ولین بار دو سال پیش بود که جذب دانشجویان در بخش‌های مختلف صنعت در قالب بورس صنعت و مشاغل در دفترچه انتخاب رشته آزمون سراسری جای گرفت تا از این طریق بالاخره بحث بورس شدن دانشجو از همان ابتدای ورود به دانشگاه در کشور ما نیز اجرایی شود. اتفاقی که از جنبه‌های مختلف دارای است؛ چرا که بورسیه شدن از همان ابتدای تحصیل هم خیال دانشجو را از بابت رسیدن به بازار کار بعد از فارغ‌التحصیلی و هم از حیث داشتن منبع درآمدی در طول تحصیل راحت می‌کند و هم به فعالان صنعتی این اجازه را می‌دهد که از همان ابتدا مهارت‌های مورد نیازشان را به نیروی متخصص‌شان آموزش دهند و همین مؤلفه‌ها باعث شد تا صنایع هم به تدریج پای کار این مدل بورسیه تحصیلی بیایند؛ به طوری که تعداد صنایعی که حاضر شدند در آزمون سراسری امسال، اقدام به پذیرش دانشجوی بورسیه کنند به نسبت سال 1403 با رشد 95 درصدی همراه و تعدادشان از 21 شرکت صنعتی به 41 شرکت برسد. شرکت‌هایی که برخی از آن‌ها قوانین خاص به خودشان را مانند شرط معدل بالای 16 و یا داشتن حداکثر 20 سال سن، اما مسئله مهم در اینجا آن است که بورس صنعت و مشاغل تا اینجا توانسته جای خود را در میان شرکت‌های صنعتی باز کند. 
البته اگر بخواهیم آمار بورسیه‌ها را در مقابل ظرفیت پذیرش 64 هزار و 867 نفری در دوره روزانه با آزمون برای دو گروه علوم انسانی و ریاضی قرار دهیم، باید عنوان کرد که تنها 0.82 درصد، یعنی کمتر از یک درصد از ظرفیت این حوزه امکان حضور در این بورس را دارند.

از پرداخت حقوق تا سابقۀ کار مزیت‌های بورس صنعت و مشاغل

تیرماه 1402 بود که شیوه‌نامه بورس صنعت و مشاغل در 13 ماده و 9 تبصره به تصویب رسید تا از طریق آن، شرایط برای تحقق 4 هدف یعنی تربیت سرمایه انسانی مؤثر و کارآمد بر اساس درخواست دستگاه‌های دولتی و غیردولتی برای هدایت شغلی و کاریابی تخصصی متناسب با نیاز دستگاه‌ها، هدایت، توانمندسازی، جذب و نگهداشت سرمایه انسانی مستعد برتر و نخبه در واحد‌های اقتصادی کشور و مناطق بومی خود، کاهش نرخ خروج نخبگان از کشور و رفع دغدغه نیاز‌های شغلی پایدار داوطلبان ورود به دانشگاه فراهم شود. بورسی که رقم پرداختی به دانشجو در آن بر اساس توافقی است که بین صنعت و دانشجو صورت می‌گیرد اما با نگاهی به دفترچه انتخاب رشته امسال، باید عنوان کرد این میزان در حداقلی‌ترین حالت به 3 میلیون تومان به صورت ماهانه می‌رسد. البته این پرداخت حقوق تنها مزیت این بورس برای دانشجویان نیست؛ چراکه به محض پذیرفته شدن در این بورس، صنعت ملزم به انجام بیمه آن‌ها خواهد بود؛ موضوعی که باعث می‌شود تا دانشجویان حین تحصیل، برای خود سابقه کار هم دست و پا کنند. یکی دیگر از مزیت‌های این بورس آن است که طبق شیوه‌نامه، بورسیه از نیم سال دوم به بعد می‌تواند در مدت بورس به عنوان مهارت‌آموز در حوزه تخصصی خود و البته بر اساس قراردادی که با صنعت بسته، به فعالیت بپردازد. همچنین مدت زمان استفاده از بورس برای دانشجویان نوورود در مقطع کارشناسی حداکثر 8 نیم‌سال، برای ارشد حداکثر 4 نیم‌سال و برای دکتری هم حداکثر 8 نیم‌سال خواهد بود. 
بورسیه صنعت و مشاغل این امکان را به دانشجویان می‌دهد که بتوانند از دو مسیر خودشان را به صنعت مرتبط با رشته‌شان برسانند. به عبارت دقیق‌تر داوطلبان یا باید از طریق آزمون سراسری و در زمان انتخاب رشته، دانشگاه و رشته‌هایی را انتخاب کنند که برای آن‌ها از سمت صنعت تقاضا وجود دارد که این نوع پذیرش شامل حال نودانشجویان می‌شود و یا در حین تحصیل همزمان با فراخوان اعلام‌شده از سوی سازمان امور دانشجویان، اقدام به ثبت‌نام در این بورس کنند که قطعاً این شیوه از پذیرش تنها شامل دانشجویانی است که چند ترم را خوانده‌اند؛ به طوری که امسال تا 15 مردادماه ثبت‌نام بورس صنعت و مشاغل حین تحصیل این امکان برای دانشجویان وجود داشته است. البته در این شیوه برای متقاضیان در حال تحصیل در مقطع کارشناسی، لازم است تا حداقل 3 ترم تحصیلی، برای کارشناسی ارشد یک ترم و برای دکتری آزمون جامع دکتری را سپری کرده باشند. 

ظرفیت 536 نفری در بورس صنعت و مشاغل امسال

بر اساس آمار منتشرشده در دفترچه انتخاب رشته قرار است در مجموع 536 نفر توسط 41 شرکت صنعتی پذیرش شوند که وقتی این آمار را در کنار پذیرش 173 نفری در بورس صنعت برای سال گذشته قرار می‌دهیم، نشان‌دهنده رشد 210 درصدی ظرفیت‌ها است. این در حالی است که مدیرکل بورس و اعزام دانشجوی سازمان امور دانشجویان 10 شهریورماه امسال از مشارکت 17 دانشگاه و 27 بخش صنعتی و ایجاد ظرفیت پذیرش هزار دانشجو در بورس صنعت و مشاغل سخن گفته بود. با این حال بورسیه‌شده‌ها قرار است از همان ابتدای ورودشان به دانشگاه، ساعاتی را در بخش‌های صنعتی بگذرانند و از همان ابتدا با دنیای واقعی بازار کار آشنا شوند. این موضوع نشان می‌دهد که صنعت کشور ظرفیت بالایی برای پذیرش دانشجویان دارد و انتظار می‌رود تا در سال‌های آینده شاهد رشد بیشتر ظرفیت پذیرش دانشجویان از سوی صنایع باشیم. البته باید به این مسئله هم توجه شود که این تعداد تنها قرار است از طریق آزمون سراسری در بورس صنعت ثبت‌نام کنند و هنوز مشخص نیست چه تعداد از دانشجویان مقطع کارشناسی در سال جدید توانسته‌اند از طریق پذیرش در حین تحصیل وارد صنعت شوند. 

22 درصد ظرفیت بورس صنعت به دانشگاه دریانوردی چابهار رسید

با نگاهی به آمار پذیرش دانشجویان در دانشگاه‌ها باید عنوان کرد که دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار که از سوی شرکت ملی نفتکش و شرکت کشتیرانی ایران قرار است 120 دانشجو را بورس صنعت کند، به‌تنهایی 22 درصد از کل ظرفیت پذیرش این حوزه را در اختیار دارد. به طوری که برای هر کدام از رشته‌های مهندسی دریانوردی و مهندسی کشتی (موتور)، 60 دانشجو بورسیه خواهند شد. بعد از آن هم مجتمع آموزش عالی گناباد قرار می‌گیرد که بورس 69 دانشجو را در رشته‌های مختلف انجام خواهد داد، دانشجویانی که باعث شدند تا این دانشگاه سهم 13 درصدی در بورس امسال داشته باشد. رتبه سوم این بخش هم به دانشگاه علوم دریایی امام خمینی (ره) می‌رسد که با بورس 60 دانشجو در دو رشته مهندسی دریانوردی و مهندسی کشتی (موتور) از سوی شرکت ملی نفتکش ایران، سهم این دانشگاه را به 11 درصد از کل بورسیه‌ها رسانده است. چهارمین دانشگاهی که بالاترین میزان بورسیه را از آن خود کرده هم مرکز آموزش عالی هوانوردی و فرودگاهی کشور است که 52 سهمیه دارد، رقمی که باعث شده تا سهم این دانشگاه به 10 درصد برسد. در مجموع باید عنوان کرد این چهار دانشگاه، 56 درصد از کل ظرفیت‌ها را در اختیار گرفته‌اند. جالب اینجاست که سال گذشته نیز دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار با سهم 23 درصدی در جایگاه اول قرار داشت. 

4 شرکتی که بالاترین پذیرش دانشجو را در بورس صنعت دارند
بالاترین میزان پذیرش دانشجو امسال به شرکت ملی نفتکش ایران و شرکت کشتیرانی ایران رسیده است که هر کدام با پذیرش 60 دانشجو بالاترین میزان بورسیه کردن دانشجویان را در اختیار دارند. بعد از آن‌ها نیز شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران است که از سال تحصیلی جدید با پذیرش 52 دانشجو، سهم بالایی در تحقق این بورس خواهند داشت. گروه توسعه و نوآوری گداختار صنعت هم برای اجرای طرح فردای روشن آموزش 30 دانشجو را پذیرش می‌کند که باعث شده تا این گروه صنعتی در رتبه چهارم قرار بگیرد. 

همکاری دو دانشگاه با 11 شرکت صنعتی

یکی از موضوعات قابل‌توجه درباره بورس صنعت و مشاغل امسال آن است که نام مجتمع آموزش عالی گناباد 11 بار تکرار شده است، این نشان می‌دهد که این مرکز آموزش عالی، بیشترین همکاری را با بخش‌های صنعتی کشور دارد. این مسئله درباره دانشگاه علم و فناوری مازندران هم صدق می‌کند؛ چرا که این دانشگاه هم برای بورسیه کردن 52 دانشجو با 11 شرکت صنعتی همکاری خواهد کرد تا از این طریق این دو دانشگاه بالاترین میزان همکاری را در بین دانشگاه‌های مشمول این بورس داشته باشند. 

3 دانشگاه پایتخت‌نشین تنها 19 دانشجوی بورسیه دارند

با وجود اینکه شاید تصور شود بیشترین بورسیه‌های صنعت و مشاغل باید به دانشگاه‌های پایتخت اختصاص پیدا کند، اما وقتی ظرفیت‌های 4 دانشگاه تهران، صنعتی امیرکبیر، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی را کنار همدیگر قرار می‌دهیم به سهم 4 درصدی آن‌ها در بورسیه‌های امسال می‌رسیم. به عبارت دقیق‌تر این 3 دانشگاه در مجموع 19 دانشجو را بورس خواهند کرد که از این تعداد هم 15 دانشجو از سوی شرکت ارتباطات سیار ایران و 4 دانشجو هم از سوی شرکت گروه فناوری ارتباطات و اطلاعات شاتل پذیرش خواهد شد. 

بورس دانش تعطیل شد

صنعتی‌ها رشد کردند
با وجود اینکه نگاهی به آمار و ارقام بورس صنعت و مشاغل نشان از رشد چشمگیر این بورس نسبت به سال گذشته دارد اما خبری از بورس دانش برای سال جاری نخواهد بود. بورسی که بر اساس کسب اطلاع خبرنگار «فرهیختگان» به دلیل عدم تخصیص بودجه به صورت کامل حذف شده است تا این‌گونه یکی از مهم‌ترین بورس‌ها برای حمایت از علوم پایه و جذب نخبگان در رشته‌های مرتبط با این حوزه حذف شود. این در حالی است که سال گذشته 119 دانشجو در این بورس پذیرفته شده بودند و قطعاً تداوم این مسیر می‌توانست کشور را از حیث تأمین نیروی انسانی متخصص در این گروه آزمایشی که در دنیای امروز از اهمیت بالایی هم برخوردار است، تا حدودی بیمه کند. با این حال انتظار می‌رود که با تأمین اعتبار مورد نیاز از سال آینده باز هم شاهد بورسیه شدن دانشجو در رشته‌های مرتبط با گروه علوم پایه باشیم. مسئله دیگر در این میان آن است که مشخص نیست وضعیت بورسیه‌های سال قبل در این حوزه هم قرار است چه سرنوشتی پیدا کند.