شهید محمدمهدی طهرانچی را میتوان چهرهای روشن از مدیری فرهیخته، نوآور و آیندهنگر دانست؛ مدیری که نهتنها نگاه علمی و پژوهشی دانشگاه را دگرگون کرد، بلکه تلاش کرد تحولی ساختاری در نظام آموزش عالی کشور ایجاد کند. محمد علیاکبری، معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی یکی از چهرههای نزدیک به شهید طهرانچی است که از سال 1393 در دانشگاه شهید بهشتی در کنار او حضور داشته و از همان زمان نیز مسئولیت سروسامان دادن به برنامههای علمی را برعهده داشت.
او در گفتوگو با «فرهیختگان» از سالهای همکاری مشترک، دغدغهها و اندیشههای بلند او سخن گفت؛ از نخستین آشنایی در دانشگاه شهید بهشتی گرفته تا شکلگیری طرحهای مثل «پایش» و سامانه «پژوهشیار». او همچنین از تلاش شهید طهرانچی برای هدفمند کردن پژوهشها، نظاممند کردن دفاعهای علمی و بهرهگیری از فناوریهای نوین مثل هوش مصنوعی در آموزش سخن گفت. علی اکبری در این گفتوگو، شهید طهرانچی را مدیری معرفی میکند که در دل ساختار پیچیده و پرچالش آموزش عالی ایران، نقش یک ستون محکم و قابل اتکا را ایفا کرد؛ مدیری که به گفته او، «مرد بزرگی برای علم کشور» بود.
محمد علیاکبری در ابتدای سخنانش درباره نحوه آشنایی خود با شهید طهرانچی گفت: «من از سال ۱۳۹۳ وارد دانشگاه شهید بهشتی شدم. در آن زمان دکتر طهرانچی در دانشگاه شهید بهشتی بودند و در چند جلسهای که ایشان سخنرانی داشتند، فرصت صحبت و تبادل نظر پیش آمد که از همان زمان آشنایی ما شکل گرفت. من در دوره ریاست ایشان در دانشگاه شهید بهشتی مدیر برنامههای علمی دانشگاه شهید بهشتی شدم.»
او اضافه کرد: «زمانی که دکتر طهرانچی به دانشگاه آزاد استان تهران آمد و ریاست دانشگاه آزاد استان تهران را برعهده گرفت، من نیز به عنوان دبیرخانه برنامه علمی استان تهران وارد این مجموعه شدم. فکر میکنم سال ۱۳۹۵ بود که دکتر طهرانچی به عنوان رئیس دانشگاه آزاد استان تهران منصوب شدند و من هم بلافاصله به دانشگاه آزاد آمدم و همکاریمان آغاز شد.»
علیاکبری در ادامه گفت: «بعد از آن، یعنی زمانی که شهید طهرانچی ریاست دانشگاه آزاد را برعهده گرفتند من نیز در سازمان مرکزی در دبیرخانه پایش فعالیت خود را آغاز کرده، سپس به عنوان مشاور و رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان فعالیت کردم و در نهایت معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد شدم.»
طرح پایش آغاز پژوهشهای هدفمند در دانشگاه آزاد بود
او در پاسخ به این سؤال که نگاه و دغدغههای دکتر طهرانچی نسبت به حوزه معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد چگونه بود، توضیح داد: «در این چند سال، اتفاقات زیادی در حوزه معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی شاهد بودیم. اگر بخواهم به نگاه دکتر طهرانچی اشاره کنم، باید بگویم دکتر بسیار علاقهمند بودند روش آموزش و پژوهش در کشور تغییر کند. برای مثال، در طرح «پایش» که در سال 1397 در دانشگاه آزاد از رونمایی شد، خیلی به پژوهشهای هدفمند اهمیت میدادند و تأکید داشتند باید پژوهشها در دانشگاه هدفمند شوند و بعد از انجام پژوهشها، دادهها تحلیل شود و در نهایت اسناد علمی و کاربردی استخراج شود.»
معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد درباره نگاه شهید طهرانچی به حوزه آموزش نیز گفت: «از سوی دیگر، در حوزه آموزش نیز تأکید زیادی داشت که روش آموزش فعلی ناکارآمد است و باید شبیه به آموزش پزشکی شود؛ یعنی همانطور که دانشجویان پزشکی پس از پایان تحصیلات میتوانند وارد بازار کار یا شبکههای بهداشت و درمان شوند، دانشجویان در رشتههای دیگر نیز باید مانند دانشجویان رشته پزشکی تربیت شده تا شاهد اثربخشی آموزش ملموس باشیم.»
نگاه دکتر طهرانچی به آموزش و پژوهش آیندهنگرانه بود
او تأکید کرد: «در کل، نگاه دکتر طهرانچی به آموزش و پژوهش نگاهی نوین، جامع و آیندهنگرانه بود و تلاش میکرد این رویکرد را در معاونت علوم، مهندسی و کشاورزی پیاده کند.»
علیاکبری در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر این که تأثیرات این نگاه را در کجا میتوانیم ببینیم و چه تحولاتی در حوزه شما به واسطه ایدههای دکتر طهرانچی شکل گرفت، توضیح داد: «اگر بخواهم به تأثیرات نگاه دکتر طهرانچی اشاره کنم، باید بگویم که یکی از مهمترین آنها سامانه «پژوهشیار» بود. در دانشگاه آزاد قبل از این، چنین ساختاری وجود نداشت و ایشان اولین کسی بود که به این موضوع اهمیت ویژه داد و سامانهای با عنوان پژوهشیار راهاندازی شد.»
فرایندهای دفاع دانشجویان ساماندهی شد
او توضیح داد: «یکی از مشکلات بزرگ دانشگاه آزاد در آن سالها این بود که هیچ نظارت و کنترلی روی فرایند دفاع دانشجویان وجود نداشت. دانشجویان و استادان با هر ترکیبی و به شکلهای مختلف و بدون هماهنگی، در هر دانشگاهی که میخواستند، دفاع میکردند. دکتر طهرانچی اولین کسی بود که روی این موضوع تأکید کرد و گفت باید این فرایندها ساماندهی شود؛ حداقل باید بدانیم دانشجو کی پروپوزال میدهد، کی دفاع میکند و کی تأیید میشود. همچنین، ظرفیت هر استاد برای پذیرش دانشجو در سال باید کنترل شود. پژوهشیار در آن زمان در حوزه پزشکی شروع به کار کرده بود.»
معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد با بیان این که در آن زمان، سامانهای به نام «تی سی» وجود داشت که به دلیل مشکلات فنی کارایی نداشت و در واقع قفل شده بود گفت: «ما همه چیز را از نو ساختیم و سامانه پژوهشیار را راهاندازی کردیم؛ اکنون این سامانه تمام فرایندهای پژوهشی مربوط به رساله و پایاننامههای دکتری دانشجویان تحصیلات تکمیلی را ثبت و ضبط میکند. این سامانه این امکان را میدهد که از ابتدای ورود دانشجو تا پایان کار، تمام مراحل را مشاهده و ردیابی کنیم. حالا این فرایندها در بازه زمانی مشخص و منظم طی میشود و سامانه قدیمی «تی سی» برای همیشه کنار گذاشته شده است.
شهید طهرانچی ستون مدیریتی دانشگاه بود
علی اکبری در بخش دیگری از سخنان خود در پاسخ به این سؤال که مهمترین ویژگی مدیریتی دکتر طهرانچی را چه میدانید، گفت: «البته مدیریت دانشگاه آزاد کار سادهای نیست و ایشان با درایت و تجربه خود توانست همه چیز را به خوبی مدیریت کند. طبیعتاً برخی خصوصیات ذاتی هستند که فکر میکنم قابل تکثیر نیستند، مثل هوش بالا، آیندهنگری و رصد دقیق مسائل که ناشی از مطالعه و دانش زیاد ایشان بود. البته مطالعه را میشود در دیگران هم تقویت کرد اما هوش و درک عمیق کمی ذاتی است.»
علی اکبری با بیان این که شهید طهرانچی خصوصیات قابل ترویج و تکثیر هم داشت توضیح داد: «مثلاً صبر و حوصله بالای دکتر طهرانچی مثالزدنی بود. به طور مثال وقتی مسئلهای را مطرح میکردی، با حوصله و دقت گوش میداد و نظرات را میشنید، حتی اگر نهایتاً آن نظر را قبول نمیکرد، اما این حوصله و صبر در برخورد با مسائل از ویژگیهای بارزش بود. او منطق بسیار قوی و خاصی داشت که باعث میشد بتوان به راحتی با او گفتوگو و تبادل نظر کرد. او فردی منطقی بود و این ویژگی کمک میکرد تا بحثها به نتیجه برسند.»
معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد تأکید کرد: «از نظر من، دکتر طهرانچی در آن موقعیتی که قرار داشت، به نوعی ستون مدیریتی دانشگاه بود. او افراد مختلف با سلایق و جنسیتهای گوناگون را دور خود جمع کرده بود و توانسته بود همه را با خودش همراه کند. این حالت «ستون»مانند در سیستم مدیریتیاش باعث میشد همه به او مراجعه کنند، حرفهایشان را بزنند و پاسخ دریافت کنند.»
گفتوگوی کامل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.