در روزهای اخیر، بار دیگر نام حنظله در صدر رسانهها قرار گرفت. این بار اما نامش روی یک کشتی است؛ کشتیای که میرفت تا محاصره 18 ساله غزه را بشکند. محاصرهای که مردم غزه را این روزها بیشتر از همه سالهای قبل به شهادت رسانده و نامشان را برای همیشه حذف کرده است.
صهیونیستها اما تاب و تحمل دیدن و رسیدن حنظله به فلسطین را نداشتند و آن را در آبهای بینالمللی توقیف کردند. کشتی حنظله که توسط ائتلاف بینالمللی ناوگان آزادی سازماندهی شده، حامل مواد غذایی، دارو، شیرخشک، پوشک و سامانههای تصفیه آب برای مردم محاصره شده غزه بود. اما قبل از رسیدن به مقصد، نیروی دریایی رژیم صهیونیستی آن را متوقف کرده، ارتباطات آن را قطع کردند، دوربینها را از کار انداختند و سرنشینانش را ربودند.
این اقدام خشم گسترده جهانی را برانگیخت و بار دیگر سؤالاتی جدی درباره مشروعیت اقدامات صهیونیستها، وضعیت حقوق بینالملل و بیعملی جامعه بینالمللی در برابر آنچه که بسیاری آن را نسلکشی با ابزار گرسنگی توصیف کردهاند، مطرح کرده است.
نام «حنظله» برگرفته از شخصیت کارتونی نمادین فلسطینی است که توسط ناجی العلی، کاریکاتوریست فقید فلسطینی خلق شد. کودکی پشت به دنیا، پابرهنه، با دستان گره کرده که نماد ایستادگی و انکار سازش در برابر ظلم جهانی است. این نماد در حافظه جمعی ملت فلسطین، استعارهای از امید، حقطلبی و بازنگری تاریخی در ظلمی است که دههها ادامه یافته است.
سفر کشتی حنظله هم تنها تلاشی برای رساندن اقلام امدادی نبود؛ بلکه حامل پیامی عمیق و چند لایه بود. پیامی علیه سکوت، بیتفاوتی و همدستی جهانی با محاصرهای که اکنون نه تنها محاصره اقتصادی، بلکه یک برنامه مرگ تدریجی برای کل یک ملت تلقی میشود.
در آخرین پیام ویدئویی یکی از سرنشینان کشتی حنظله پیش از توقیف گفته بود: «ما غذا حمل میکنیم، نه سلاح. اگر متوقف شدیم، بگذارید دنیا بداند که گرسنگی برای کشتن یک ملت به کار گرفته میشود.»
این جمله حالا، در سایه توقیف خشونتآمیز و مصادره کمکها، به شکلی غمانگیز اما هشداردهنده تحقق یافته است.
نقض فاحش حقوق بینالملل در آبهای آزاد
کشتی حنظله حدود ۷۰ مایل دریایی از سواحل غزه در حال حرکت بود، در منطقهای که طبق حقوق بینالملل تحت عنوان آبهای آزاد شناخته میشود. ورود نیروهای نظامی رژیم به این منطقه و توقیف کشتی، طبق کنوانسیون ۱۹۸۲ سازمان ملل در مورد حقوق دریاها (UNCLOS)، اقدامی غیرقانونی و تجاوز به حاکمیت کشتی محسوب میشود.
علاوه بر آن، حضور روزنامهنگاران مستقل در کشتی، از جمله خبرنگاران مراکشی، نروژی، فرانسوی و استرالیایی و توقیف و بازداشت آنها بدون مجوز قانونی، نقض آشکار کنوانسیونهای ژنو و پروتکلهای الحاقی مربوط به حمایت از روزنامهنگاران در مناطق بحرانزده تلقی میشود.
نهادهای حقوق بشری، از جمله سندیکای ملی روزنامهنگاران مراکش، این یورش را محکوم کردند و خواستار آزادی فوری سرنشینان شدند. محمد البقالی، روزنامهنگار مراکشی، در پیام ویدئویی پیش از توقیف اعلام کرده بود: «اگر این ویدیو را میبینید، یعنی کشتی حنظله توقیف شده و ما احتمالاً ربوده شدهایم. از دولت مراکش و همه مدافعان حقوق بشر میخواهم برای آزادی ما تلاش کنند.»
از ماوی مرمره تا مادلین؛ خشونتی که ادامه دارد
رفتار اسرائیل با کشتی حنظله را نمیتوان یک اتفاق تصادفی دانست. این رفتار بخشی از الگوی رفتاری تثبیت شدهای است که پیشتر هم با دیگر کشتیهای حامل کمکهای انسان دوستانه تکرار شده است.
در سال ۲۰۱۰، کشتی ماوی مرمره که بخشی از ناوگان آزادی بود، توسط نیروهای صهیونیست در آبهای آزاد مورد حمله قرار گرفت. ۱۰ فعال ترک در جریان این یورش کشته و دهها نفر زخمی یا بازداشت شدند. این حادثه موجی از خشم جهانی ایجاد کرد و روابط اسرائیل و ترکیه را وارد بحرانی شدید نمود. با وجود محکومیتهای گسترده، رژیم صهیونیستی صرفاً با پرداخت غرامت مالی سعی در کاهش فشارها داشت، بدون آنکه مسئولیتی کیفری یا سیاسی را بپذیرد.
در ژوئن ۲۰۲۵، کشتی مادلین یکی دیگر از کشتیهای ناوگان آزادی که حامل کمکهای انسانی به غزه بود، به سرنوشتی مشابه دچار شد. در میان فعالان حاضر در آن، گرتا تونبرگ، فعال زیست محیطی بینالمللی هم حضور داشت. رژیم صهیونیستی این کشتی را توقیف و تمامی فعالان را به بندر اشدود منتقل و سپس اخراج کرد.
تکرار این روند در مورد حنظله، نشاندهنده تثبیت یک سیاست رسمی از سوی صهیونیستها برای جلوگیری از هرگونه اقدام نمادین یا واقعی برای رساندن کمک به مردم غزه است. حتی اگر این کمکها تنها شامل شیرخشک و دستگاه تصفیه آب باشند.
گرسنگی به مثابه سلاح نسلکشی
همزمان با توقیف کشتی حنظله، گزارشهای دلخراشی از غزه منتشر میشود که نشان از استفاده سیستماتیک از گرسنگی به عنوان ابزار جنگی دارد. به گفته سازمانهای بینالمللی، بیش از ۱۳۳ فلسطینی، از جمله نوزادان و کودکان، بر اثر گرسنگی به شهادت رسیدهاند. صدها هزار نفر دیگر، به ویژه در شمال غزه، به کمکهای فوری دسترسی ندارند.
محاصره غزه، توقیف کاروانهای زمینی، بمباران مسیرهای امدادی و حالا حمله به کشتیهای امدادی دریایی، بخشی از الگویی وسیع از سیاست نابودسازی تدریجی یک ملت است. همان گونه که دادخواست رسمی آفریقای جنوبی به دیوان بینالمللی دادگستری (ICJ) ادعا کرده، این اقدامات مصداق صریح نسلکشی طبق ماده دوم کنوانسیون جلوگیری و مجازات جنایت نسلکشی است.
آیا جهان باز هم سکوت خواهد کرد؟
توقیف کشتی حنظله یک اقدام لحظهای نیست. این اتفاق، آینهای است تمام نما از فروپاشی اصول نظم جهانی و عقبنشینی نهادهای بینالمللی در برابر قدرتطلبی بیمرز صهیونیستها با حمایت آمریکا. اگر رساندن یک جعبه شیرخشک به کودکی گرسنه در غزه با یورش نظامی و توقیف همراه شود، پرسش بزرگ این است؛ جامعه جهانی کجاست؟ سازمان ملل، دیوان کیفری بینالمللی، شورای امنیت، همگی سکوت کردهاند یا واکنشهایی نمادین و بیاثر نشان دادهاند.
اما پیام کشتی حنظله فراتر از کمکرسانی بود. این کشتی، حامل پرسشی اخلاقی و تاریخی برای جهان است؛ آیا ما میخواهیم نظارهگر فروپاشی کامل انسانیت در قرن بیست و یکم باشیم یا بالاخره تصمیم میگیریم که ایستادگی کنیم؟
حنظله توقیف شد، اما صدایش خاموش نخواهد شد. این کشتی، نه فقط بر موج دریا، بلکه بر موج وجدان جهانی حرکت میکرد و امروز، ما در آزمون بزرگی قرار داریم؛ آزمون همدلی، شهامت و عمل.