خوشه‌‌های نوآوری که شهرها و مناطق مبتنی بر نوآوری را در بر ‌می‌گیرند، قلب تپنده سیستم‌‌های نوآوری ملی را تشکیل ‌می‌‌دهند. این مراکز، دانشگاه‌های برتر، محققان، مخترعان، سرمایه‌گذاران خطرپذیر و شرکت‌‌های تحقیق و توسعه را در پیشبرد ایده‌های نوآورانه متحد ‌می‌کنند. از بنگلور تا برلین، از بوستون تا سائوپائولو، از شنژن یا سئول، شهرهای جهانی، پژوهش‌ها، استارتاپ‌‌ها و شرکت‌های تحقیق و توسعه را برای تقویت نوآوری ترکیب ‌می‌‌کنند. هر ساله، شاخص نوآوری جهانی (GII)، 100 خوشه نوآوری برتر جهان را رده‌بندی ‌می‌کند. شاخص GII از یک روش‌‌شناسی پایین به بالا و مبتنی بر داده استفاده ‌می‌کند که مرزهای اداری یا سیاسی را نادیده گرفته و در عوض مناطق جغرافیایی را که تراکم بالایی از مخترعان و نویسندگان علمی ‌در آنها وجود دارد، مشخص ‌می‌کند. خوشه‌‌هایی که به این روش شناسایی ‌می‌‌شوند اغلب چند منطقه شهری، ایالت‌های فرعی فدرال و گاهی حتی دو یا چند کشور را در بر ‌می‌گیرند. 

سرمایه‌گذاری خطرپذیر؛ معیار جدید ارزیابی

در سال 2025، این 100 خوشه برتر جهان براساس سه معیار تعریف ‌می‌شوند: نخستین معیار، بر موقعیت مکانی مخترعان ذکرشده در درخواست‌‌های ثبت اختراع منتشرشده تحت معاهده همکاری ثبت اختراع WIPO (PCT) تمرکز دارد. دومین معیار، نویسندگانی را در نظر ‌می‌گیرد که نام آنها در مقالات علمی ‌منتشرشده، ذکر شده‌ است. این دو معیار به عنوان پایه و اساس شناسایی خوشه‌‌ها در نسخه‌های قبلی GII عمل ‌می‌کنند. باوجوداین، امسال، شاخص نوآوری جهانی قادر به معرفی معیار سو‌می ‌است که شامل مکان‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) ‌می‌شود. این رویکرد جدید برای سال 2025 به شاخص نوآوری جهانی اجازه ‌می‌‌دهد تا فعالیت‌های کارآفرینی و تأمین مالی نوآوری را با تأکید بر استارتاپ‌‌ها و شرکت‌‌های زایشی، ثبت کند. این سه معیار در کنار هم، مناطقی را نشان ‌می‌‌دهند که در آنها تمرکز بالایی از مخترعان، نویسندگان علمی‌ یا فعالیت VC وجود دارد. اکوسیستم‌‌های نوآوری که از این طریق شناسایی ‌می‌‌شوند، اغلب از مرزهای اداری فراتر رفته و مناطق شهری، شبکه‌های چند منطقه‌ای و کریدورهای فرامرزی را در بر ‌می‌‌گیرند.

 100 خوشه نوآوری برتر که در این رده‌بندی مشخص شده‌اند، تمرکز قابل توجهی را نشان ‌می‌‌دهند که در مجموع تقریبا 70 درصد از پرونده‌‌های PCT جهانی (معاهده همکاری ثبت اختراع) و فعالیت‌های معاملات VC و حدود نیمی‌ از کل انتشارات علمی ‌را تشکیل ‌می‌‌دهند. این تمرکز در بالاترین سطح حتی چشمگیرتر ‌می‌‌شود، به طوری که 10 خوشه برتر به‌تنهایی حدود 40 درصد از پرونده‌های PCT، 35 درصد از فعالیت‌‌های معاملات VC و بیش از 15 درصد از مقالات علمی‌ دنیا را تولید ‌می‌کنند. شاخص نوآوری جهانی 2025 همچنین قادر است خوشه‌های نوظهور فراتر از 100 خوشه برتر را نیز که سطح قابل توجهی از تأمین مالی علم، فناوری و نوآوری را دارند، شناسایی کند. علاوه بر این، شاخص نوآوری جهانی، مجموعه‌ای از خلاصه‌‌های خوشه‌‌ها را نیز که به صورت آنلاین در دسترس است، منتشر ‌می‌‌کند که جزئیات بیشتری در مورد 100 کانون برتر نوآوری ارائه ‌می‌‌دهد. 

شنزن و توکیو؛ برترین خوشه‌های نوآور 2025 

منطقه شنژن-هنگ‌کنگ-گوآنگژو (چین و هنگ‌کنگ، چین) در صدر رتبه‌بندی جهانی قرار دارد و پس از آن توکیو-یوکوهاما (ژاپن) قرار دارد. تغییر شیوه ارزیابی این رده‌بندی، به ایجاد یک خوشه برتر جدید برای سال 2025 کمک کرده است. همین امر نشان ‌می‌‌دهد شنزن-هنگ‌کنگ-گوآنگژو در مقایسه با توکیو-یوکوهاما، عملکرد قوی‌‌تری در معاملات سرمایه‌گذاری خطرپذیر دارد. باوجوداین، هر دو خوشه همچنان سهم عظیمی ‌در مقالات علمی ‌جهانی و خروجی‌های ثبت اختراع داشته و در مجموع تقریبا از هر پنج درخواست PCT ثبت‌شده در سطح جهانی، یک مورد را به خود اختصاص ‌می‌دهند. بعد از این دو منطقه، سن‌خوزه-سانفرانسیسکو در آمریکا، پکن در چین، و سئول در کره‌جنوبی به ترتیب در جایگاه سوم تا پنجم قرار گرفته‌اند. در آمریکا، شهرهای نیویورک (رتبه 7) و لس‌آنجلس (رتبه 10) به همراه لندن در انگلیس (رتبه 8) در حال حاضر به جمع 10 شهر برتر پیوسته‌اند. البته در روش سال گذشته، داده‌‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر لحاظ نشده بود. در عوض، با اعمال این معیار جدید رتبه‌بندی، شهرهای اوساکا-کوبه-کیوتو در ژاپن (رتبه 11)، سن‌دیگو در آمریکا (رتبه 14) و نانجینگ در چین (رتبه 15) در رده‌بندی امسال از جمع 10 شهر برتر خارج شده‌‌اند. آسیا در انتشارات علمی، خوشه‌‌های آسیایی و آمریکایی در ثبت اختراعات PCT و خوشه‌های آمریکایی، انگلیسی و آسیایی در سرمایه‌گذاری خطرپذیر پیشرو هستند.

چین و آمریکا در صدر بیشترین تعداد خوشه‌های برتر نوآوری

چین، برای سومین سال متوالی با 24 خوشه و در برگرفتن بیشترین تعداد خوشه‌ها و البته 2 خوشه کمتر از سال گذشته، در بین 100 کشور برتر، پیشتاز است. آمریکا با 22 خوشه و دو خوشه بیشتر در مقایسه با سال گذشته، با فاصله کمی پس از چین قرار گرفته است. معرفی قرارداد‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر به عنوان یک متغیر در ارزیابی‌های امسال، شکاف بین چین و آمریکا را کاهش داده است. آلمان همچنان با 7 خوشه و یک خوشه کمتر از سال گذشته در بین 100 کشور برتر، رتبه سوم را دارد به‌طوری‌که مونیخ در رده 27، برلین در رده 30 و کلن در رده 43 در صدر قرار دارند. انگلیس 4 خوشه در بین 100 کشور برتر دارد که نسبت به 3 خوشه در سال گذشته که بدون احتساب سرمایه‌گذاری خطرپذیر رده‌بندی شده بود، لندن در رده 8، کمبریج در رده 69، آکسفورد در رده 77 و منچستر به عنوان تازه‌وارد این جمع در رده 94 جا خوش کرده‌اند.
فرانسه نیز 2 خوشه در بین 100 خوشه برتر دارد که در مقایسه با سه خوشه در سال گذشته کم‌تر شده است. پاریس همچنان در رتبه 12 و پس از آن لیون در رده 90 قرار گرفته است، اما «بازل» که یک خوشه فرامرزی است و پیش‌تر با آلمان، فرانسه و سوئیس مشترک بود، از رتبه 100 خوشه برتر خارج شده است. هند هنوز چهار خوشه در بین 100 خوشه برتر دارد به‌طوری‌که بنگلور در رده 21، دهلی در رده 26، بمبئی در رده 46 و چنای در رده 84 قرار گرفته‌اند که بیشتر خوشه‌ها با احتساب تعداد معاملات سرمایه‌گذاری خطرپذیر به طور قابل توجهی افزایش یافته‌اند. ژاپن سه خوشه را در بین 100 خوشه برتر حفظ کرده است که شامل توکیو-در رده دوم، اوساکا-کوبه-کیوتو در رده 11، و ناگویا در رده 28 می‌شود. درحالی‌که این تعداد برای کره جنوبی از 4 به 3 خوشه کاهش و دائگو از 100 خوشه برتر خارج شده است. 

گزارش کامل ر ا در روزنامه فرهیختگان بخوانید.