در دل شهرک غرب تهران، جایی که امروز مجتمع پیامبر اعظم(ص) میزبان هزاران دانشجوست، حدود سه دهه پیش نخستین جرقههای واحد تهران غرب دانشگاه آزاد زده شد. این مرکز در ۱۲ بهمن ۱۳۷۳ با عنوان «مؤسسه فنی و آموزش عالی سما» و با جذب دانشجو در رشته «کاربرد کامپیوتر» در مقطع کاردانی ناپیوسته آغاز به کار کرد؛ مؤسسهای که بعدها به «واحد تهران سما» تغییر نام داد. گسترش فعالیتها در سالهای نخست، به تأسیس آموزشکدههای فنی و حرفهای دخترانه و پسرانه در سالهای ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ انجامید و در نهایت این مجموعه در سال ۱۳۸۵ از سازمان سما منفک و یک سال بعد، با نام رسمی «دانشگاه آزاد واحد تهران غرب» به یکی از واحدهای اصلی این دانشگاه تبدیل شد.
این واحد که امروز با بیش از دو دهه فعالیت به یکی از مهمترین مراکز علمی و فرهنگی غرب پایتخت تبدیل شده، در سالهای اخیر فصل تازهای را تجربه کرده است؛ فصلی که با تغییر رویکرد مدیریتی و تأکید بر ارتقای شاخصهای علمی، پژوهشی و فرهنگی همراه شد. یک سال از زمانی که یعقوب زراعتکیش حکم ریاست دانشگاه آزاد واحد تهران غرب را از شهید طهرانچی دریافت کرد، میگذرد؛ سالی که برای این واحد دانشگاهی پر از تحولات ساختاری، علمی، فرهنگی و اقتصادی بود. واحدی که با بیش از ۲۷ هزار دانشجو و نزدیک به ۳۰۰ عضو هیئتعلمی در حوزههای متنوع فعالیت میکند، توانست جایگاه خود را در ارزیابیهای دروندانشگاهی ارتقا دهد و به «رتبه یک پلاس» برسد؛ در همین مدت، «سرای نوآوری فناوریهای آموزشی» موفق به اخذ مجوز دائمی شد، فرایند راهاندازی شعبه پارک علموفناوری در واحد تهران غرب کلید خورد و رویدادهایی مثل «صدرا» با حضور بیش از 100 شرکت صنعتی و تحقیقاتی برگزار شد تا پل ارتباطی میان دانشجویان، استادان و صنایع شکل گیرد.
اما دستاوردهای یکساله این واحد تنها به ارتقای شاخصهای علمی محدود نماند. در حوزه اقتصادی نیز پروژههای دانشبنیانی چون تولید روانکارهای صنعتی و مکملهای دارویی در دستور کار قرار گرفت تا علاوه بر تأمین نیازهای کشور، بخشی از درآمدهای غیرشهریهای دانشگاه محقق شود؛ درآمدی که تنها در یک سال گذشته به بیش از ۲۵ میلیارد تومان رسید. اکنون، پس از یک سال، واحد تهران غرب نهتنها بهعنوان پایلوت برگزاری دورههای آموزشی و مهارتی در استان تهران شناخته میشود، بلکه در آستانه تبدیلشدن به یکی از قطبهای اصلی علومانسانی، حکمرانی و پژوهشهای بینرشتهای در کشور قرار گرفته است. در این گزارش با یعقوب زراعتکیش، رئیس دانشگاه آزاد واحد تهران غرب به گفتوگو نشستهایم و از او درباره تحولات اخیر این واحد دانشگاهی و برنامههای آینده پرسیدهایم که در ادامه مشروح آن را از نظر میگذرانید.
شهریور سال گذشته حکم خود را از شهید طهرانچی دریافت کردید و یک سال است که ریاست دانشگاه آزاد واحد تهران غرب را برعهده دارید. اگر بخواهید یک سال مدیریت خود را ارزیابی کنید، چه نکات برجستهای دارد؟
در ابتدا کسب رتبه یک پلاس و همچنین دائمی شدن مجوز سرای نوآوری و مرکز رشد و نیز اقدامات بهعملآمده برای راهاندازی شعبه پارک را در واحد تهران غرب به جامعه دانشگاهی واحد تهران غرب تبریک عرض میکنم. در یک سال گذشته، برنامهریزیهای متنوعی در حوزههای مختلف آموزشی، پژوهشی، علمی و تحقیقاتی، فرهنگی و زیرساختهای دانشگاه انجام شد. در حوزه فرهنگی تقویت تشکلها و کانونها و نیز برنامهریزی برای تقویت امیدآفرینی برای قشر جوان دانشجو، ارجنهادن به روحیه ایثار و شهادت و نهایتاً تقویت تفکر جهادی و مقاومت از اولویتها بود، ضمن اینکه برنامهریزی و فراهمآوردن زیرساختها برای راهاندازی سلف دانشجویی در سال جدید برای واحد از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. همچنین هدفگذاری برای بهبود کیفیت آموزشی و پژوهشی واحد تهران غرب از اولویتها بود. گامهای بسیار مهمی در این زمینه برداشته شده، همگام با سیاستهای دانشگاه و در راستای اصلاح هرم هیئتعلمی بهعنوان مهمترین اولویتها، اصلاح هرم و نسبت استاد به دانشجو انجام شدهاند. بحث بهبود کیفیت آموزشی نیز در راستای همان اصلاح هرم هیئتعلمی و اقدامات دیگر بهبود پیدا کرد. در بخش پژوهشی، تلاش کردهایم پایاننامهها را به سمت پژوهشهای کاربردی و عملیاتی سوق دهیم که مورد نیاز کشور بودهاند. در یک سال گذشته، برنامهریزیهای متنوعی در حوزههای مختلف آموزشی، پژوهشی، علمی و تحقیقاتی و زیرساختهای دانشگاه انجام شد. اولین بحث، بهبود کیفیت آموزشی و پژوهشی واحد تهران غرب بوده است. گامهای بسیار مهمی در این زمینه برداشته شدهاند، همچنین در بخش علمی، اندیشکدهای تحقیقاتی به نام «حکمرانی» در شرف تأسیس است که وظیفه ذاتی دانشگاه، یعنی شناسایی مسائل کشور و ارائه راهکار برای آنها را دنبال میکند. البته ما منتظر تأسیس و راهاندازی اندیشکده حکمرانی و نظام اداری در شرف تأسیس نماندهایم و عملاً با توجه به مسائل موجود، در راستای نیازهای کشور اقدامات و مطالعاتی در واحد انجام شده؛ اقداماتی مانند رویداد صدرا که یکی از بزرگترین رویدادهای صدرای دانشگاه بود و برگزار شد. دانشجویان ما هم در قالب طرح پویش و هم در بحثهای تحقیقاتی از این رویداد بهرهمند شدند. در واقع ما توانستهایم به دانشجویان برای استفاده از خدمات مراکز صنعتی کمک کنیم. همواره سعی شده واحد دانشگاهی به جایی تبدیل شود که محل تبادلنظر و هماندیشی استادان در حوزههای مختلف باشد. در یک سال گذشته، صدها جلسه هماندیشی بین استادان برگزار شد؛ استادان هیئتعلمی، دستیار، حقالتدریس و استادان وابسته در این جلسات حضور داشتند و گفتوگوهای متعددی در زمینههای آموزشی، پژوهشی، مسائل و مشکلات کشور و همچنین مباحث عقیدتی انجام شد. من فکر میکنم این جلسات هماندیشی از پرتعدادترین و باکیفیتترین گفتوگوها در واحد تهران غرب بودهاند. ما تلاش کردهایم در راستای توانمندسازی استادان اقدامات متنوعی انجام دهیم. بهمنظور توانمندسازی استادان - بهخصوص استادان دستیار که نیاز به آموزش در کیفیت تدریس و مسائل عقیدتی، سیاسی و اجتماعی دارن د- دورههای مختلفی برگزار شدهاند. این اقدامات از فعالیتهای مهم در راستای بهبود کیفیت آموزشی و فضای فرهنگی دانشگاه واحد تهران غرب بودهاند.
در حال حاضر از نظر تعداد دانشجو، اعضای هیئتعلمی و رشتههای تحصیلی وضعیت واحد تهران غرب چگونه است؟
در سال تحصیلی گذشته حدود ۲۷ هزار دانشجو در واحد تهران غرب مشغول به تحصیل بودهاند. با توجه به روند ثبتنام دانشجویان قدیمی و پیشبینی جذب دانشجویان جدید، انتظار داریم امسال این رقم به حدود ۲۸ هزار دانشجو برسد. از نظر کادر آموزشی، واحد تهران غرب دارای حدود ۲۳۰ عضو هیئتعلمی تماموقت و مأمور است و نزدیک به ۷۰ عضو هیئتعلمی وابسته نیز در این مجموعه فعالیت میکنند. این واحد سه مجتمع آموزشی و یک مجتمع اداری دارد که هر کدام در نقاط مختلف قرار گرفتهاند. یکی از برنامههای جدی ما ایجاد مجتمع متمرکز دانشگاهی است تا زیرساختهای آموزشی و اداری در فضایی واحد تجمیع شود و کارآمدی بیشتری به دست آید. واحد تهران غرب در حوزه آموزشی ۱۵ رشته دکتری، ۵۷ رشته کارشناسیارشد و ۱۱۰ رشته کارشناسی دارد، همچنین ۱۲ رشته کارشناسی پیوسته با آزمون در این واحد ارائه میشوند. امسال نیز در سطح استان تهران ۱۰ رشته کارشناسی جدید تصویب شده و پیگیریهای لازم برای اخذ مصوبه نهایی در وزارت علوم در حال انجام است.
واحد تهران غرب در ارزیابی واحدهای دانشگاهی رتبه یک پلاس را به دست آورده است. چه ویژگیها و ظرفیتهایی رسیدن به این جایگاه را ممکن ساخته است؟
یکی از مهمترین مزیتهای تهران غرب نسبت به سایر واحدهای دانشگاه آزاد، تمرکز آن بر رشتههای علومانسانی بوده است. از ابتدا، رشتههایی مانند شیمی، علوم پایه یا مهندسی شیمی در این واحد وجود نداشتند و پایه واحد تهران غرب بر رشتههای علومانسانی بود. بهعلاوه، جایگاه ویژه ساختمانهای واحد تهران غرب، این مزیت را فراهم میکرد که محل برگزاری دورههای آموزشی و مهارتی باشد، بنابراین یکی از پتانسیلهای بالقوه و بالفعل واحد، برگزاری دورههای آموزشی، کمکآموزشی و دورههای مهارتی است. برنامهریزی بسیار خوبی انجام شده و بسیاری از سازمانها دورههای خود را در یک سال گذشته در این واحد برگزار کردهاند، برای مثال، تفاهمنامهای با مرکز کارشناسان دادگستری انجام شد و تمامی دورههای کارآموزی ورودیهای امسال این مرکز در دانشگاه واحد تهران غرب برگزار شد، همچنین برنامهریزی گستردهای درخصوص ۴۰ دپارتمان انجام شد تا دورههای کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت برای سایر سازمانها در این واحد برگزار شوند و واحد تهران غرب بتواند پایلوت برگزاری دورههای آموزشی و مهارتی باشد. این امر از پتانسیلهای بسیار خوب واحد تهران غرب است، اما این به معنای آن نیست که تنها مزیت واحد همین باشد یا فعالیتهای تهران غرب فقط محدود به برگزاری دورهها باشد. برخی گروههای آموزشی، مانند گروه کامپیوتر، مکانیک و چند گروه فنی و مهندسی دیگر- که در واحد تهران غرب وجود دارند- پتانسیل این را دارند که در بخش صنایع دانشبنیان نیز ورود پیدا کنند. در زمینه محصولات دانشبنیان اقدامات متعددی شده و بررسیهای مطالعاتی و تحقیقاتی بسیار دقیقی صورت گرفته است. میدانید که وقتی وارد تولید یک محصول دانشبنیان میشویم، لازم است مطالعه دقیق صورت بگیرد که ریسکها تاحدامکان کاهش یابند. علاوه بر این، برخی زیرساختها نیاز بوده که ایجاد شدهاند؛ برای مثال فرایند تأسیس شعبه پارک علموفناوری واحد تهران غرب که اشاره شد. متعاقب این اقدامات، رتبه واحد نیز به سطح یک پلاس ارتقا پیدا کرد. علاوه بر این مزیتها، زمینه لازم برای ورود به تولید محصولات دانشبنیان فراهم و این موضوع در بودجه پیشبینی شده است.
چه تغییرات ساختاری، مدیریتی یا عملیاتی نقش کلیدی در ارتقای سطح واحد داشتهاند؟
دانشگاه آزاد واحد تهران غرب در یک سال گذشته در زمینههای مختلف رشد داشته است. با وجود رقابت شدید در جذب دانشجو بین دانشگاههای دولتی، آزاد و سایر مراکز آموزشی و کاهش تعداد متقاضیان پشتکنکوری با روند هر سال، خوشبختانه با افزایش کیفیت و شناختهشدن بهتر واحد تهران غرب، تعداد جذب دانشجویان افزایش پیدا کرد. این یک اتفاق مثبت بود. در بحث رضایت و ارائه خدمات نیز همکاران ما در بخشهای مختلف واحد توانستهاند خدمات مناسبی به دانشجویان ارائه دهند و حداکثر رضایت را ایجاد کنند، بهویژه پس از اجرای طرح حامی و طرح تحولی که توانست رضایت در دانشگاه را افزایش دهد. نکته دیگر اینکه عرصههای پژوهشی واحد تهران غرب و هدایت پایاننامهها به سمت پژوهشهای کاربردی و مراکز تحقیقاتی حوزههای مختلف، رشد کمی و کیفی خوبی داشته است. رویدادهای متعددی هم در این واحد برگزار شدهاند که تأثیر مثبتی در ارتقای جایگاه دانشگاه داشتهاند.
آیا در حال حاضر پروژهای در حوزه محصولات دانشبنیان در دست اجرا دارید؟ درباره ماهیت این پروژه، اهداف آن و میزان پیشبرد آن توضیح دهید.
بله؛ دو پروژه کلان در دست اجرا داریم. یکی از آنها تولید روانکارهای صنعتی است که فاز مطالعاتی آن به پایان رسیده و فاز اجرایی در مرحله اخذ مجوزهای قانونی، عقد قراردادها و اجراست. این پروژه با همکاری چند واحد دیگر در استان تهران بهصورت مشترک انجام خواهد شد تا با توجه به پیشبینی ردیف فعالیت اقتصادی و دانشبنیان در بودجه امسال، سهم این بخش در بودجه ایجاد گردد. وقتی میخواهیم در دانشگاه یک محصول تولید کنیم، باید دو محور مهم را در نظر بگیریم، بهویژه با توجه به اینکه سابقه دانشگاهها در کشور در تولید محصولات طولانی نیست. اول اینکه آن کار دانشبنیان باشد و در شأن دانشگاه باشد. دوم اینکه ریسک تولید و بازار آن حداقل باشد. پس باید این موضوع مهم را در اجرای پروژههای اقتصادی مدنظر داشته باشیم که ممکن است پروژهای دانشبنیان باشد اما بازار فروش نداشته باشد، یا ممکن است از نظر فنی و بحث تولید با مشکل مواجه شود.
در فاز مطالعاتی که برای پروژههای مختلف ایجاد شد، به دو محصول مختلف رسیدیم؛ یکی روانکارهای صنعتی یا روغنهای صنعتی و دیگری تولید دارو بود. در سرای نوآوری ما، تولید دارو در حال حاضر انجام میشود و بسیاری از بیمارستانهای کشور از تولیدات این سرا استفاده میکنند. تصمیم گرفتیم این فعالیت را بهصورت مشارکتی با شرکت دانشبنیانی که در سرا مستقر است، گسترش و توسعه دهیم.
در مورد تولید روغن صنعتی یا روانکارهای صنعتی، فاز مطالعاتی به پایان رسیده و اکنون با همکاری چند واحد دیگر استان تهران وارد فاز عملیاتی یا فاز دوم پروژه میشویم. این پروژه در صورتیکه مجوزهای لازم از وزارت صنایع و حوزه دانشبنیان سازمان مرکزی اخذ شود، به مرحله اجرایی خواهد رسید.
میتوانید جزئیات مربوط به زمانبندی و پیشبینیهای مالی پروژه تولید روغن صنعتی را توضیح دهید؟ چگونه مراحل مختلف پروژه برنامهریزی شدهاند، چه بازههای زمانی برای تحقق هر مرحله در نظر گرفته شده است؟
من فکر میکنم در صورت نهاییشدن اخذ مجوز وزارت صمت، ظرف دو تا سه ماه میتوانیم وارد فاز عملیاتی پروژه شویم. بهمحض اخذ مجوزها، عملیات اجرایی آغاز میشود، زیرا سوله و زمین آماده است و تنها اخذ مجوز و راهاندازی خط تولید نیاز است. کسب مجوز به معنای آغاز تولید است و بعد از کسب مجوز، فرایند تولید چندان دور از انتظار یا دسترس نیست.
در کوتاهمدت، این پروژه میتواند گردش مالی حدود ۵۰ میلیارد تومان داشته باشد و در بلندمدت، در فاز یک تا دوساله، این مقدار میتواند تا ۵۰۰ میلیارد تومان افزایش یابد. در سه تا چهار سال آینده نیز میتوان گردش مالی را بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان افزایش داد. البته باید توجه داشت که گردش مالی به معنای سود خالص نیست؛ گردش مالی شامل فروش و درآمد عملیاتی است و پس از کسر هزینهها، سود خالص حاصل میشود. این روغن صنعتی در صنایع مختلف کاربرد دارد؛ از دستگاههای دندانپزشکی تا خودرو و صنایع دیگر. وجه تمایز این محصول دانشبنیان، استحکام و دوام و کیفیت بالای آن است که کاربرد وسیعی در صنایع مختلف دارد. نکته مهم دیگر، کمک و همکاری سایر واحدها و حمایت رئیس محترم استان است که این پروژه را تسهیل کرده و باعث پیشرفت سریعتر آن شده است. به امید خدا، بهزودی نتایج ملموس این پروژه را خواهیم دید.