربههای تاریخی و شرایط کنونی نشاندهنده بیفایده بودن و حتی زیانبار بودن چنین مذاکراتیاند. رهبر انقلاب در این سخنرانی بهصراحت اعلام کردند که مذاکره با آمریکا در شرایط فعلی نهتنها به منافع ملی ایران کمکی نمیکند، بلکه زیانهایی جبرانناپذیر به دنبال خواهد داشت. در این شرایط ایران اما همچنان از موضع قدرت برای ایفای حقوق خود و اتمام حجت با اروپا هم اکنون در واپسین روزهای منتهی به قطعی شدن مکانیسم ماشه با بیاعتمادی کامل در نیویورک در حال مذاکره با مقامات تروئیکا است. تشریح شروط اروپا که البته با تأیید آمریکا در مقابل ایران قرار گرفته فضا را برای گروههایی که مطالبه مذاکره و حتی دیدار با ترامپ را دارند روشنتر کرده و سناریوی غرب برای مقصرسازی ایران در شکست مذاکرات را نمایان میسازد.
مذاکره با آمریکا؛ فاقد سود و پر از زیان
رهبر انقلاب در سخنرانی خود تأکید کردند مذاکره با آمریکا در شرایط کنونی هیچ سودی برای ایران ندارد و حتی نمیتواند تهدیدات موجود را از کشور دور کند. ایشان اظهار داشتند: «مذاکره با دولت آمریکا، اولاً هیچ کمکی به منافع ملّی ما نمیکند، هیچ سودی برای ما ندارد، هیچ ضرری را هم از ما دفع نخواهد کرد.» این موضع بر اساس تجربههای تاریخی و رفتارهای غیرقابل اعتماد آمریکا در مذاکرات گذشته شکل گرفته است. توافق هستهای برجام که پس از سالها مذاکره به دست آمد، بهدلیل خروج یکجانبه آمریکا در سال ۲۰۱۸ و نقض تعهدات این کشور، عملاً بیاثر شد و این روزها نیز کشورهای اروپایی به دنبال آنند تا تیر خلاص مکانیسم ماشه را به آن بزنند. همچنین، پیش از جنگ ۱۲ روزه اخیر، ایران در حال برنامهریزی برای دور ششم مذاکرات با نماینده دولت ترامپ بود که با حمله نظامی اسرائیل و در ادامه حمله آمریکا به تأسیسات هستهای ایران مواجه شد.
علاوه بر این، رهبر انقلاب به زیانهای مذاکره اشاره کردند و فرمودند: «برعکس، زیانهایی هم بر آن مترتب است. شاید بشود گفت بعضی از این ضررها جبرانناپذیرند.» این زیانها شامل پذیرش شروطی است که استقلال و منافع ملی ایران را به خطر میاندازد. آمریکا از پیش نتیجه مذاکرات را تعیین کرده و خواستار تعطیلی کامل فعالیتهای هستهای و غنیسازی ایران است. رهبر انقلاب این رویکرد را نه مذاکره، بلکه «دیکته» و «تحمیل» توصیف کردند: «یعنی بنشینیم پشت میز مذاکره با آمریکا و نتیجه گفتوگوهایی که با آنها خواهیم کرد، حرفی باشد که او گفته باید انجام بگیرد!»
شروط غیرمنطقی آمریکا و اروپا
در شرایط کنونی آمریکا و اروپا شروطی را برای مذاکره با ایران مطرح کردهاند که از اساس با هدف به شکست کشاندن مذاکرات طراحی شدهاند. سه شرط اصلی که اروپا برای توقف فرایند مکانیسم ماشه مطرح کرده بود شامل تعیین تکلیف ذخایر اورانیوم غنیشده ایران، توافق با آژانس بینالمللی انرژی اتمی برای بازگشت بازرسان و بازگشت به میز مذاکره با آمریکا میشد. ایران به دو شرط اول عمل کرد و با آژانس بر سر پروتکلهای همکاری توافق کرد. با این حال، آمریکا شروط جدیدی از جمله محدود کردن برد موشکهای ایران به ۵۰۰ کیلومتر و توقف حمایت از گروههای مقاومت منطقهای را مطرح کرد. این شروط نشاندهنده عدم تمایل واقعی آمریکا به مذاکره و تلاش برای مقصرنمایی ایران در فعالسازی مکانیسم ماشه است.
امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه، در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل بدون اشاره به نقض تعهدات اروپا و آمریکا، ادعا کرد: «ایران همه تعهدات خود را نقض کرده است و باید تصمیم بگیرد؛ یا با آژانس همکاری کند یا با بازگشت تحریمهای بینالمللی مواجه شود.» این اظهارات در حالی مطرح شد که ایران به شروط اروپا عمل کرده بود، اما آمریکا با طرح شروط زیادهخواهانه، عملاً مذاکرات را به بنبست کشاند. وزیر خارجه آلمان نیز در مصاحبهای با شبکه العربیه مدعی شد: «ما به ایران فرصتهای زیادی برای رسیدن به توافق دادیم، ولی از آنها استفاده نکرد.» این در حالی است که ایران شروط اروپا را اجرا کرده بود، اما طرف مقابل با طرح شروط جدید، از مذاکره سر باز زد.
بازی ریاکارانه اروپا و آمریکا
اظهارات مقامات اروپایی و آمریکایی نشاندهنده یک بازی ریاکارانه برای مقصرنمایی ایران در شکست مذاکرات است. اروپا برای ایران شروطی را مطرح کرد که ایران به آنها عمل کرد، اما پس از اجرای این شروط، اروپا و آمریکا با طرح شروط جدید، از جمله محدودیتهای موشکی و منطقهای، عملاً مذاکرات را به بنبست کشاندند. مکرون در مصاحبهای با کانال ۱۲ اسرائیل ادعا کرد پیشنهادهای ایران برای توقف مکانیسم ماشه معقولانه بود، اما بهدلیل اینکه «عراقچی حرفش حرف کل حاکمیت ایران نیست»، این پیشنهادها را نپذیرفتند. این بهانهگیریها نشان داد که طرف اروپایی از ابتدا برای توافق نشدن و ایجاد مشروعیت بیشتر در رسانهها برای فعالسازی مکانیسم ماشه شرط و شروط طرح کرده و اعلام این مخالفت از یک کانال اسرائیلی نیز پشت پرده چنین مواضعی را بهتر روشن میکند. فعالسازی مکانیسم ماشه که به بازگشت تحریمهای بینالمللی علیه ایران منجر میشود از ابتدا بهعنوان ابزاری برای فشار بر ایران طراحی شده بود. اروپا و آمریکا با طرح شروط غیرمنطقی و سپس مقصرنمایی ایران تلاش کردند این مکانیسم را توجیه کنند. مکرون و وزیر خارجه آلمان بدون اشاره به نقض تعهدات خود ایران را به عدم همکاری با آژانس متهم کردند.
50 درصد شما کفایت نمیکند
سخنرانی رهبر انقلاب در اول مهر ۱۴۰۴ و اظهارات مقامات ایرانی مانند علی لاریجانی نشاندهنده موضع قاطع ایران در برابر فشارهای آمریکا و اروپاست. مذاکره با آمریکا در شرایط کنونی، با توجه به شروط غیرمنطقی مانند غنیسازی صفر، محدود کردن برد موشکها و قطع حمایت از گروههای مقاومت، نهتنها به نفع ایران نیست، بلکه به زیانهای جبرانناپذیری منجر میشود. تجربههای تاریخی، از جمله نقض برجام و حملات نظامی آمریکا، نشاندهنده غیرقابل اعتماد بودن این کشور در مذاکرات است. اروپا نیز با طرح شروط غیرواقعی و مقصرنمایی ایران، نقش مکمل آمریکا را در این بازی ریاکارانه ایفا میکند. در این شرایط منطقی است که ایران با حفظ استقلال و توان دفاعی خود در برابر این فشارها ایستادگی و از منافع ملی خود دفاع کند؛ با این وجود برخی عدم تمایل آمریکا و غرب به تداوم مذاکره را نادیده گرفته و با طرح مطالبه دیدار پزشکیان و ترامپ پازل مقصرنمایی ایران را تکمیل میکنند.