محمدعلی یزدانیار: وقتی حرف از فرهنگ به میان بیاید، اولین تصویری که در ذهن شما نقش می‌بندد چیست؟ به‌احتمال زیاد اگر حرف فقط در مورد هنر باشد، افراد مختلف به فراخور حالشان تصویری از یک نقاش یا موسیقیدان را جلوی چشم خودشان خواهند دید. در زمینه فرهنگ اما فکر کنم همه ما متفق‌القول باشیم که «کتاب» تصویری است که در برابر واژه فرهنگ قبل از هر چیزی جلوی چشم ما شکل می‌گیرد. در این شماره نگاهی انداخته‌ایم به صنعت نشر و کتاب در رژیم اسرائیل و سعی کردیم که تا جای ممکن ابعاد مختلفی از این صنعت در رژیم عبری را برای شما نمایش دهیم.

چند عنوان؟ چند جلد؟ چند ناشر؟
آخرین آمار کتاب‌های منتشر شده در رژیم صهیونیستی در سال 2023 منتشر شد، طبق گزارش سندیکای خبری یهود 6073 عنوان کتاب در سال 2023 در رژیم منتشر شده است. این میزان برای سال 2022 برابر با 6971 عنوان و در سال 2021 به میزان 7344 جلد کتاب بوده است. همچنین در این سه سال، سالانه بین 1000 تا 1600 عنوان کتاب الکترونیکی هم منتشر شده است. طبق گزارشی که سندیکای خبری یهود منتشر کرد، سالانه بین 34 تا 35 میلیون جلد کتاب در رژیم صهیونیستی به فروش می‌رسد. همچنین طبق اطلاعات گوناگون و با توجه به دسته‌بندی‌های مختلف، بین 15 الی 22 ناشر جدی در رژِیم اسرائیل به فعالیت می‌پردازند.

موضوعات منتشر شده چیست؟ مردم چه دوست دارند؟
اگر بنا را بر این بگذاریم که نسبت موضوعات منتشر شده در اسرائیل، رابطه مستقیم با تقاضای بازار دارند، به نتایج جالبی خواهیم رسید. در سال 2021 و 2022 بیش از 2000 عنوان کتاب در زمینه ادبیات مذهبی در رژیم اسرائیل منتشر شده که سهمی 30 الی 35 درصد از بازار را به خود اختصاص می‌دهد. به گزارش کتابخانه ملی رژیم اسرائیل، 25 دصد کتاب‌های منتشر شده رژیم صهیونیستی در سال 2022 مرتبط با موضوعات قوم یهود بوده‌اند، 19 درصد به نثر و شعر اختصاص داشتند، 18 درصد به موضوعات عمومی انسانی، مانند ادبیات داستانی، اسطوره‌شناسی و... مربوط بودند و 13 درصد هم به تاریخ قوم یهود اختصاص داشته‌اند. با نگاه به گزارش سال 2022 کتابخانه ملی رژیم، اطلاعات بیشتری به دست می‌آوردیم. از 6971 عنوان منتشر شده در این سال 2000 عنوان نثر و شعر بوده‌اند، در حالی که در این سال تعداد مؤلفان زن در این رژیم برابر با 60 درصد تعداد نویسندگان شد. نکته مهم دیگری که در این گزارش به چشم می‌خورد، این است که سالانه بین 15 تا 18 درصد کتاب‌های منتشر شده در رژیم صهیونیستی مربوط به ادبیات کودک و نوجوان‌اند.
حالا اصلاً ناشرهای مهم کدامند؟
آفرین! چه سؤال خوبی! اخیراً جواب این سؤال به انتشارات گِفِن ختم می‌شود، کمپانی انتشاراتی گفن در سال 1981 تأسیس شد و تمرکز خودش را بر انتشار کتاب‌های انگلیسی‌زبان در مورد فرهنگ و ادبیات یهودی قرار داد، این انتشارات مهم‌ترین واردکننده کتاب‌های یهودی به آمریکاست و نقش قابل‌توجهی در تأمین خوراک فکری یهودی‌های آمریکا دارد. رویکرد این انتشارات در محتوای کتاب‌هایش بدون اینکه حرف خاصی در موردش زده شود، نزدیکی‌های یواشکی با دست راستی‌های اسرائیل دارد! بعدازاین انتشارات می‌توان از انتشارات کورن نام برد که به شکل تخصصی و از سال 1961 در زمینه چاپ و نشر متون مذهبی یهود فعالیت می‌کند. از قدیمی‌ترین ناشران عبری هم اگر بخواهیم نام ببریم می‌رسیم به کینِرت زمورا که چون احتمالاً اسمش را حتی خودشان هم نمی‌توانند درست تلفظ کنند به نام کین‌بوکس شناخته می‌شود. این ناشر از قدیمی‌ترین ناشران به زبان عبری است که سال 1919 در اودسا تأسیس شده، از آن تاریخ مرتباً کتاب منتشر کرده است و تعدادی از نوآوری‌های زمینه نشر در رژیم عبری متعلق به آنهاست. این ناشر سالی 300 عنوان کتاب در زمینه‌های مختلف منتشر می‌کند. تبدیل کتاب به نوار کاست صوتی، تولید کتاب‌های سه‌بعدی کودک و کتاب‌های آموزشی کودک از اتفاقاتی است که برای اولین‌بار توسط این نشر اتفاق افتاد!

چهره‌های مهم این بازار چه کسانی‌اند؟
در میان چهره‌های مهم و معروف، احتمالاً معروف‌ترین شخصیت ادبی تاریخ یهود، آیساک باشویس سینگر است، نویسنده‌ای که به زبان ییدیش می‌نوشت و سپس خودش آن را به انگلیسی ترجمه و منتشر می‌کرد، این نویسنده به دلیل تلاش در حفظ این زبان برنده جایزه نوبل ادبی شد. در کنار این نویسنده، می‌توان از آموس عوز نام برد. عوز در اسرائیل چهره‌ای خاکستری است. او درعین‌حال که - مثل هر شهروند عبری دیگری - مؤکداً بر حق آنچه او دفاع از خود می‌نامد برای اسرائیل دفاع می‌کند، اما از منتقدان جدی رژیم اسرائیل در کشورگشایی، توسعه‌طلبی و ادامه اشغال اراضی دیگر کشورهاست. او معتقد است رژیم عبری نباید برای برآورده‌کردن توهمات و امیال تندروهای یهودی خشک مذهب، آن هم بر مبنای داستان‌های عهد عتیق، حقوق دیگر ملل و اقوام را زیر پا بگذارد.

یووال نوح هراری، شوخی می‌کنی؟
اما مهم‌ترین چهره سال‌های اخیر رژیم عبری، یووال نوح هراری است که به کتاب دوگانه انسان خردمند و انسان خداگون به شهرتی باورنکردنی دست پیدا کرد. توانایی او در توضیح مفاهیم پیچیده به زبانی ساده، از او نویسنده‌ای پرفروش ساخته است. به علت اینکه در شماره‌های آینده حتماً و به شکل مفصل به او خواهیم پرداخت، اینجا به ذکر همین نکته اکتفا می‌کنم که آثار او بیش از 45 میلیون نسخه و به 65 زبان منتشر شده‌اند.

هفته کتاب عبری؟ جان؟
بله! باورش ممکن است سخت باشد، اما هفته کتاب عبری مراسمی است که نزدیک به صدسال قدمت دارد. این مراسم در سال‌های ابتدایی تنها یک روز به طول می‌کشید، بعد از گسترش رژیم عبری این میزان به یک هفته افزایش یافت و در سال‌های اخیر این مراسم 10 روز به طول می‌انجامد. در زمان انجام این رویداد، نمایشگاه‌های در فضای آزاد در سراسر رژیم عبری برگزار می‌شوند، در این مدت ناشران مختلف کتاب‌های خود را با تخفیف به فروش می‌رسانند و کتاب‌فروشی‌های سراسر رژیم در این مدت تخفیف‌های خوبی روی کتاب‌های خود می‌گذارند. میدان‌های مهم بیت‌المقدس اشغالی و همچنین موزه اسرائیل، پارک لیبرتی بل و ایستگاه راه‌آهن اسرائیل از جمله مکان‌هایی‌اند که مراسم هفته کتاب در آن برگزار می‌شود. برگزاری جشن اهدای جایزه برنشتاین هم در این هفته انجام می‌شود. جایزه برنشتاین مهم‌ترین جایزه ادبی اسرائیل است که به نویسندگان پنجاه سال یا جوان‌تر اهدا می‌شود.

سخن آخر
به نظر می‌رسد فضای ادبیات مکتوب در رژیم صهیونیستی، بیشتر همسو با رویکردهای توسعه‌طلبانه‌اش باشد، در قیاس با شبکه‌های تلویزیونی این رژیم، ناشران عناوین بیشتر و مهم‌تری همسو با اهداف رژیم صهیونیستی منتشر کرده‌اند. فروش بالای کتب مذهبی و تفسیری در جامعه عبری ممکن است قابلیت بررسی بیشتری برای فهم رفتار مخاطب و ارتباطش با دولت رژیم داشته باشد. درهرصورت، به نظر می‌آید این چرخ‌دنده کار خودش را در سیستم به‌خوبی انجام می‌دهد. سوتیتر: به گزارش کتابخانه ملی رژیم اسرائیل، 25 درصد کتاب‌های منتشر شده اسرائیلی در سال 2022 مرتبط با موضوعات قوم یهود بوده‌اند، 19 درصد به نثر و شعر اختصاص داشتند، 18 درصد به موضوعات عمومی انسانی، مانند ادبیات داستانی، اسطوره‌شناسی و... مربوط بودند و 13 درصد هم به تاریخ قوم یهود اختصاص داشته‌اند.