شنیدن نام بشاگرد هنوز هم تداعیکننده یکی از نقاط محروم کشور است؛ جایی که سالها کمبود امکانات آموزشی و زیرساختها زندگی مردم را محدود کرده بود. دانشگاه آزاد اما از دهه ۹۰ حضور مستمری در این منطقه داشته و تلاش کرده افق تازهای برای جوانان بشاگرد ترسیم کند. اولین خبری که درباره حضور دانشگاه آزاد در بشاگرد رسانهای شد به آبان سال ۱۳۹۹ برمیگردد؛ همان زمان که کلنگ مجموعه آموزشی این دانشگاه در بشاگرد به زمین زده شد. اما ورود اصلی دانشگاه آزاد به محرومیتزدایی بشاگرد مربوط به روزهای پایانی سال ۱۴۰۰ است. اسفند همان سال بود که فاز نخست پردیس دانشگاه آزاد بشاگرد افتتاح شد؛ پروژهای که با هدف محرومیتزدایی، مهارتآموزی و تربیت نیروی انسانی بومی شکل گرفت. در واقع توسعه، پیشرفت و محرومیتزدایی سه ضلع مثلثی بود که مسئولان دانشگاه آزاد با افتتاح این پردیس کلید زدند، زیرا به باور شهید طهرانچی امروزه در همه جای دنیا برای رسیدن به این اهداف باید از بنیه علمی دانشگاهها استفاده شود؛ چراکه همه به این نتیجه رسیدهاند اداره پیچیدگیهای دنیا بدون علم امکانپذیر نیست.حالا در ادامه این مسیر، چند روز پیش سرپرست دانشگاه آزاد به همراه حمید عربنژاد، مدیرعامل شرکت هواپیمایی ماهان، به جاسک و بشاگرد سفر کردند تا از پروژههای کشت خرمای مجول و توسعه گردشگری این منطقه هم بازدید کنند.
این سومین حضور دانشگاه آزاد در بشاگرد است و حالا قرار است دانشگاه گام دیگری در مسیر محرومیتزدایی بردارد؛ سفری که سرآغاز همکاری مشترکی بیسابقه میان دانشگاه آزاد و ماهان برای ایجاد توسعه پایدار در محرومترین نقاط کشور خواهد بود.این همکاری قرار است کشاورزی، توسعه زیرساختهای گردشگری و توانمندسازی نیروی انسانی محلی و البته ایجاد عرصه برای دانشجویان دانشگاه آزاد را به طور همزمان پیش ببرد. در این برنامه، مزارع گسترده خرمای مجول نه تنها به افزایش بهرهوری و ارتقای کیفیت تولیدات کشاورزی کمک میکنند، بلکه به عنوان بستری برای ایجاد فرصتهای اشتغال پایدار و کاهش مهاجرت از روستاها به شهرها عمل میکنند. آنطور که به نظر میرسد، این پروژه نمونهای عملی از تلفیق علم و عمل است؛ جایی که شبکه علمی گسترده دانشگاه آزاد، با امکانات آموزشی و تحقیقاتی خود، در کنار ظرفیت اجرایی و اقتصادی ماهان، راه را برای توسعهای پایدار و اثرگذار هموار میکند.مناطق کمتر برخوردار مانند جاسک و بشاگرد با ورود این پروژه به عرصه آموزش عملی دانشجویان و توانمندسازی نیروهای محلی، به کانون ارزش افزوده برای ساکنان و اقتصاد منطقه تبدیل میشوند. علاوه بر کشاورزی، طراحی و توسعه بستههای گردشگری نیز در دستور کار قرار دارد؛ فضایی که امکان جذب گردشگران داخلی و خارجی را فراهم میکند و با معرفی ظرفیتهای بکر و کمتر شناختهشده، زمینه رونق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این مناطق را رقم میزند. با این اوصاف، این همکاری نهتنها به تولید و اشتغال محدود نمیشود، بلکه نقشی کلیدی در امنیت غذایی کشور و ایجاد توسعه پایدار در بلندمدت ایفا میکند. در این گزارش، در گفتوگو با داریوش جاوید، معاون توسعه و مدیریت منابع دانشگاه آزاد، به جزئیات پروژههای توسعه گردشگری جاسک و بشاگرد پرداختهایم که در ادامه از نظر میگذرانید.
دانشگاه آزاد و ماهان تفاهمنامه همکاری امضا میکنند
معاون توسعه و مدیریت منابع دانشگاه آزاد در ابتدای سخنان خود در تشریح اهداف بازدید از پروژههای توسعه گردشگری جاسک و بشاگرد گفت: «یکی از مسائلی که در کشور ما نیز نیاز به توسعه همگانی دارد و سرپرست دانشگاه نیز تأکید ویژه بر آن دارند، همکاری مؤثر با بخشهای مختلف برای توسعه پایدار بهویژه در مناطق محروم است. دانشگاه آزاد با شبکه گستردهای که دارد، یکی از بزرگترین دانشگاههای حضوری جهان است و میتواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند.»
او افزود: «از سوی دیگر شرکت هواپیمایی ماهان نیز علاوه بر فعالیتهای موفق در حوزه حملونقل، در حوزههای کشاورزی، توانمندسازی نیروهای محلی و توسعه زیرساختهای گردشگری نیز اقدامات چشمگیری داشته است.»
معاون توسعه و مدیریت منابع دانشگاه آزاد در ادامه تصریح کرد: «بر همین اساس، چند روز پیش دکتر رنجبر، سرپرست دانشگاه، مدیرعامل شرکت هواپیمایی ماهان، رئیس مرکز حوزه ریاست و روابط عمومی و رئیس شورای شهر تهران در سفری به استان هرمزگان با حضور در مناطقی چون جاسک و بشاگرد، از طرحهای اجرای کشت خرمای مجول و پروژههای گردشگری بازدید کردند.»
او تأکید کرد: «هدف از این بازدید بررسی ظرفیتهای موجود و برنامهریزی برای همکاریهای مشترک است تا بتوانیم از توان علمی و تحقیقاتی شبکه گسترده دانشگاه در کنار ظرفیت اجرایی و اقتصادی ماهان بهرهبرداری کنیم.»
جاوید بیان کرد: «در نهایت، مقرر شد تفاهمنامهای جامع میان دانشگاه آزاد و شرکت ماهان تدوین شود که محورهایی مانند کشاورزی، آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی محلی و توسعه گردشگری را در بر خواهد گرفت. این تفاهمنامه گام مهمی در ایجاد همافزایی میان بخش دانشگاهی و خصوصی به شمار میرود و انتظار میرود در سالهای آینده اثرات مثبت آن در رونق اقتصادی و اجتماعی مناطق کمتر برخوردار نمایان شود.»
آموزشهای مهارتی و مسائل علمی محور فعالیت دانشگاه
حمید عربنژاد، مدیرعامل شرکت هواپیمایی ماهان، در این بازدید تأکید کرده بود که همکاری با دانشگاه آزاد در کشاورزی و گردشگری، همسو با استراتژی ماهان در ایجاد ارزش افزوده و اشتغال پایدار در مناطق کمتر برخوردار خواهد بود. بنابراین، در ادامه تلاشها برای توسعه پایدار و ارتقای بهرهوری در مناطق محروم، دانشگاه آزاد و شرکت هواپیمایی ماهان تصمیم گرفتند همکاریهای خود را در حوزههای کشاورزی و گردشگری گسترش دهند.
معاون توسعه و مدیریت منابع دانشگاه آزاد در تشریح این همکاری گفت: «هدف ما استفاده از ظرفیت علمی دانشگاه در کنار تجربه اجرایی و اقدامات اقتصادی شرکت ماهان است تا کیفیت و بهرهوری تولیدات ارتقا پیدا کند.»
او افزود: «دانشگاه قصد دارد با ورود به حوزه توسعه پایدار مناطق محروم، آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی محلی را در این منطقه تقویت کند، زیرا هر چه کشاورزی منطقه توسعه یابد، نیاز به دانش و مهارتهای جدید نیز افزایش پیدا میکند. یکی از کارهای خوبی که ماهان انجام داده این است که از نیروهای محلی استفاده کرده است؛ در این بازدید مطرح شد که این منطقه با کمبود نیروی کار مواجه است، بنابراین دانشگاه آزاد متعهد شد تا در بحث آموزش و توانمندسازی نیروهای محلی ورود پیدا کند. هر چه مزرعه توسعه پیدا کرده و سن نخلها افزایش پیدا کند، به آموزشهای بیشتری نیاز دارد؛ بنابراین دانشگاه قصد دارد هم در حوزه علمی و دانشبنیان و هم در آموزش توانمندسازی نیروی انسانی وارد شود.»
همکاری مطالعاتی دانشگاه در پروژههای گردشگری ماهان
جاوید همچنین به پروژههای گردشگری منطقه اشاره کرد و گفت: «علاوه بر کشاورزی و کشت خرمای مجول، زیرساختهای گردشگری نیز در حال توسعه است و دانشگاه در کارهای مطالعاتی و همفکری با شرکت ماهان حضور خواهد داشت تا برنامهریزیهای لازم برای توسعه پایدار این بخش نیز انجام شود.»
از قرار معلوم، این مناطق پیش از این دسترسی محدودی داشتند و بسیاری از مردم حتی تاکنون به آنجا سفر نکرده بودند. با توسعه مزارع نخیلی و طراحی بستههای گردشگری، قرار است فضایی فراهم شود که هم گردشگران داخلی و خارجی بتوانند از آن بهرهمند شوند و هم اقتصاد محلی تقویت شود. معاون توسعه و مدیریت منابع دانشگاه آزاد در این باره توضیح داد: «قرار شده در حوزه گردشگری در منطقه جاسک و بشاگرد ورود کنیم. به دلیل سخت بودن رفتوآمد در این منطقه، تصمیم گرفته شد با بهرهگیری از مزارع نخل موجود، طرحهای گردشگری راهاندازی شود تا بتوان گردشگران داخلی و خارجی را جذب کرد.»
تداوم نقشآفرینی دانشگاه آزاد در توسعه پایدار مناطق محروم
جاوید گفت: «شهید طهرانچی همیشه تأکید داشتند که دانشگاه آزاد، دانشگاهی از مردم و برای مردم است. بنابراین یکی از رسالتهای دانشگاه که دکتر رنجبر نیز بر آن تأکید دارند این است که دانشگاه در توسعه پایدار مناطق محروم نیز نقشآفرینی کند. در این سفر، وقتی با چند نفر از محلیها صحبت کردم، گفتند که در این منطقه مهاجرت معکوس در حال رخ دادن است و مردم تمایل دارند در زادگاه خود باقی بمانند و در فعالیتهای اقتصادی و کشاورزی مشارکت کنند.»
او گفت: «در گذشته به دلیل عدم وجود شغل مناسب، بسیاری از روستاییان به سمت شهر رفته بودند. اما الان مهاجرت معکوس اتفاق افتاده است. زمانی این اتفاق میافتد که توسعه پایدار وجود داشته باشد. دانشگاه آزاد میخواهد کمک کند تا فعالیتها در این مناطق مقطعی نباشند و به منبع درآمد پایدار برای مردم و نیز اهداف نظام مقدس جمهوری و امنیت غذایی کشاورزی تبدیل شوند.»
او افزود: «دانشگاه میتواند در پروژههای تولیدات مواد غذایی بهویژه محصولاتی مثل خرما که کشور به شدت به آنها نیازمند است، وارد شود. این فعالیتها نهتنها باعث کاهش وابستگی به واردات میشوند، بلکه گام مؤثری در خودکفایی و امنیت غذایی کشور خواهند بود.»
جاوید در مورد چالشهای اجرای پروژههای توسعه پایدار در مناطق محروم نیز توضیح داد: «دانشگاه تاکنون مستقیم در این زمینه وارد نشده، اما با همکاری شرکت ماهان و مشارکت گروههای محلی، اقدامات مؤثری در حال انجام است. از سوی مردم منطقه نیز بازخوردهای مثبت دریافت شده و همکاریهای گسترده باعث شده کارها به شکل قابل توجهی پیش برود.»
پیشنهاد اجرای «راهیان پیشرفت» در پروژۀ کشت خرمای مجول
معاون توسعه و منابع دانشگاه آزاد بر نقش مسئولان محلی در تحقق توسعه پایدار مناطق محروم تأکید کرد و گفت: «اعتقاد دارم که حتماً مسئولان باید پای کار بیایند تا بتوانیم در مسیر توسعه پایدار این مناطق گامهای مؤثر برداریم. از مناطقی که بازدید داشتیم، به دلیل صعبالعبور بودن و دور از دسترس، نکتهای به ذهنم رسید و آن را با دوستان در میان گذاشتم. در آنجا گفتم همانطور که برنامههایی مانند راهیان نور و راهیان پیشرفت داریم، پیشنهاد میکنم این پروژه نیز بهعنوان نمونهای برای راهیان پیشرفت معرفی شود تا به جوانان این مرز و بوم و برخی مسئولان نشان دهد که در چنین منطقهای سختگذر، چگونه دوستان ما توانستهاند با کمک مسئولان محلی اقدامات بزرگ و ارزشمندی را به سرانجام برسانند.»
او در پاسخ به این سؤال که توان علمی دانشگاه چگونه در کنار ظرفیتهای اجرایی و اقتصادی ماهان به کار گرفته میشود، توضیح داد: «در نهایت قرار است تفاهمنامهای جامع میان دانشگاه آزاد و شرکت ماهان تدوین شود. دانشگاه با حدود ۲۴ هزار کارمند، ۲۰ هزار عضو هیئت علمی و بیش از یکمیلیون و چهارصد هزار دانشجو، توان گستردهای در زمینه مطالعات و پژوهشهای علمی دارد. این توان علمی و تحقیقاتی، در کنار تجربه و ظرفیت اجرایی ماهان، میتواند ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد کرده و پایداری فعالیتها در منطقه را تضمین کند.»
جاوید افزود: «دانشگاه آزاد حتی در مناطق کمتر توسعهیافته مانند بشاگرد، واحدها و مراکز دانشگاهی دارد و میتواند از شبکه گسترده اعضای هیئت علمی خود در رشتههای کشاورزی و علوم مرتبط برای اجرای پروژهها بهره ببرد. ماهان نیز از این موضوع استقبال کرد تا این اتفاق هر چه زودتر بیفتد و یک ارزش افزوده ایجاد شود.»
رسالتهای اجتماعی و آموزشی برای دانشگاه در اولویت است
او در پاسخ به این سؤال که این تفاهمنامه چه زمانی منعقد میشود، توضیح داد: «این موضوع در دست پیگیری است و قرار است تیمهای تخصصی از سوی دانشگاه و همچنین مشاور دانشگاه و رئیس مرکز حوزه ریاست، مذاکرات لازم را انجام دهند تا تفاهمنامه در اسرع وقت نهایی شود.»
وی در ادامه درباره اهداف این همکاری توضیح داد: «دانشگاه آزاد از این تفاهمنامه صرفاً به دنبال منافع اقتصادی نیست، بلکه رسالتهای اجتماعی و آموزشی برای ما اهمیت بیشتری دارد. یکی از اهداف اصلی، ایجاد عرصههای آموزشی برای دانشجویان رشتههای مرتبط است تا بتوانند در محیط واقعی تجربه کسب کنند. دومین هدف آموزش و توانمندسازی نیروهای بومی منطقه در دستور کار قرار دارد.»
او تأکید کرد: «اعتقاد من این است که نقش رسالت اجتماعی دانشگاه آزاد یعنی آموزش نیروهای بومی و ایجاد عرصه برای دانشجویان خود باید پررنگتر از نقش اقتصادیاش باشد. دانشگاه همواره خود را دانشگاهی تمدنساز میداند و نگاه ما در این همکاری نیز بر همین اساس است. ما بیش از آنکه به جنبههای اقتصادی بیندیشیم، رسالت اجتماعی دانشگاه را در اولویت قرار دادهایم و معتقدیم حضور دانشگاه میتواند در توانمندسازی نیروهای انسانی و تقویت توسعه پایدار نقشآفرین باشد.»