پرونده عراق و لبنان، اولین دستور کار مهم علی لاریجانی در جایگاه دبیری شعام است. مقصد اولین سفر دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی، بغداد و دیدار با مشاور امنیت ملی عراق بود، پس از آن هم لاریجانی راهی بیروت میشود. این سفر در شرایطی اتفاق میافتد که آمریکاییها در ادامه دخالتهایشان در منطقه به دنبال تضعیف و خلع سلاح گروههای مقاومت در عراق و لبنان هستند. حضور علیلاریجانی در این شرایط در دو کشور در ادامه تأکیداتی که ایران در راستای لزوم تصمیمگیری کشورهای منطقه و قطع نفوذ قدرتهای غربی داشته است، قابل تحلیل است.
در این راستا بهکارگیری دیپلماسی هوشمندانه و روی میز گذاشتن راهکاری که ضمن حفظ استقلال، راهی برای حذف نفوذ آمریکا از کشورهایی مثل عراق و لبنان، ارائه دهد، میبایست در دستور کار قرار گیرد. تحولات دومینوواری که در منطقه با اعمال فشار آمریکاییها در حال وقوع است، نشان میدهد، آمریکا به دنبال تقویت حضور و نفوذ خود در منطقه است، امری که در نتیجه امنیت همسایگان و از جمله ایران را تحتتأثیر قرار خواهد داد، در این راستا، رایزنیهای دیپلماتیک و استفاده از این قدرت نرم با برنامه و کارویژه مشخص میتواند، نقش کلیدی ایفا کند. ابعاد رسانهای این سفر این پیام را منتقل میکند که ایران نسبت به دخالتهایی که آمریکا در منطقه اعمال میکند، منفعل نخواهد بود.
سفر منطقهای دبیر شعام در میانه منطقهای پرآشوب
سفر دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی، کمتر از یک هفته بعد از انتصاب به این دو کشورمهم منطقه که برای تغییر سیاستها، تحت فشار قرار دارند، پیامهایی روشن دارد. ایران پیش از این بارها تأکید کرده بود که تحولات منطقه میبایست به دست کشورهای منطقه و با نفی نفوذ قدرتهای خارجی صورت گیرد، این سفر در میانه این تحولات نشان میدهد که ایران برنامه خود برای تحقق این هدف را دنبال خواهد کرد. دیگر محور مهم این سفر، مقابله با نقض امنیتی مرزهای ایران از طریق کشورهای همسایه بود. از آنجا که در دوران جنگ 12 روزه، بارها تجاوز به ایران با نقض حریم هوایی عراق صورت گرفته، تأکید به این موضوع برای جلوگیری از نقض آسمان این کشور برای تجاوز به ایران، حائز توجه است، موضوعی که در صحبتهای الاعرجی مشاور امنیت ملی عراق نیز مطرح شد. مهمترین محور این سفر که تمام ابعاد و موضوعات را در برمیگیرد، امضای توافقنامه امنیتی میان ایران و عراق بود. علاوه براین و با توجه به فشارهایی که عراق از جانب آمریکا با آن مواجه است و با توجه به آشنایی دقیقی که لاریجانی با سیاستمداران عراقی دارد، پیشنهادها، ابتکارها و اعلام حمایتهای ایران از عراق برای حمایت از مقاومت، میتواند، در تقویت مواضع حمایتی دولت، اثر مستقیم داشته باشد. سفر به لبنان نیز در این میانه حائز چند نکته و دستور کار مهم است، بخشی از ابعاد این سفر ناظر به تقویت و بهبود روابط دوجانبه ایران و لبنان در تعاملات دیپلماتیک خواهد بود. بخش دیگر سفر نیز ناظر به تحولات داخلی لبنان و مسئله خلع سلاح حزبالله خواهد بود. طبیعتا دیپلماسی هوشمندانه و استفاده از برگبرندهها و به کارگیری ابتکارات در مواجهه با دخالت آمریکا، میتواند نقش مهمی در حمایت از محور مقاومت و تقویت روابط با این کشورها ایفا کند.
مجیدی: تهران و بغداد حول دشمن مشترک متحد شوند، بحث ارادۀ صرف مطرح نیست
علیرضا مجیدی، کارشناس مسائل عراق در گفتوگو با «فرهیختگان» در مورد اهمیت سفر لاریجانی به عراق گفت: «از زمان سقوط صدام آقای لاریجانی به علت ارتباطاتی که به واسطه حضور در شورای عالی امنیت ملی پیدا کردند در پرونده عراق حضور پررنگی داشتند و شخصیتهایی مثل علامه عسگری و آیتالله هاشمیشاهرودی و شخصیتهای مهمی در داخل عراق مثل مرحوم سیدعبدالعزیز حکیم و مرحوم چلبی و بعضی از سیاستمدارانی مثل آقای نوری مالکی از دوستان نزدیک آقای لاریجانی محسوب میشوند، لذا فردی است که با فضای عراق آشناست. سفر سال 2010 ایشان به عراق، سفر مهمی بود و تا حدی حتی نقشه راه ادامه عراق را برای دو سه سال آتی خود مشخص کرد که در صحنه انتخابات به چه صورتی حضور پیدا کردند و فضای بعد از انتخابات، طبق توافقات آن نقشه از سوی شهید سلیمانی دنبال شد و دولت نوری مالکی تمدید شد و دستکم تا سال 2019 مسیر کشور عراق را تا حدی متأثر از آن سفر بود. نکته این است که آقای لاریجانی فضای عراق را از قبل میشناسد و این طور نیست که تازه پیش از سفر متوجه شده باشد که در عراق چه خبر است. البته سیالیت عراق به گونهای است که پیش از سفر حتماً باید در جریان اتفاقات قرار گرفت اما تفاوت است بین کسی که شناخت محدودی در گذشته داشته و ناگهان مسئولیت میگیرد با کسی که آشنا با محیط است.»
مجیدی به این موضوع هم اشاره کرد که سفر لاریجانی در میانه این تحولات مهم منطقه، حائز توجه است، گفت: «نکته دیگر آنکه گفته میشود عراق در آستانه یک بحران امنیتی بسیار بزرگ قرار دارد که این بحران امنیتی شش حالت مختلف دارد، میتواند هرجومرج باشد، میتواند مثل حمله آمریکا به ایران باشد، میتواند کودتا باشد، جنگ طایفهای یا چند ترور هدفمند هوایی باشد. همزمان میتواند یک عملیات نظامی گسترده باشد که نیروهای زمینی و هوایی ترکیبی با حمایت آمریکا این عملیات را انجام دهد. در سطح پایینتر اگر تحولات امنیتی پیش نیاید، نقش تحولاتی که عراق در آینده نزدیک در پیش دارد و تهدیداتی که آمریکا در مورد قانون حشد مطرح کرده است، ممکن است عراق را دستخوش تحولات سیاسی خاص کند. در چنین شرایطی دقت عمل و نوع تعامل با ایران مهم است چون اساساً دشمن مشترک است که ما را در یک صف قرار میدهد. بحث اراده تهران و بغداد نیست بلکه با یک دشمن مشترک طرفیم که میخواهد با کشور عراق برخورد کند و مستقیماً این موضوع در امنیت ملی ما اثرگذار است از این جهت افزایش تعامل و همفکری اهمیت زیادی دارد.»
پیام رسانهای یک سفر
سفر یکی از مقامات ایران در میانه این تحولات مهم و تعیینکننده آن هم در مقام دبیری شورا به عراق و لبنان، این پیام را منتقل میکند که ایران در مواجهه با شرایط و تحولات جدید، همچنان نقشآفرین و اثرگذار است. بعد از اوج گرفتن تنشها در منطقه و لبنان تقریباً سفر هر مقام ایرانی به کشورهایی مثل لبنان و عراق، زیر ذرهبین رسانههای بینالمللی قرار گرفته تا با خوانش متن و فرامتن سفرها، تحولات و اثراتی که بعد از این سفرها متوجه منطقه میشود را منعکس کنند. سفر علی لاریجانی به لبنان و عراق نیز از این ابعاد رسانهای مستثنی نیست، از جمله اینکه مواجههای دیپلماتیک با مواضع و اظهارات و اعمال نفوذ غربیها در منطقه است و مانعی جدی برای منزوی کردن ایران در منطقه و حذف ایران از این تحولات است. علاوه بر آن با توجه به همراهی مردم کشورهای عراق و لبنان با محور مقاومت، سفر لاریجانی این پیام را منتقل میکند که ایران همچنان از محور مقاومت حمایت خواهد کرد. کمااینکه واکنشهای مثبت کاربران عرب زبان به سفر لاریجانی اثباتکننده اثر این سفر است. در سطح دیگر نیز نشان میدهد که ایران، بر دیپلماسی به عنوان ابزاری مهم در تعاملات با کشورها تأکید دارد و اولویت را بر حل چالشها از طریق گفتوگو و پیدا کردن راهحلی دوجانبه و سودمند، قرار میدهد.
گزارش کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.