در سال 2024، هزینههای نظامی جهانی به رقم بیسابقه 2718 میلیارد دلار رسید که نشاندهنده افزایش مداوم طی یک دهه کامل است. از سال 2015 تا 2024، هزینههای نظامی جهانی 37 درصد رشد داشتهاند و افزایش 9.4 درصدی در سال 2024 بیشترین رشد سالانه از سال 1988 تاکنون محسوب میشود. این رشد در همه مناطق جغرافیایی جهان مشاهده شد و بهویژه در اروپا و خاورمیانه چشمگیرتر بود. هدف این گزارش، بررسی روند هزینههای نظامی در خاورمیانه با تأکید بر کشورهایی چون عربستان سعودی، لبنان، ایران، سوریه و دیگر کشورهای حاشیه خلیجفارس و رژیم اسرائیل است.
شتاب بیسابقه در هزینههای نظامی
مؤسسه بینالمللی پژوهشهای صلح استکهلم (SIPRI) در آوریل ۲۰۲۴ در گزارشی با عنوان «روندهای هزینههای نظامی جهان در سال ۲۰۲۳» نوشت: «هزینه نظامی جهانی برای نهمین سال پیاپی در سال ۲۰۲۳ افزایش یافت و به مجموع ۲۴۴۳ میلیارد دلار رسید. افزایش ۶.۸ درصدی در سال ۲۰۲۳ شدیدترین افزایش سالبهسال از سال ۲۰۰۹ تاکنون بوده و این میزان، بیشترین سطح هزینه جهانی ثبتشده توسط SIPRI است.»
برای دومین سال متوالی، هزینههای نظامی در تمامی پنج منطقه جغرافیایی جهان افزایش یافت که نشاندهنده تشدید تنشهای ژئوپلیتیکی در سطح جهانی است. رشد هزینههای جهانی در این دهه تا حدی به افزایش هزینهها در اروپا که عمدتاً به دلیل جنگ جاری روسیه و اوکراین بوده و در خاورمیانه که به دلیل جنگ غزه و دیگر درگیریهای منطقهای است، نسبت داده میشود. بسیاری از کشورها همچنین متعهد به افزایش هزینههای نظامی خود شدهاند که این امر منجر به افزایشهای بیشتر جهانی در سالهای آینده خواهد شد.
بار نظامی؛ سنگینتر از همیشه
هزینه نظامی یک کشور بهعنوان سهمی از تولید ناخالص داخلی - که به آن «بار نظامی» نیز گفته میشود - سادهترین شاخص برای سنجش هزینه نسبی اقتصادی نیروهای نظامی برای یک کشور است. برآورد میشود که بار نظامی جهانی از ۲.۳ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۳ به ۲.۵ درصد در سال ۲۰۲۴ افزایشیافته باشد. بهطور متوسط، کشورهایی که درگیر درگیریهای مسلحانه بودهاند (یعنی کشورهایی با بیش از ۱۰۰۰ مرگ مرتبط با درگیری در یک سال) در سال ۲۰۲۴ حدود ۴.۴ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف امور نظامی کردند، درحالیکه این عدد برای کشورهایی که درگیر درگیری مسلحانه نبودند، ۱.۹ درصد بوده است.
کلام آخر
روند افزایش بودجههای نظامی در غرب آسیا نشاندهنده تشدید رقابتهای نظامی و امنیتی میان کشورهای منطقه است که در نتیجه آن، خاورمیانه به یکی از پرهزینهترین مناطق جهان از نظر نظامی تبدیل شده است. در سال ۲۰۲۴، عربستان سعودی، رژیم اسرائیل و لبنان شاهد رشد چشمگیر بودجههای نظامی خود بودند که بخش زیادی از آن تحتتأثیر درگیریهای جاری مانند جنگ غزه، تنش با حزبالله و رقابتهای منطقهای با ایران بوده است.
افزایش مداوم هزینههای نظامی در غرب آسیا نهتنها بازتابی از بیثباتی سیاسی و تنشهای ژئوپلیتیکی در منطقه است، بلکه نشان میدهد که مسیر حلوفصل مسالمتآمیز منازعات در کوتاهمدت کمرنگتر شده و اولویت بسیاری از دولتهای منطقه، تقویت بازدارندگی نظامی بهجای دیپلماسی است.
متن کامل گزارش ناعمه اصفهانیان، خبرنگار را در وقایع اسرائیلیه بخوانید