فناوریهای ماهوارهای شامل سیستمها و کاربردهایی است که از ماهوارههای مصنوعی در مدار زمین استفاده میکنند. این ماهوارهها اهداف متنوعی از جمله ارتباطات، ناوبری، رصد زمین و تحقیقات علمی را دنبال میکنند. ماهوارهها سیگنالهای ارتباطی را برقرار کرده، دادههای مکانی را برای سیستمهای ناوبری فراهم میکنند، الگوهای آب و هوایی و تغییرات محیطی را رصد میکنند و مطالعات علمی زمین و فضا را امکانپذیر میسازند. این فناوری برای تأمین انرژی، پردازش سیگنال و ارتباط با ایستگاههای زمینی، به اجزایی مانند پنلهای خورشیدی، فرستندهها و آنتنها متکی است. در واقع، ماهوارهها به پنلهای خورشیدی برای تولید برق، به فرستندهها برای دریافت و ارسال مجدد سیگنالها و به آنتنها برای ارتباطات و سیستمهای پیشران برای حفظ مدار مجهزند.
اما تمام ماهیت ماهوارهها به کاربردهای صلحآمیز آن ختم نمیشود؛ بلکه بهویژه در سالهای اخیر، کاربردهای این فناوری دستخوش تغییراتی شده و بیشتر به عنوان ابزاری جاسوسی برای کشورها مورد استفاده قرار میگیرند. فناوریهای ماهوارهای برای عملیاتهای نظامی مدرن هم اهمیت بالایی دارند و قابلیتهایی مانند نظارت جهانی، ارتباطات امن و ناوبری دقیق را ارائه میدهند که آگاهی از میدان نبرد، فرماندهی و کنترل و اثربخشی کلی عملیاتی را افزایش میدهند. این قابلیتها برای سطوح استراتژیک و تاکتیکی درگیری، حیاتی بوده و ملتها را قادر میسازند تا قدرت خود را به نمایش بگذارند و به طور مؤثر به تهدیدات پاسخ دهند. دنیا در گذشته نزدیک و حتی سالهای اخیر شاهد افزایش فعالیتهای نظامی بوده است. از جنگ روسیه و اوکراین گرفته تا تحولات سیاسی در خاورمیانه و آفریقا، تعداد درگیریها و تعاملات نظامی افزایش یافته است. صنایع ماهوارهای و دفاعی نظامی رابطهای دیرینه دارند. در واقع، فناوری ماهوارهای چگونگی کار نیروی نظامی و دفاعی را در سطح جهان تغییر داده و به یکی از ضروریترین ابزارها برای ارتباطات، ناوبری، نظارت و جمعآوری اطلاعات تبدیل شده است.
کلید برتری اطلاعاتی در میدان جنگ
ماهوارههای نظامی، ماهوارههای مصنوعی هستند که برای اهداف دفاعی و امنیتی مورد استفاده قرار میگیرند و قابلیتهایی را ارائه میدهند که اکنون در جنگهای مدرن به ابزاری برای پیشی گرفتن کشورها از رقیب تبدیل شده است. TS2 SPACE به عنوان یک ارائهدهنده خدمات اینترنتی به سربازان ارتش آمریکا در گزارشی که پیرامون فناوریهای ماهوارهای ارائه داده، به این موضوع اشاره کرده است که از زمان ظهور نخستین ماهوارههای شناسایی در دوران جنگ سرد، داراییهای مستقر در فضا برای کشورها، حکم «نگهبانان خاموش» را داشتند که در کسب اطلاعات، برقراری ارتباطات و انجام عملیاتهای نظامی دقیق کمک میکردند. در قرن بیستویکم، ماهوارههای نظامی با ارائه نظارت بهموقع و اتصال امن در دنیا، تقویتکنندههای نیروی حیاتی هستند که شاید به زعم آنها، نشاندهنده قدرت و آمادگی نظامیشان باشد؛ اما در واقع، حربه ای برای نابودی سایر کشورها و دشمنان در میدان جنگ و به خاک و خون کشیدن مردم بیگناه است.
این سیستمها شاید از نظر کشورهای دارنده این فناوری یک مزیت استراتژیک به حساب بیاید؛ اما در واقع، ابزاری جاسوسی است که دشمن میتواند به واسطه آن از کشورهایی که با آنها در جنگ هستند، جاسوسی کنند، دستورها و دادهها را در فواصل وسیع منتقل کنند، سلاحها را با دقت بسیار بالا هدایت کنند و حتی پرتاب موشکها را در مرحله پرتاب تشخیص دهند. در واقع، فضا به یک حوزه حیاتی جنگ تبدیل شده و برنامهریزان نظامی، از داراییهای مداری خود به عنوان کلیدی برای برتری اطلاعاتی خود در میدان نبرد بهره میبرند. همین امر باعث شده، سرمایهگذاریها در فناوریهای فضایی نظامی در سراسر دنیا افزایش یافته و باعث نوآوری سریع و رقابت بینالمللی در این عرصه شود.
کاربرد فناوریهای ماهوارهای در جنگهای مدرن
ماهوارههای نظامی با فراهم کردن قابلیتهایی که در دهههای گذشته غیرقابل تصور بودند، جنگهای امروزی را متحول کردهاند. آنها تقریباً تمام جنبههای عملیات نظامی را ارتقا میدهند. کاربردهای کلیدی این ماهوارههای نظامی عبارتند از: اطلاعات، نظارت و شناسایی (ISR)، ارتباطات امن، ناوبری و حمله دقیق، هشدار زودهنگام دفاع موشکی، پشتیبانی از جنگ الکترونیک و آگاهی از موقعیت فضایی. این کاربردهای فضایی در کنار هم، آگاهی موقعیتی، اتصال و دقت برتر را در اختیار ارتشها قرار میدهند.