فرهیختگان: بیانیه اخیر اتحادیه اروپا در قبال نشست اخیر آلاسکا، نقطه آشکارساز خشم آنها نسبت به تبعات احتمالی این نشست برای کییف و قاره سبز محسوب میشود. اروپاییان که قبل از برگزاری نشست آلاسکا در رایزنیهای فشرده با مارک روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده دغدغههای راهبردی خود را در قبال صحنه نبرد کنونی بیان کرده بودند، اکنون نگرانیهایشان نسبت به معاملهگری دوجانبه واشنگتن - مسکو را بیشازپیش به واقعیت نزدیک میبینند!
سه جمله مهم در بیانیه اروپا
رهبران اروپایی در بیانیهای - بعد از دیدار پوتین و ترامپ در آلاسکا - بر ضرورت ارائه تضمینهای امنیتی قوی به اوکراین برای دفاع از حاکمیت و تمامیت ارضی آن تأکید کردند. در این بیانیه، به سه جمله کلیدی اشاره شده است: «روسیه نمیتواند با تلاشهای اوکراین برای پیوستن به اتحادیه اروپا و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) مخالفت کند. تغییر مرزهای بینالمللی با توسل بهزور جایز نیست. نباید هیچ محدودیتی برای نیروهای مسلح اوکراین یا برای همکاری آن با کشورهای ثالث اعمال شود.» همین سه جمله کافی است که نسبت به نگاه سلبی اروپاییان در قبال نشست آلاسکا واقف شویم. در جمله اول، بهصورت غیرمستقیم فرمول واگذاری بخشی از منطقه دونباس و کریمه به روسیه در ازای انعقاد پیمان آتشبس به چالش کشیده شده است. بااینحال ترامپ و پوتین مدتهاست بر سر این فرمول توافق کردهاند. به نظر میرسد یکی از نقاط تفاهم طرفین در نشست آلاسکا پذیرش همین قاعده بوده و به قول ترامپ، کییف باید خود را برای واگذاری بخشی از خاک اوکراین به روسها آماده کند. اگر پایان جنگ اوکراین صرفاً منوط به همین گزاره شود، اروپاییان باز هم شکستخورده میدان خواهند بود. گسترش دامنه حکمرانی ژئواستراتژیک روسها در خاک اروپا کابوس سختی برای 28 عضو اروپایی پیمان آتلانتیک شمالی محسوب میشود. بااینحال سه کشور دیگر عضو ناتو یعنی آمریکا، کانادا و ترکیه چندان نسبت به این موضوع حساسیتی ندارند.
خط قرمزی به نام عضویت اوکراین در ناتو
یکی از خطوط قرمزی که تعرض ناتو به آن به شکلگیری جنگ اوکراین منجر شد، تلاش برای عضویت اوکراین در پیمان آتلانتیک شمالی بود. گسترش ناتو به شرق و خفگی ژئوپلیتیک روسیه، خطقرمز مسکو بوده و در مذاکرات آلاسکا نیز این موضوع محرز شده است. بیشک روسیه حتی در ازای الحاق بخشی از خاک اوکراین حاضر به تغییر این خطقرمز یا کمرنگ کردن آن نیست. فراتر از آن برخی اعضای اروپایی ناتو اساساً با عضویت دائمی این کشور در جمع خود مخالفند، بهعنوانمثال فرانسه معتقد است در بهترین حالت ممکن اوکراین میتواند یک «شریک بااولویت» برای ناتو تلقی گردد. کشورهایی مانند مجارستان، اسپانیا، اسلوونی و یونان نیز ملاحظاتی در این خصوص دارند. آنها معتقدند عضویت اوکراین در پیمان آتلانتیک شمالی مترادف با فعالسازی خودکار بند 5 اساسنامه ناتو در خصوص دفاع جمعی از اعضا قرار خواهد گرفت. قطعاً این کشورها قصد ندارند ریسک مواجهه مستقیم با روسیه، آن هم به واسطه کشوری که حداقل قرار است 20 درصد از خاک کشورش را به روسیه واگذار کند، متحمل شوند! چنین قاعدهای در خصوص عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا نیز صادق است. بسیاری از دولتهای اروپایی در عین حمایت از طیشدن روند عضویت اوکراین در اروپای واحد، نسبت به تحقق مطلق این عضویت گارد بستهای دارند. پذیرش یک کشور بحرانزده (که هر لحظه میتواند در معرض جنگ دوباره قرار گیرد) در منظومه اروپا قطعاً پیامدهای مطلوبی برای قاره سبز ندارد! نباید فراموش کرد اکثر اعضای اتحادیه اروپا بهصورت همزمان در ناتو نیز عضویت دارند، بنابراین پیوستگی دو مجموعه (ناتو- اتحادیه اروپا) احتمال عضویت اوکراین در این دو مجموعه را تا حد بسیار زیادی کاهش داده است.
رمزگشایی از جمله جدید اروپاییان!
اما مهمترین جملهای که در بیانیه اروپاییان موردتوجه قرار گرفته، مربوط بهاحتمال اعمال محدودیتهای تسلیحاتی علیه اوکراین (در دوران پساآتشبس) است. اروپاییان بدون آنکه وارد جزئیات شوند، میگویند نباید هیچ محدودیتی بر نیروهای مسلح اوکراین یا بر همکاری آن با کشورهای ثالث اعمال شود! بهراستی این جمله نشاندهنده چیست؟ آیا قرار است معاملهای میان واشنگتن و مسکو بر سر جلوگیری از تجهیز نظامی اوکراین در آینده صورت گیرد؟ پاسخ این سؤال تا حدودی مثبت است! اروپاییان در جملات اخیرشان بهصورت غیرمستقیم نگرانی خود را نسبت به اعمال تحریمهای ثانویه آمریکا بر شرکتهای واردکننده تسلیحات نظامی پیشرفته (سلاحهای سنگین) به اوکراین ابراز کردهاند. به عبارتی گویاتر، کشورهای اروپایی عضو ناتو نگران این هستند که آمریکا از توان خود در اعمال تحریمهای ثانویه در مسیر تضمیندهی به روسها در دوران پساجنگ اوکراین استفاده کند. نباید فراموش کرد آمریکا عضو پیمان آتلانتیک شمالی بوده و علاوه بر تسلطی که بر دیگر اعضای این پیمان دارد، میتواند ابزارهای تهدیدآمیزی را نیز در خصوص کنترل مناسبات تسلیحاتی اروپاییان و کییف به کار گیرد.
روزهای خوبی برای اروپا در پیش نیست
شاید در بهترین حالت ممکن اروپاییان باید امیدوار به حضور دولتی دموکرات در آمریکا باشند که تعهدات ترامپ را در خصوص پایاندادن به جنگ اوکراین زیرپا بگذارد؛ اما در آن صورت نیز روسها بهانه لازم برای مواجهه مجدد با اوکراین را پیدا خواهند کرد، بنابراین قاره سبز نگران بنبست راهبردی سختی است که به واسطه پیمان آتشبس احتمالی در جنگ باید پذیرای آن باشد. نوع ادبیات بهکاررفته در بیانیه اروپاییان نشان میدهد تقریباً هیچیک از نگرانیها و دغدغههای آنها در نشست آلاسکا لحاظ نشده و بهنوعی مارک روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده در این خصوص به اروپاییان بلوف زده است. بیشک اعضای اروپایی ناتو پس از برگزاری نشست اخیر آلاسکا با نگرانی بیشتری نسبت به روزهای گذشته تحولات محیطی و میدانی جنگ اوکراین را رصد میکنند. ترامپ از اینکه اروپاییان به اصلیترین بازنده جنگ اوکراین تبدیل شوند ابایی ندارد، ضمن آنکه بارها اصل وقوع نبرد اخیر را مصداق خطایی بزرگ و جبرانناپذیر از سوی دولت سابق آمریکا (دولت بایدن و دموکراتها) قلمداد کرده است. پیام نشست آلاسکا مشخص است؛ روزهای خوبی برای قاره سبز درپیش نیست.