فرهیختگان: علی بماناقبالی ابتدا به این نکته اشاره کرد که سفر عراقچی به روسیه در تداوم رایزنیهای عالیرتبه سیاسی بین دو کشور است که در سالهای اخیر روندی افزایشی و تصاعدی داشته است. او در این باره گفت: «ما در سال گذشته شمسی شاهد دو بار سفر رئیسجمهور محترم به روسیه بودیم؛ یکبار در قالب بریکس و یکبار در چهارچوب روابط دوجانبه و امضای سند جامع همکاریهای دو کشور. این امر نشاندهنده روند روبهرشد همکاریهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و همهجانبه دو کشور بوده و این روند قطعاً در آینده ادامه خواهد یافت. روسیه یکی از پنج عضو شورای امنیت با حق وتو، بزرگترین کشور جهان و دارای منافع مشترک با جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر، منطقه آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی است؛ لذا رایزنیهای سیاسی دو کشور امری مثبت و مفید برای هر دو طرف است. درعینحال در این سفر، وزیر امور خارجه حامل پیام کتبی مقاممعظمرهبری به رئیسجمهور روسیه است که طبیعتاً اهمیت این سفر را مضاعف میکند. دو کشور همچنان که گفته شد در موضوعات مهمی رایزنی داشتهاند و این رایزنیها قطعاً از طریق سفرهای سیاسی و تبادل پیامهای مهم ادامه خواهد یافت.»
او گفت: «این سفر از قبل برنامهریزیشده بود و همزمان با مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا انجام شد که دور دوم آن شنبه (امروز) در عمان برگزار خواهد شد. طبیعتاً اگر موضوع مهم مذاکرات ایران و آمریکا را برنامه صلحآمیز هستهای کشورمان در نظر بگیریم، این موضوع سابقه طولانی در مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ دارد. روسیه همیشه نقش مهمی داشته و خواهد داشت و به نظر میرسد در کنار رایزنیهای کلی سیاسی در ابعاد مختلف روابط، این موضوع نیز مورد تبادل نظر و اطلاعرسانی طرفین قرار خواهد گرفت.»
وی ادامه داد: «اما در خصوص سفر آقای ویتکاف به روسیه پیش از دور اول مذاکرات، آنچه تاکنون اعلام شده، چه از سوی مقامات آمریکایی و چه از سوی مقامات روسی، این است که مذاکرات صرفاً بر دو موضوع آتشبس در اوکراین و روابط دو کشور متمرکز بوده است. این موضوع پیشتر نیز توسط طرفین در ریاض و ترکیه مورد تبادل نظر قرار گرفته بود؛ لذا ارتباط این دو موضوع باتوجهبه اعلام رسمی و مکتوب طرفین، چندان مستند و قابلقبول به نظر نمیرسد.»
روسیه با ابزار ایران به دنبال چانهزنی با غرب نیست
این کارشناس مسائل روسیه در ادامه با اشاره به انعکاس مذاکرات ایران و آمریکا در سطح بینالملل گفت: «بههرحال، موضوع مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، همانطور که دور اول آن برگزار شد و اکنون که در فاصله بین دور اول و دوم هستیم، به شکل برجستهای مورد توجه تحلیلگران، رسانهها و کشورهای مختلف قرار گرفته است. اساساً امروزه کشورهای مختلف توجه ویژهای به دیپلماسی و میانجیگری دارند. نهتنها در این موضوع، بلکه در موضوع بحران اوکراین نیز کشورهای زیادی برای میانجیگری تلاش میکنند.»
وی همچنین گفت: «در موضوعات مختلف منطقهای و بینالمللی، مانند مباحث تعرفهها که امروز به یک موضوع مهم جهانی تبدیل شده است، کشورهای مختلف تلاش میکنند از طریق میانجیگری و موفقیتی که به دست میآورند، آورده قابلتوجهی برای سیاست خارجی و دیپلماسی خود کسب کنند. همانطور که شاهد بودیم، امارات پیشتر برای میانجیگری تلاش کرده، عراق تلاش کرده و عمان در حال حاضر میانجیگری میکند؛ زیرا همواره یک میانجی مؤثر و مفید در تعاملات ایران با غرب بوده است؛ لذا این دورازذهن نیست که کشورهای مختلف، بهویژه کشورهایی که از ظرفیت بالاتری برخوردار هستند به میانجیگری علاقهمند باشند.»
او افزود: «حال اینکه آیا شرایط برای آنها فراهم شود و هر دو طرف میانجی را بپذیرند یا نه مباحث دیگری است که جای بحث و تحمل دارد. جمهوری اسلامی ایران همواره تلاش داشته است که در عین تمرکز بر اولویتهای اساسی سیاست خارجی و همانطور که در سطوح مختلف اعلام شده و دیروز نیز مقاممعظمرهبری فرمودند اولویت اول تعاملاتش با همسایگان است، سپس با کشورهای مهم آسیایی و کشورهایی که امروز در اقتصاد جهانی نقشبرجستهای دارند، مانند چین، روسیه و هند. جمهوری اسلامی ایران در این مسیر و بر مبنای منافع ملی و اصول اساسی سیاست خارجی، یعنی همان سهگانه عزت، حکمت و مصلحت با کشورهای مختلف در تعامل است. اینکه فکر کنیم روسیه اکنون از طریق رایزنی با غرب به دنبال بهرهگیری از آبروی ایران است به نظرم چندان مستند نیست.»
وی ادامه داد: «اینها حدس و گمانهای رسانهای است. روسها فرایندی را در مذاکرات با آمریکاییها آغاز کردهاند و نوع پیشرفت آنها در اعتمادسازی با دولت جدید و ترامپ موفقیتآمیز بوده است، هرچند که اروپاییها وارد این نوع تعامل بین آمریکا، غرب و روسیه نشدهاند. بعید میدانم که روسیه خیلی به دنبال استفاده از ابزار ایران برای چانهزنی با غرب باشد. غربیها، بهویژه آمریکاییها اولویتی که اکنون تعیین کردهاند، بحث برنامه صلحآمیز هستهای ایران است. این موضوع عملاً در دسترس است؛ زیرا جمهوری اسلامی ایران حسب دستور مقاممعظمرهبری و فتوای ایشان به سمت هستهای شدن در بعد نظامی نرفته و نخواهد رفت. به همین خاطر همواره بیشترین همکاری را بهعنوان یک عضو NPT با آژانس داشته و هر زمان که غربیها بر مبنای تعهدات خود عمل کردهاند، ایران نیز همکاری صددرصدی و تمامعیار با آژانس داشته است.»
توافقنامه جامع در ایران هم باید امضا شود
بماناقبالی در بخش پایانی گفتوگو با اشاره به چندوجهی، متنوع و متکثربودن محورها و مباحث همکاریهای ایران و روسیه افزود: «این همکاریها در حوزههای سیاسی، دفاعی - امنیتی، اقتصادی و در سالهای اخیر در مباحث فرهنگی، از جمله حضور قابلتوجه دانشجویان ایرانی در روسیه و تبادل گردشگر، بسیار متنوع و متکثر بوده است. درعینحال، همکاری جمهوری اسلامی ایران و روسیه همواره نقش قابلتوجهی در صلح و ثبات در مناطق مشترک جغرافیایی دو کشور، مانند آسیای میانه، قفقاز و همچنین خاورمیانه، داشته است. این همکاریها همواره بر مبنای منافع و اصول سیاست خارجی طرفین بوده و قطعاً در آینده نیز ادامه خواهد یافت.»
وی ادامه داد: «بنده بعید میدانم که احساس کنیم کشوری مانند روسیه یا دیگر همسایگان ما علاقهمند به عدم توفیق مذاکرات ایران و آمریکا باشند؛ زیرا پس از دور اول مذاکرات اکثر کشورها، بهویژه همسایگان، روسیه، کشورهای عربی حاشیه خلیجفارس، ترکیه و دیگران از این روند حمایت کردند. قطعاً یک توافق بین ایران و آمریکا نقش بسیار مهمی در صلح و ثبات منطقهای و تقویت آرامش در منطقه غرب آسیا خواهد داشت؛ لذا بهغیراز رژیمصهیونیستی و شاید برخی کاسبان تحریم اکثریت علاقهمند هستند که جمهوری اسلامی ایران و آمریکا به یک توافق خوب و پایدار در موضوعات مهم، بهویژه در بحث هستهای برسند.»
او همچنین گفت: «در مجموع نوع تعاملات سیاسی و همهجانبه ایران و روسیه روندی روبهرشد را طی میکند. شاهد بودیم که توافقنامه جامع در پارلمان روسیه تصویب شد و منتظر هستیم که این اقدام در ایران نیز انجام شود. روسیه تلاش دارد که بحث کریدور شمال - جنوب را با جدیت بیشتری دنبال کند. همکاریهای انرژی نیز روند روبهرشد قابلتوجهی داشته است. همه اینها اقدامات روبهرشدی در روابط محسوب میشود و سفر آقای عراقچی نیز قطعاً یک اقدام جدید و مهم در فرایند روبهرشد روابط دوجانبه در ابعاد مختلف به شمار میرود، بهویژه اینکه ایشان حامل پیام کتبی مقاممعظمرهبری برای رئیسجمهور روسیه بودند.»