در سه قرن گذشته، بهویژه در دوران حکومتهای قاجار و پهلوی، ایران در عرصه نظامی توفیق چندانی نداشته است. تنها در برخی مقاطع محدود از دوران قاجار، آنهم در مواجهه با امپراتوری عثمانی، پیروزیهای تاکتیکی حاصل شد. با این حال، دوران پهلوی را میتوان اوج انفعال سیاسی و نظامی کشور دانست؛ دورانی که در آن، نیروهای متفقین و متحدین بیهیچ مقاومتی وارد خاک ایران شدند و در پی این دخالت، رضاخان دیکتاتور از سلطنت توسط بیگانگان خلع شد. این واقعه نشانهای بارز از ناتوانی ساختاری حکومت وقت در حفظ استقلال کشور بود.
برخلاف تصویری که برخی از مخالفان جمهوری اسلامی سعی در ترسیم آن دارند، خاندان پهلوی نهتنها مدافع استقلال کشور نبود، بلکه در برابر فشارهای خارجی تسلیمپذیر و بیاختیار عمل میکرد. رضاخان و فرزندش محمدرضا پهلوی، هیچگاه در برابر سلطه بیگانگان ایستادگی نکردند و امروزه نیز، برخی از وابستگان این خاندان، ازجمله فرزند محمدرضا پهلوی، در تلاش برای بازگشت به قدرت از طریق اتکا به بازیگران خارجی ازجمله رژیم صهیونیستی هستند که این نشان آشکار از بیغیرتی است که دستاویز دشمن مردم ایران شود برای بازگشت به ایران. در دوران 8 سال دفاع مقدس هم با اتکا به مردم کشور توانست در مقابل تجاوز دشمن ایستادگی خوبی به نمایش بگذارد.
اکنون، ایران وارد مرحلهای جدید از نبرد، با رژیم صهیونیستی شده است؛ نبردی که بسیاری از مردم ایران، سالها آن را در رویای خود میدیدند. این تقابل صرفاً یک جنگ نظامی نیست، بلکه نماد یک مواجهه تمدنی و ایدئولوژیک است. در جریان درگیریهای ۱۲ روزه اخیر، ایران وارد فاز تازهای از این رویارویی شده است که نهتنها دارای ابعاد نظامی، بلکه دارای بازتابهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز هست.
در این جنگ، سیاست رسمی جمهوری اسلامی ایران نه بر مبنای امضای آتشبس، بلکه بر اساس پاسخ قاطع و بازدارنده به اقدامات متجاوزانه رژیم صهیونیستی بوده است. حملات موشکی ایران به زیرساختهای حیاتی دشمن، نشاندهنده توانمندی بالای دفاعی کشور و تغییر موازنه قدرت در منطقه است. این حملات اگر بیتأثیر بودند، امروز به جای اینکه دشمن را خواهان و طرفدار آتشبس ببینیم، واکنشش بسیار متفاوت بود.
آنچه در این میان اهمیت دارد، قدرت مدیریت بحران در بالاترین سطح حاکمیتی کشور است. انتصاب سریع و مؤثر فرماندهان جایگزین پس از شهادت برخی از نیروهای ارشد نظامی، مانع از گسترش بحران شد و واکنش به دشمن با سرعت و دقت صورت گرفت. این واکنشها نتیجه سالها سرمایهگذاری در حوزه نظامی، علمی و راهبردی است که اکنون در قالب اقتدار ملی متجلی شده است. و در شرایط کنونی نیز نیاز است ریکاوری نظامی که پس از جنگ 12 روزه نیاز است انجام شود.
با نگاهی به مشارکت مردم در انتخاباتهای سالهای ۱۴۰۰، ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ و همچنین واکنش اجتماعی به تحولات سال ۱۴۰۱، میتوان دریافت که پدیده انسجام اجتماعی با چالشهایی مواجه بوده است. اما در جریان تحولات اخیر، گفتمان مقاومت و ایستادگی بار دیگر توانست اقشار مختلف جامعه را، حتی آنانی را که در گذشته منتقد نظام بودند، حول محور دفاع از وطن گرد آورد. این تحول، یک آورده اجتماعی بزرگ برای جمهوری اسلامی ایران محسوب میشود.
از منظر فرهنگی و رسانهای نیز، استقبال گسترده مردم از برنامههای صداوسیمای جمهوری اسلامی در ایام جنگ اخیر، نشانگر آن است که مردم همچنان رسانه ملی را بهعنوان مرجعی قابل اعتماد میشناسند، هرچند که نقدها نسبت به محتوای تولیدی آن پابرجاست و نیاز است که محتوا بر حسب سلیقه و دغدغه مردم تا حد ممکن پیش برود.
در نبرد اخیر، هرچند ایران با از دست دادن برخی فرماندهان برجسته متحمل ضرباتی شد، اما پاسخهای نظامی، ازجمله حملات دقیق به تأسیسات راهبردی و حیاتی رژیم صهیونیستی – ازجمله پالایشگاههای انرژی – نشان داد جمهوری اسلامی امروز توانایی عبور از سپرهای دفاعی پیشرفتهای چون سامانههای ساخت ایالات متحده را دارد. این واقعیت، نماد قدرتی نوین برای ایران است؛ کشوری که روزگاری در دوران پهلوی تحت سلطه بیگانگان بود، اما امروز با اتکا به توانمندی بومی خود، مواضع آمریکا و اسرائیل را هدف قرار میدهد. تغییر در ادراک عمومی جامعه نسبت به مسائلی نظیر حمایت ایران از محور مقاومت نیز قابل توجه است. شعارهایی مانند «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران» که روزی از سوی برخی مطرح میشد، اکنون جای خود را به فهمی عمیقتر از امنیت ملی دادهاند. امروز، بسیاری از همان منتقدان دیروز، به این باور رسیدهاند که حمایت ایران از گروههای مقاومت، درواقع حمایت از مرزهای استراتژیک کشور بوده است.
در این شرایط، حفظ انسجام ملی و تقویت باور عمومی به گفتمان مقاومت، وظیفهای خطیر است؛ بهویژه برای نسل جوان و دانشجویان. اگرچه دانشجویان مسئول طراحی نظامی یا هدایت موشکها نیستند، اما آنان مسئول پرورش افکار عمومی و تقویت سرمایه اجتماعیاند. به تعبیر رهبر انقلاب، صدای مردم سوخت موشکهاست. اگر این صدا خاموش شود، هیچ موشکی تا تلآویو که هیچ؛ دیگر حتی تا پایگاه عینالاسد هم نخواهد رسید.