پیش از آنکه ترامپ برای این مدت از تهدید خود عقب نشینی کند، مکزیک و کانادا هر دو هشدار داده بودند که اگر واشنگتن برنامه تعرفهای رئیس جمهور را اجرایی کند، آنها هم تعرفههای تلافی جویانهای علیه آمریکا اعمال خواهند کرد. در همین حال، چین هم اعلام کرد که در اقدامی متقابل، تعرفههای مخصوص خود را وضع خواهد کرد.
تهدیدهای ترامپ نه تنها بازارهای جهانی را به وحشت انداخته بلکه از سراسر جهان محکومیتهایی را به همراه داشته است. او حتی تهدید کرده که بر اتحادیه اروپا و هند هم تعرفههایی اعمال خواهد کرد.
اما با وجود تمام هرجومرجی که ترامپ به راه انداخته، او اولین رئیس جمهور آمریکا نیست که جنگهای تعرفهای را به راه انداخته است. در واقع، او در حال پیروی از مسیر روسای جمهور پیشین است که سعی کردند با استفاده از تعرفهها، سایر کشورها را وادار به پیروی از منافع واشنگتن کنند.
چرا ترامپ بر کانادا، چین و مکزیک تعرفه وضع کرد؟
ترامپ تهدید خود را با این توجیه مطرح کرده که این سه کشور هدف، اقدامات کافی برای جلوگیری از ورود مواد مخدر، به ویژه فنتانیل، به آمریکا انجام ندادهاند. او همچنین ادعا کرده که کانادا و مکزیک با اجازه دادن به مهاجران غیرقانونی برای ورود به مرزهای آمریکا، این کشور را از مهاجران اشباع کردهاند. در نهایت، او به کسری تجاری ایالات متحده با این سه کشور که بزرگترین شرکای تجاری آمریکا هستند، اشاره کرده است.
ترامپ روز پنجشنبه در دفتر بیضی کاخ سفید درباره اعمال این تعرفهها گفت: "دلیل اول، افرادی هستند که به طرز وحشتناک و بی رویهای وارد کشور ما شدهاند. دلیل دوم، مواد مخدر، فنتانیل و تمام چیزهای دیگری است که وارد کشور ما شده و دلیل سوم، یارانههای زیادی است که ما به کانادا و مکزیک به خاطر کسری تجاری میدهیم.
روز شنبه، ترامپ با استناد به قانون اختیارات اقتصادی در شرایط اضطراری بینالمللی (IEEPA) وضعیت اضطراری اعلام و بر این سه کشور تعرفههایی اعمال کرد. این تعرفهها قرار بود از ساعت ۰۰:۰۱ بامداد به وقت شرقی ایالات متحده (۰۵:۰۱ به وقت گرینویچ) روز سه شنبه اجرایی شوند.
اما پس از یک تماس تلفنی با کلودیا شینبام، رئیس جمهور مکزیک، و دو گفتوگوی دیگر با جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا، ترامپ موافقت کرد که اجرای این تعرفهها برای دو کشور همسایه به مدت یک ماه به تعویق بیفتد.
کانادا و مکزیک اعلام کردند که هرکدام ۱۰ هزار سرباز به مرزهای خود اعزام خواهند کرد تا جلوی ورود مهاجران غیرقانونی به آمریکا را بگیرند و از نفوذ فنتانیل از طریق مرزها جلوگیری کنند.با این حال، این مهلت موقتی است و شامل چین نمیشود و روز یکشنبه، ترامپ هشدار داد که اروپا هدف بعدی اوست. او در ملک شخصی خود در مار-ئه-لاگو، فلوریدا به خبرنگاران گفت: چینیها ماشینهای ما را قبول نمیکنند، محصولات کشاورزی ما را نمیپذیرند. آنها تقریبا هیچچیز از ما نمیخرند، اما ما همه چیز را از آنها میپذیریم. او در ادامه، تهدید به اعمال تعرفهها علیه اروپا کرد.
جنگهای تعرفهای درگذشته چگونه پیش رفتهاند؟
از جنگ مرغ در دهه ۱۹۶۰ تا درگیری بر سر موز در دهه ۱۹۹۰، در این گزارش نگاهی به تاریخ جنگهای تعرفهای که ایالات متحده درگیر آنها بوده، انداختهایم:
۱۹۳۰: تعرفههای اسموت-هاولی
در سال ۱۹۲۹، سقوط بازار سهام در وال استریت موجی از شوک را در آمریکا و سراسر جهان ایجاد کرد. رکود بزرگ، دورهای از بحران اقتصادی جهانی که یک دهه به طول انجامید، آغاز شده بود. چند ماه بعد، در ژوئن ۱۹۳۰، رئیسجمهور آمریکا، هربرت هوور، قانون اسموت-هاولی را امضا کرد. این قانون در ابتدا با هدف حمایت از کشاورزان آمریکایی در برابر رقابت خارجی طراحی شده بود، اما بعدها به طیف گستردهتری از کالاها گسترش یافت و تعرفهها را بر محصولات کشاورزی و صنعتی حدود ۲۰ درصد افزایش داد.
این قانون به نام دو حامی اصلی آن، رید اسموت، سناتور جمهوریخواه از ایالت یوتا، و ویلیس هاولی، نماینده جمهوریخواه از اورگان نامگذاری شد. تقریباً بلافاصله پس از تصویب، این قانون جنگهای تجاری را به همراه داشت. چندین کشور، از جمله کانادا، فرانسه و اسپانیا، تعرفههای تلافیجویانهای بر محصولات آمریکایی اعمال کردند.
کانادا که یکی از بزرگترین شرکای تجاری آمریکا بود، تعرفههایی بر ۱۶ کالای آمریکایی وضع کرد که در آن زمان حدود یکسوم صادرات آمریکا را تشکیل میدادند.
کاهش تجارت، اقتصاد آمریکا را تضعیف کرد. تا سال ۱۹۳۳، صادرات آمریکا ۶۱ درصد کاهش یافت. اسموت-هاولی اغلب بهعنوان یکی از عواملی که بحران اقتصادی این کشور را تشدید کرد، توسط کارشناسان مطرح میشود.
در ژوئن ۱۹۳۴، روزولت قانون توافقات تجاری متقابل را امضا کرد که هدف آن انعقاد توافقات تجاری دوجانبه با کشورهای دیگر بود تا اثرات منفی تعرفه اسموت-هاولی را کاهش دهد. این قانون تصریح میکرد که: "بهبود کامل و پایدار اقتصادی داخلی تا حدی به احیای تجارت بینالمللی و تقویت آن بستگی دارد.
دهه ۱۹۶۰: جنگ مرغ
در دهه ۱۹۶۰، آمریکا و کشورهای اروپایی درگیر یک رقابت پرهزینه بر سر مرغ شدند که در دو سوی اقیانوس اطلس جریان داشت.
در جریان جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹-۱۹۴۵)، گوشت قرمز در آمریکا جیرهبندی شد. دولت این کشور کمپینی به راه انداخت تا مردم را به مصرف ماهی و مرغ تشویق کند. پس از جنگ، تولید صنعتی مرغ در آمریکا افزایش یافت که باعث شد قیمت مرغ کاهش یابد.
در این دوران، جهانیسازی سرعت گرفت و کشورهای اروپایی شروع به واردات مرغ ارزان از آمریکا کردند. در نتیجه، کشاورزان اروپایی از اینکه مرغهای آمریکایی ارزان و سریعتر تولید میشوند، وحشت داشتند و نگران بودند که از بازار خارج شوند.
در سال ۱۹۶۲، اعضای جامعه اقتصادی اروپا (EEC) که بعدها به اتحادیه اروپا تبدیل شد، تعرفههایی بر مرغ آمریکایی اعمال کردند. کشورهای فرانسه، آلمان غربی، ایتالیا، بلژیک، هلند و لوکزامبورگ تعرفهای معادل ۱۳.۴۳ سنت (حدود ۱.۴ دلار امروزی) بهازای هر پوند مرغ وضع کردند.
در نتیجه، صادرات مرغ آمریکا به اروپا بهشدت کاهش یافت. طبق گزارش وزارت کشاورزی آمریکا، بین ۱۹۶۲ تا ۱۹۶۳، صادرات جهانی مرغ آمریکا حدود ۳۰ درصد کاهش پیدا کرد.
مالیات مرغ بر کامیونهای سبک همچنان اجرا میشود. این امر باعث یک بازی موش و گربه بین خودروسازان خارجی و تنظیمکنندگان مقررات در آمریکا شده است. شرکتها تلاش کردند مدلهایی تولید کنند که بتوانند یا بهعنوان خودروی سواری طبقهبندی شوند یا در آمریکا مونتاژ شوند. در نهایت، بیشتر خودروسازان آسیایی، خصوصاً ژاپنیها، کارخانههای خود را در آمریکای شمالی تأسیس کردند.
۱۹۸۲: جنگ چوب بین آمریکا و کانادا
ریشه این درگیری این بود که کانادا چوب را از زمینهای عمومی برداشت میکند و قیمت آن توسط دولت تعیین میشود، درحالیکه ایالات متحده چوب را از زمینهای خصوصی برداشت میکند.
در سال ۱۹۸۲، آمریکا ادعا کرد که کانادا به طور ناعادلانهای چوب نرم خود را یارانه میدهد. این موضوع منجر به چندین دور درگیری و اعمال تعرفهها تلافیجویانه شد.
جنگ چوب همچنان ادامه دارد. چوب کانادایی همچنان با تعرفه ۱۴ درصدی در آمریکا مواجه است، حتی پیش از تهدید ترامپ برای افزایش این تعرفه به ۲۵ درصد. طبق دادههای رصدخانه پیچیدگی اقتصادی، ایالات متحده تقریباً نیمی از محصولات چوبی خود را از کانادا وارد میکند.
۱۹۸۷: تعرفهها بر خودروهای ژاپنی
در سال ۱۹۸۷، رونالد ریگان، رئیسجمهور آمریکا تعرفه ۱۰۰ درصدی بر ۳۰۰ میلیون دلار از واردات ژاپنی اعمال کرد که خودروهای این کشور آسیای شرقی را تحتتأثیر قرارداد.
دولت ریگان اعلام کرد که این تعرفهها را به دلیل نقض توافق تجاری نیمههادیها از سوی توکیو اعمال کرده است. این توافق که در سال ۱۹۸۶ میان آمریکا و ژاپن امضا شد، از ژاپن میخواست که بازار خود را به روی صادرات نیمههادیهای ساخت آمریکا باز کند.
ژاپن واکنشی تلافیجویانه نشان نداد. هاجیمه تامورا، وزیر تجارت بینالمللی ژاپن، به خبرنگاران گفت: "دولت ژاپن، با درنظرگرفتن چشماندازی گستردهتر، تصمیم گرفته که برای جلوگیری از آسیب جدی به سیستم تجارت آزاد جهانی، فوراً اقدامات تلافیجویانه انجام ندهد.
در پی این اقدام، اوضاع برای اقتصاد ژاپن تیره شد. ارزش ین افزایش یافت و صادرات کاهش پیدا کرد. در دهه ۱۹۹۰، ژاپن وارد رکود اقتصادی شد که تا ۲۰۰۲ ادامه داشت.
پیش از اعمال تعرفهها، آمریکا کسری تجاری عظیمی با ژاپن داشت که در ۱۹۸۶، این کسری حدود ۵۵ میلیارد دلار بود.
۱۹۹۳: جنگ تعرفهای بر سر موز
در سال ۱۹۹۳، مدت کوتاهی پس از تشکیل اتحادیه اروپا (EU)، این بلوک تجاری تعرفههایی بر موز وارداتی از کشورهای آمریکای لاتین اعمال کرد تا کشاورزان کوچک در مستعمرات سابق آن در دریای کارائیب و آفریقا مزیتی در بازار داشته باشند.
آمریکا استدلال کرد که این اقدام مغایر با قوانین تجارت آزاد است. اما دلیل واقعی آمریکا چه بود؟ اغلب مزارع موز در آمریکای لاتین متعلق به شرکتهای آمریکایی بودند که سودشان در معرض خطر قرار داشت.
ایالات متحده هشت شکایت جداگانه علیه اتحادیه اروپا به سازمان تجارت جهانی (WTO)، نهاد بینالمللی ناظر بر تجارت جهانی ارائه کرد. در اولین پرونده، که در سال ۱۹۹۷ مطرح شد، این نهاد رأی را به نفع آمریکا صادر کرد و پس از آن همواره علیه اتحادیه اروپا حکم داد.
درحالیکه اتحادیه اروپا ادعا میکرد که در حال کاهش تعرفههاست، آمریکا معتقد بود که هنوز تجارت عادلانه برقرار نشده است. در واکنش، آمریکا تعرفه ۱۰۰ درصدی بر برخی محصولات اروپایی مانند کشمیربافتیهای اسکاتلند و پنیر فرانسوی اعمال کرد.
این جنگ تجاری سرانجام با توافقنامه موز ژنو در دسامبر ۲۰۰۹ آغاز به حلشدن کرد. این توافق، که میان آمریکا، اتحادیه اروپا و ۱۰ کشور آمریکای لاتین امضا شد، تعرفه واردات موز از کشورهای آمریکای لاتین را از ۱۴۸ یورو در هر تن به ۱۱۴ یورو در هر تن تا سال ۲۰۱۷ کاهش داد.
در سال ۲۰۱۲، اتحادیه اروپا توافقی را با کشورهای آمریکای لاتین امضا کرد که رسماً پروندههای سازمان تجارت جهانی را خاتمه داد. این کشورها عبارت بودند از: برزیل، کلمبیا، کاستاریکا، اکوادور، گواتمالا، هندوراس، مکزیک، نیکاراگوئه، پاناما و ونزوئلا.
۲۰۰۲: جنگ فولاد با اروپا
برای حمایت از صنعت فولاد آمریکا، جورج بوش، رئیسجمهور وقت در سال ۲۰۰۲ تعرفههایی بین هشت تا ۳۰ درصد بر فولاد وارداتی از کشورهای خارجی وضع کرد. مکزیک و کانادا از این تعرفهها معاف شدند، اما اروپا بهشدت تحتتأثیر قرار گرفت.
طبق تجزیهوتحلیل مؤسسه تحقیقاتی فرانسوی CEPII، واردات فولاد از کشورهایی که هدف تعرفههای بوش بودند، در سال ۲۰۰۲ حدود ۲۸ درصد کاهش یافت و در ۲۰۰۳ کاهش بیشتری یافت و به ۳۷ درصد رسید. بااینحال، آمریکا شروع به واردات فولاد بیشتری از کشورهایی کرد که مشمول تعرفهها نبودند.
بهطورکلی، در ۱۲ ماه پس از اعمال تعرفهها، واردات فولاد آمریکا سه درصد افزایش یافت. این تعرفهها بر صنعت فولاد آمریکا تأثیر گذاشت. برخی از شرکتهای فولاد کوچک یا ورشکسته شدند یا توسط شرکتهای بزرگتر خریداری شدند.
در واکنش، اروپا تهدید کرد که تعرفههایی بر مجموعهای از محصولات آمریکایی به ارزش ۲.۲ میلیارد دلار (حدود ۳.۸۵ میلیارد دلار امروزی) اعمال خواهد کرد، از جمله پرتقالهای فلوریدا تا موتورسیکلتهای هارلی دیویدسون. چند روز پیش از زمانی که اروپا قصد داشت این تعرفهها را اعمال کند، بوش در سال ۲۰۰۳ تعرفههای فولاد را لغو کرد.
۲۰۱۸: اولین جنگ تعرفهای ترامپ
دوره نخست ریاستجمهوری ترامپ از ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ بود. در ژانویه ۲۰۱۸، او تعرفههایی بر تمامی پنلهای خورشیدی و ماشینهای لباسشویی اعمال کرد. درحالیکه این تعرفهها تفاوتی بین کشورهای مبدأ این محصولات قائل نشد، چین بزرگترین تولیدکننده پنلهای خورشیدی در جهان است. در ژوئن ۲۰۱۸، ترامپ تعرفه ۲۵ درصدی بر بیش از ۸۰۰ محصول از چین وضع کرد.
در میان این زمانها، در آوریل ۲۰۱۸، پکن واکنشی تلافیجویانه با تعرفه ۱۷۸.۶ درصدی بر گندم از آمریکا اعمال کرد. این تعرفهها در می سال ۲۰۱۸ لغو شدند. چین همچنین تعرفه ۲۵ درصدی بر ۱۲۸ محصول آمریکایی شامل لوبیاروغنی و هواپیماها وضع کرد.
در همان سال، ترامپ همچنین تعرفه ۲۵ درصدی بر فولاد و تعرفه ۱۰ درصدی بر آلومینیوم از کانادا، مکزیک و کشورهای اتحادیه اروپا اعمال کرد. مانند چین، کشورهای هدف دیگر هم واکنش نشان دادند.
کانادا تعرفه ۲۵ درصدی و ۱۰ درصدی را بر مجموعهای از محصولات وارداتی از آمریکا وضع کرد. از تابستان ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰، آمریکا و چین تعرفههای متعددی را بر یکدیگر اعمال کردند، درحالیکه تلاش میکردند تا اختلاف خود را حل کنند. چین در سال ۲۰۱۹ موقعیت خود را بهعنوان بزرگترین شریک تجاری آمریکا به مکزیک واگذار کرد. پس از مذاکرات میان آمریکا و چین، در ژانویه ۲۰۲۰ آتشبس اعلام شد.
بااینحال، جو بایدن که جنگ تجاری را پس از پیروزی در انتخابات ۲۰۲۰ به ارث برد، تعرفههای پنلهای خورشیدی ترامپ را در سال ۲۰۲۲ تمدید کرد. در فوریه ۲۰۲۳، تعرفهها بر ماشینهای لباسشویی بالاخره منقضی شدند.