روز یکشنبه ۱۹ سپتامبر، رئیسجمهور وقت آمریکا، دونالد ترامپ، فرمانی اجرایی با عنوان «محدودیت در ورود برخی کارگران غیرمهاجر» امضا کرد؛ اقدامی که بلافاصله موجی از واکنشهای سیاسی و اقتصادی را برانگیخت. بر اساس این دستور، مهاجرانی که با ویزای H1-B برای اشتغال تخصصی قصد ورود به آمریکا را دارند، تنها در صورتی مجاز به ورود خواهند بود که کارفرمای آنها مبلغ ۱۰۰ هزار دلار بپردازد یا وزیر امنیت داخلی برایشان معافیت ویژه صادر کند. طبق اعلام سخنگوی کاخ سفید، این قانون صرفاً برای ویزای جدید اعمال میشود و دارندگان فعلی این نوع ویزا یا افرادی که در پی تمدید آن هستند، مشمول آن نخواهند شد.
هزینه جدید ویزای کار، 100 هزار دلار، حدود دو برابر میانگین حقوق سالانه دارندگان جدید H1-B و بیش از ۸۰ درصد میانگین حقوق سالانه کل دارندگان این ویزا محسوب میشود. این دستور بهسرعت باعث سردرگمی میان متقاضیان، نگرانی شرکتهای فناوری و حتی بازگشت شماری از مهاجران از کشورهای مختلف شد. شرکتهای بزرگ فناوری از جمله گوگل، مایکروسافت و آمازون که بخش عمدهای از نیروی کار متخصص خود را از طریق ویزای H1-B جذب میکنند، این اقدام را تهدیدی جدی برای نوآوری و رقابت جهانی اقتصاد آمریکا دانستند.
دستور تازه ترامپ بازار کار فناوری را نشانه گرفت
از زمان ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید در ژانویه، سیاستهای مهاجرتی ایالات متحده وارد مرحلهای تازه از سختگیری شده است. تازهترین اقدام او، بازطراحی برنامه ویزای H1-Bبهعنوان یکی از مهمترین تلاشهای دولت برای تغییر قوانین مربوط به ویزاهای کاری موقت، توجهات گستردهای را به خود جلب کرده است. مقامات دولت آمریکا میگویند این تصمیم با هدف حمایت از نیروی کار داخلی اتخاذ شده، اما تحلیلگران معتقدند چنین سیاستی در تضاد آشکار با مواضع پیشین ترامپ قرار دارد؛ چراکه او پیشتر از این برنامه حمایت کرده و آن را ابزاری برای تقویت اقتصاد دانشبنیان معرفی کرده بود.
ویزای H1-B نوعی ویزای غیرمهاجرتی است که به کارفرمایان آمریکایی اجازه میدهد نیروهای متخصص خارجی را در حوزههایی چون فناوری اطلاعات، مهندسی، علوم مالی و بهداشت بهطور موقت استخدام کنند. شرط اصلی دریافت این ویزا داشتن حداقل مدرک کارشناسی یا معادل آن است. این ویزا معمولاً برای سه سال صادر میشود و تا شش سال قابل تمدید است. ترامپ در خلال تصویب این قانون، برخی کارفرمایان را متهم کرد که با استفاده از این قانون، دستمزدها را عمداً پایین نگه میدارند و در نتیجه، به تضعیف جایگاه کارگران آمریکایی منجر میشوند. به گفته او، این روند به ضرر بازار کار داخلی تمام میشود و فرصتهای شغلی برای شهروندان ایالات متحده را کاهش میدهد.
بر اساس دادههای رسمی که شمار کارگران خارجی در حوزههای علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ بیش از دو برابر شده و به حدود 2.5 میلیون نفر رسیده است. این در حالی است که رشد اشتغال کلی در همین حوزهها طی این دوره تنها 44.5 درصد بوده است. کارشناسان میگویند این شکاف آماری، زمینهساز اختلافات جدی میان طرفداران و مخالفان ویزای H1-B شده است. براساس آمار اداره مهاجرت و نیروی کار آمریکا، بیش از ۶۰ درصد ویزاهای H1-B در دو دهه اخیر به شرکتهای فناوری تعلق گرفته است؛ شرکتهایی که بخش عمدهای از توسعه و نوآوری در آمریکا را هدایت میکنند. در مقابل، اتحادیههای کارگری و برخی گروههای سیاسی بر این باورند که ادامه این روند میتواند در بلندمدت منافع نیروی کار داخلی را به حاشیه براند.
موافقان و مخالفان طرح جدید ترامپ چه میگویند؟
تصمیم رئیسجمهور آمریکا، برای محدودسازی ویزای H1-B با واکنشهای متفاوتی از سوی منتقدان و حامیان طرح روبهرو شده است. برخی مشاوران نزدیک ترامپ مدتهاست که این برنامه را مورد انتقاد قرار دادهاند و معتقدند شرکتهای آمریکایی به جای استخدام نیروی داخلی، کارگران خارجی را ترجیح میدهند. با این حال، زمانی ترامپ در کنار ایلان ماسک، مدیرعامل تسلا، از ویزای H1-B دفاع کرده بود. ماسک بارها تأکید کرده که این برنامه ابزاری حیاتی برای جذب نیروی متخصص خارجی در حوزه فناوری است، حتی اگر برخی از حامیان ترامپ با آن مخالف باشند. مقامات دولت ترامپ میگویند که این ویزا به شرکتها امکان میدهد دستمزدها را پایین نگه دارند و محدودسازی آن میتواند فرصتهای شغلی بیشتری برای نیروهای آمریکایی فراهم کند. در مقابل، حامیان ویزای H1-B میگویند این برنامه نیروی کار بسیار ماهر را به آمریکا میآورد و برای پر کردن شکافهای استعداد و حفظ مزیت رقابتی شرکتها ضروری است.
برخی کارشناسان، هشدار دادهاند که این تصمیم میتواند جذابیت آمریکا را برای نخبگان جهانی کاهش دهد. اما واکنشها در میان مهاجران نیز شدید بود؛ یک کاربر در پلتفرم Rednote زندگی خود را پس از این تصمیم به «برده» H1-B تشبیه کرد. بر اساس مصوبه جدید، شرکتها برای هر درخواست جدید ویزای H1-B باید یک بار مبلغ ۱۰۰ هزار دلار پرداخت کنند. این ویزا به کارفرمایان آمریکایی اجازه میدهد تا نیروی کار متخصص خارجی در رشتههای فناوری، مهندسی، مالی و بهداشت را استخدام کنند. کارشناسان معتقدند بیشترین اثر این تصمیم بر مهاجران تازهوارد و شرکتهای کوچک و متوسط فناوری خواهد بود، زیرا این شرکتها باید هزینه ۱۰۰ هزار دلاری را بپردازند و در صورت عدم توانایی مالی، ورود به آمریکا برای آنها ممکن نخواهد بود. این سیاست عملاً یک فیلتر اقتصادی ایجاد میکند؛ تنها شرکتهای بزرگ و با منابع مالی کافی قادر خواهند بود استعدادهای خارجی را جذب کنند، درحالیکه استارتاپها و شرکتهای کوچکتر با محدودیت مواجه خواهند شد.
این تصمیم برای محدودسازی ویزای H1-B باعث ایجاد سردرگمی و اضطراب شدید میان مهاجران شد. مهاجران از کشورهایی مانند هند و چین که در سفر بودند یا برنامهریزی برای ورود به آمریکا داشتند، مجبور شدند سفرهای خود را متوقف کرده و بهسرعت بازگردند. رویترز میگوید، شرکتهای بزرگ فناوری و مالی از جمله Microsoft، Amazon، Alphabet و Goldman Sachs بلافاصله اقدام به ارسال ایمیلهای فوری و یادداشتهای داخلی برای کارکنان کردند و توصیه کردند تا قبل از تاریخ اعمال قانون بازگشت خود به آمریکا را انجام دهند. این واکنشها نشاندهنده اهمیت حیاتی نیروی کار H1-B برای صنایع فناوری و مالی آمریکا و همچنین میزان وابستگی اقتصاد این کشور به مهاجران متخصص است. کارشناسان هشدار دادهاند که محدودسازی این ویزا میتواند فرایند نوآوری و توسعه در شرکتها و استارتاپهای آمریکایی را مختل کند.
هزینۀ ویزای کار؛ 2 برابر حقوق یکسالۀ کارمندان آمریکایی
یکی از مهمترین ابعاد تصمیم ترامپ، افزایش هزینه ویزای H1-B برای متقاضیان جدید به مبلغ ۱۰۰ هزار دلار است که مهاجران باید یک بار آن را پرداخت کنند تا اجازه کار داشته باشند. اگر بخواهیم این 100 هزار دلار هزینه ویزای مهاجرت کاری را با میانگین حقوق سالانه در ایالات متحده مقایسه کنیم، طبق گزارش اداره آمار کار آمریکا در سال 2024، میانگین حقوق سالانه یک آمریکایی 65 هزار و 500 دلار است. این یعنی مبلغ ۱۰۰ هزار دلار ویزای کار تقریباً 1.5 برابر میانگین درآمد سالانه است و برای بسیاری از مهاجران تازهوارد و شرکتهای کوچک یا متوسط، پرداخت آن به طور مستقل غیرممکن به نظر میرسد. این هزینه نزدیک به دوبرابری نهتنها یک فشار مالی بر کارفرما ایجاد میکند، بلکه مهاجران را نیز در یک دوراهی اقتصادی و حرفهای قرار میدهد که آیا باید با وجود این هزینه سنگین وارد آمریکا شوند و یا از فرصت شغلی صرفنظر کنند؟ بسیاری از تحلیلگران معتقدند این سیاست عمداً یک فیلتر اقتصادی ایجاد کرده و تنها متخصصان با مهارت بالا و حمایت شرکتهای بزرگ قادر خواهند بود از آن عبور کنند. درنهایت، در عمل شرکتهای مالی و فناوری یا باید هزینه اضافی را بپذیرند و استخدام نیروهای متخصص خارجی را ادامه دهند یا به دنبال جایگزینی نیروی کار داخلی باشند که ممکن است مهارت و تجربه کافی نداشته باشد و بهرهوری را کاهش دهد.
آیا قانون جدید باعث رقابت شغلی در آمریکا خواهد شد؟
با توجه به هزینه سنگین ۱۰۰ هزار دلاری ویزای H1-B، کسبوکارهای کوچک و استارتاپها نسبت به غولهایی مانند آمازون، متا، اپل و آلفابت، شرکت مادر گوگل، احتمالاً توانایی پرداخت این مبلغ را ندارند. تا به امروز، این چهار شرکت بهطور مشترک حدود 11.1 تریلیون دلار سرمایه دارند و به راحتی میتوانند هزینههای جدید را پوشش دهند. این هزینه بالا میتواند به این معنا باشد که کارگران متولد خارج از کشور از موقعیتهای شغلی سطح پایین محروم شوند، زیرا پرداخت ۱۰۰ هزار دلار برای یک کارگر با دستمزد پایین، فشار مالی زیادی ایجاد میکند. از سوی دیگر، بسیاری از آمریکاییها معتقدند وضعیت کاری در کشور پس از شیوع کرونا بدترین شرایط را تجربه کرده است. اگر این روند ادامه یابد ممکن است فرصتهای شغلی جدید برای نیروهای داخلی ایجاد شود. این تغییر به ویژه برای فارغالتحصیلان رشتههای علوم کامپیوتر که در بحبوحه اخراجهای پیدرپی و کاهش فرصتهای شغلی وارد بازار میشوند، میتواند فرصت مناسبی برای ورود به بازار کار آمریکا باشد.
