خرداد ۱۳۹۸؛ نقطه عطفی در نقشه راه دانشگاه آزاد اسلامی رقم خورد. همان سالی که سکانداران این نهاد آموزش عالی، عزم خود را برای یک تحول بنیادین جزم کردند؛ گذار از دانشگاهی صرفاً آموزشی به یک موتور محرک کارآفرینی. دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه، پیشازاین با تشبیهی گویا، ضرورت این دگردیسی را مطرح کرده بود. او دانشگاه را به قطاری تشبیه کرده بود که تغییر دکوراسیون داخلیاش، بدون تغییر ریل، محکوم به سرگردانی و بیثمری است. به باور او، برای شتاب بخشیدن به حرکت این قطار عظیم، نهتنها اصلاحات سطحی، بلکه تغییر اساسی در ریلگذاری و دگرگونی الگوهای ذهنی حاکم ضروری بود. در غیر این صورت، این قطار دانش، همچنان در همان مسیر پیشین به حرکت خود ادامه میداد و هیچ تحول چشمگیری رخ نمیداد.
زمزمههای این تغییر ریل اساسی، با آغاز سال ۱۳۹۸ به گوش رسید و سرانجام در خرداد همان سال، رنگ واقعیت به خود گرفت. نخستین گام در این تحول ساختاری، جداسازی معاونت فناوری و نوآوری از معاونت پژوهش بود؛ اقدامی که بهروشنی، اولویت جدید دانشگاه در پرداختن تخصصیتر به حوزه نوآوری و تجاریسازی را نمایان میساخت.
به این ترتیب، دانشگاه آزاد اسلامی گامهای نخستین خود را در مسیری نو برداشت؛ مسیری که قرار بود این نهاد آموزشی را از یک مصرفکننده صرف دانش، به یک تولیدکننده فعال ثروت و کارآفرینی در عرصه علم و فناوری تبدیل کند. البته فعالیتهای دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه فناوری از حدود 10 سال پیش با ایجاد مراکز رشد آغاز شده بود؛ اما سال 98 را میتوان تاریخی برای شروع فعالیتهای فناورانه به شکل رسمی دانست. هدف اولیه مسئولان دانشگاه ایجاد زیرساختهای فناور و بسترسازی برای توسعه فناوری در واحدهای دانشگاهی بود. به همین منظور، مراکز رشد در واحدهای مختلف دانشگاه از حدود یک دهه قبل و حتی بیشتر ایجاد شدند. پس از آن، با تأسیس معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری در سازمان مرکزی، بحث تأسیس و راهاندازی سراهای نوآوری بهعنوان یکی از زیرساختهای مهم در حوزه فناوری دانشگاه آزاد، در دستور کار قرار گرفت. بعد از اینکه تعداد سراهای نوآوری در واحدهای دانشگاه آزاد در سطح کشور به عدد قابلتوجهی رسید و توسعه کمی حاصل شد، قرار شد از ظرفیت موجود در این نوآوریها و مراکز رشد بهصورت یکپارچه و در قالب یک شبکه استفاده شود. ایده اصلی، همافزایی و بهرهگیری از ظرفیتهای مشترک بین این مراکز بود تا بتوان یک سامانه منسجم را ایجاد کرد. در واقع اساس ایجاد شبکههای فناوری در دانشگاه آزاد همین بحث استفاده از ظرفیتهای مشترک این سراهای نوآوری بود. بنابراین ایجاد یک سری شبکههای فناوری، یکی دیگر از اقدامات مسئولان دانشگاه آزاد در حوزه فناوری بعد از سال 1398 بود.
شبکهسازی فناوری دانشگاه در 4 محور
برای ایجاد شبکهها، یک رصد دقیق انجام شد تا مشخص شود عمده فعالیتهایی که ذیل این سراهای نوآوری یا مراکز رشد در واحدهای دانشگاهی انجام میشود، در چه حوزههایی است. مسئولان دانشگاه آزاد در نهایت به این نتیجه رسیدند که میتوان این فعالیتها را در چهار مجموعه اصلی دستهبندی کرد و بر اساس آن، چهار شبکه فناوری ایجاد شد. شبکه فناوری غذا و فراسودمندها با تمرکز بر کشاورزی و موضوعات مرتبط، شبکه فناوری ساخت و تولید، شبکه فناوری اقتصاد دیجیتال و شبکه فناوری نوآوری صنایع خلاق و سلامت، چهار شبکهای بود که مسئولان دانشگاه در نهایت آنها را ایجاد کردند. این تقسیمبندی بر اساس تعداد سراها و مراکز رشد فعال در دانشگاه صورت گرفت و حالا این مراکز ذیل این شبکههای فناوری بهصورت مشترک و با همافزایی فعالیتهای خود را انجام میدهند.
در گزارشهای پیشین «فرهیختگان» به بهانه برگزاری رویدادهای «عصر امید غذا و فراسودمندها» در دانشگاه آزاد ارومیه و «اقتصاد دیجیتال» در دانشگاه آزاد اصفهان، به جزئیات شبکه فناوری غذا و فراسودمندها و اقتصاد دیجیتال پرداخته بودیم و در این گزارش تلاش داریم تا به بهانه برگزاری رویداد «عصر امید ساخت و تولید» که از 27 تا 29 اردیبهشت در دانشگاه آزاد تبریز در حال برگزاری است، بهصورت جزئیتر شبکه ساخت و تولید را معرفی کرده و حلقهها و سراهای نوآوری ذیل آن را معرفی کنیم.
5 مدل فعالیت در شبکه «ساخت و تولید»
در شبکه فناوری ساخت و تولید، حلقههای مختلفی بهعنوان حلقههای زنجیره ارزش ساخت و تولید در نظر گرفته شدهاند که تماماً حوزه ساخت و تولید قطعات و تجهیزات را پوشش میدهند. هدف مسئولان دانشگاه آزاد در این شبکه این است که سراهای نوآوری و عناصر فناوری دانشگاه را بهگونهای توسعه دهند تا تمام نیازهای موجود در بازار حوزه ساخت و تولید در واحدهای دانشگاهی را پاسخ دهند. در حال حاضر، پنج حلقه برای این شبکه فناوری طراحی شده است.
متن کامل گزارش سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.