ادعای بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل در مورد توانایی این رژیم برای حل مشکلات آبی دیگر کشورها، در حالی مطرح میشود که آبی که آنها مصرف میکنند، عمدتاً متعلق به کشورهای همسایه است. نتانیاهو و دیگر مقامات این رژیم بارها به تواناییهای رژیم در مدیریت آب اشاره کردهاند و این موفقیت را بهعنوان یک دستاورد بزرگ در برابر بحرانهای منطقهای به نمایش گذاشتهاند. این روایت مدعی است اسرائیل با هوش و نوآوری خود توانسته بر چالشهای کمآبی غلبه کند و حتی به یک صادرکننده آب تبدیل شود.
ادعاهای اینچنینی، اغلب با سرزنش و مقصر دانستن کشورهای دیگر از جمله ایران، به دلیل ناتوانی در مدیریت منابع آبی خود همراه است. نتانیاهو در پیامهای خود به مردم ایران، با استفاده از بحران آب سعی در تحریک و دعوت به شورشهای خیابانی دارد. نگاهی به تاریخ هیدروپلیتیک و دادههای آماری این حوزه، نشان میدهد که بخش مهمی از امنیت آبی اسرائیل نه از نوآوری، بلکه از اشغال، غصب و استفاده از زور تأمین میشود. این رژیم نهتنها نماد سلاحسازی آب بلکه بهعنوان تمثال جنگ آب شناخته میشود و این سابقه نشان میدهد که هیچگاه نمیتواند ادعایی برای حل مشکلات آبی سایر کشورها داشته باشد.
دزدی 80 درصدی آب کرانه
بحران آب در سرزمینهای اشغالی فلسطین ریشه در سال ۱۹۶۷ دارد، زمانی که اسرائیل کنترل منابع آب در کرانه باختری را به دست گرفت. این کنترل با امضای توافقنامه موقت اسلو (اسلو دوم) در سال ۱۹۹۵ که قرار بود یک راهکار موقت پنجساله باشد، رسمی شد. این توافقنامه مقادیر آب اختصاصیافته به هر طرف را مشخص کرد.
توافق همچنان به قوت خود باقی است و به دلیل تخصیص ناعادلانه منابع آب فرامرزی، اسرائیل در حال حاضر تقریباً ۸۰ درصد از ذخایر آب در کرانه باختری را کنترل میکند. این کنترل توسط مکوروت (Mekorot)، شرکت ملی آب اسرائیل اعمال میشود که از سال ۱۹۶۷ مدیریت منابع آب کرانه باختری را بر عهده گرفته و شهرکهای اسرائیلی را به شبکه تأمین آب خود متصل کرده است.
طبق گزارشی از اداره ملی دفاع از زمین و مقاومت در برابر شهرکسازیها، ۵۲درصد از آب کرانه باختری به مصرف اسرائیلیها منحرف میشود، درحالیکه ۳۲درصد دیگر به شهرکها اختصاص مییابد. این توزیع ناعادلانه، تنها ۱۶درصد از منابع آب کرانه باختری را برای فلسطینیها باقی میگذارد که این روزها همان هم بهسختی وصول میشود.
حملۀ شهرکنشینها به منابع آب غزه
بحران آب تنها به توزیع نابرابر محدود نمیشود. سیاستهای اسرائیل و اقدامات شهرکنشینان غیرقانونی، به زیرساختها و منابع حیاتی آب فلسطینیها آسیب رسانده است. پایگاه آناتولی طی گزارشی در سال ۲۰۲۳ هشدار داد مقامات اسرائیلی و شهرکنشینان غیرقانونی تلاشهای خود را برای تصرف منابع آب فلسطینیها تشدید کردهاند که شامل «تخریب بیش از ۵۰۰ چاه جمعآوری آب باران» در سراسر کرانه باختری میشود. حمله اخیر شهرکنشینان به چشمه عین سامیه در شرق رامالله منجر به توقف کامل پمپاژ آب به دهها روستا و شهر شد.
در نوار غزه، وضعیت فاجعهبارتر است. جمعیت غزه عمدتاً از «آبخوان ساحلی» تغذیه میشود که تنها منبع آب شیرین در این منطقه است. بااینحال، به دلیل پمپاژ بیش از ظرفیت (نزدیک به سه برابر نرخ تجدید آن)، آب دریا به داخل آن نفوذ کرده و آن را آلوده کرده است. گزارش تیم کشوری سازمان ملل 13سال پیش و قبل از اینکه رژیم اسرائیل مانند این روزها، خوی وحشیگرایانهاش را به رخ دنیا بکشد، اعلام کرد ۹۰ تا ۹۵درصد از آب آبخوان برای مصرف انسان نامناسب است. تشدید حملات وحشیانه رژیمصهیونیستی به غزه، این وضعیت را تشدید کرده و به تخریب گسترده زیرساختهای آبوفاضلاب منجر شده است. در سال ۲۰۱۴، در هفتههای اول پس از آتشبس، تخمین زده شد که 1.2 میلیون نفر از ساکنان غزه به آب جاری دسترسی نداشتند. در سال ۲۰۲۴، دیدهبان حقوق بشر هشدار داد حملات اسرائیل به زیرساختهای آبوفاضلاب در غزه، بخش مهمی از «جنایت نسلکشی» است.
فناوری آب یا غصب منابع؟
قابلانکار نیست که اسرائیل در زمینه فناوریهای آبی حرفهایی برای گفتن دارد. این رژیم حدود ۸۶درصد از فاضلاب خانگی خود را تصفیه و برای کشاورزی بازیافت میکند و پروژههای نمکزدایی در مقیاس بزرگ را اجرا کرده است. این کارخانهها میتوانند نیازهای آبی مصرفکنندگان اسرائیلی را تضمین کنند. بااینحال، این تکنولوژیها نباید این واقعیت را پنهان کنند که بخش قابلتوجهی از آب اسرائیل همچنان از منابع طبیعی غصبشده تأمین میشود.
1- کنترل بر منابع طبیعی حیاتی: حدود 60 درصد از تأمین آب اسرائیل توسط منابع طبیعی، از جمله آبخوان کوهستانی و حوضه رود اردن تأمین میشود. آبخوان کوهستانی، که بزرگترین و باکیفیتترین منبع آب در منطقه است، بیش از ۸۰ درصد از منطقه تغذیه آن از بارش باران در کرانه باختری تأمین میشود. با این حال، اسرائیل مقدار قابلتوجهی از این آب را از طریق بیش از ۳۰۰ چاه خود استخراج میکند، درحالیکه به فلسطینیها اجازه حفر چاههای جدید داده نمیشود.
2- پروژه حامل آب ملی (NWC): این سیستم کانال و خط لوله به طول ۱۳۰ کیلومتر، بهتنهایی سالانه ۳۲۹ میلیون مترمکعب آب از رود اردن منحرف میکند که بیش از یکچهارم کل جریان آن است. این اقدام به کاهش سطح رود اردن و در نتیجه به کاهش قابلتوجه سطح آب «دریای مرده» منجر شده و به اکوسیستم وابسته به آن آسیب رسانده است. این پروژه بهتنهایی یکسوم نیازهای آبی اسرائیل را تأمین میکند.
بنابراین، موفقیتهای فناورانه اسرائیل در کنار سیاستهای نظامی و کنترل بر منابع آب طبیعی قرار گرفته است. حتی درحالیکه این رژیم سرمایهگذاری زیادی در فناوریهای آبی انجام میدهد، همچنان بخش قابلتوجهی از آب خود را از طریق غصب منابع فلسطینیها تأمین میکند.
توضیح نمودارهای یک و دو
*برخی از دادههای این نمودارها مربوط به سالهای پیش از جنایتهای تازه رژیمصهیونیستی پس از هفت اکتبر است. بااینحال نشان داده شده که در سال ۲۰۲۰، سرانه مصرف آب در اسرائیل (۳۲۰ لیتر/نفر/روز) بسیار بالاتر از فلسطین (۸۲ لیتر) بود که این میزان در فلسطین کمتر از حداقل استاندارد سازمان بهداشت جهانی (۱۰۰ لیتر) است. دسترسی به آب نیز در کرانه باختری (۹۵درصد) بسیار بهتر از نوار غزه (۱۱درصد) است. پیشبینیها در آن سال و بدون درنظرگرفتن جنایتهای جدید نشان میدهند که تا سال ۲۰۳۲، تقاضای آب و سرانه مصرف در کرانه باختری افزایش مییابد، درحالیکه در نوار غزه، این مقادیر ثابت خواهند ماند و حتی کارشناسان معتقدند در دو سال اخیر نزولی هم بوده است.
گزارش کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.