اهمیت ارتباط بین دانشگاه با صنعت و جامعه محور ایده‌آلی برای سخنرانی‌های شخصیت‌های مختلف با مخاطبان دانشگاهی است و توسط هر یک از مسئولان مختلف از رئیس‌جمهور گرفته تا متولیان وزارت علوم و حتی رؤسای دانشگاه‌ها نیز بار‌ها مطرح شده است. مسعود پزشکیان در مراسم آغاز سال تحصیلی از لزوم تقویت جریان درآمدزایی دانشگاه‌ها از طریق انعقاد قرارداد‌های صنعتی و غیرصنعتی سخن گفته بود. حسین سیمایی‌صراف در کسوت وزیر علوم نیز چندی پیش گفت هرچند ارتباط دانشگاه‌ها با جامعه و صنعت قطع نیست، اما این حوزه آنطور که انتظار می‌رود هم جلو نرفته است. این اظهارنظر‌ها نشان می‌دهد با وجود سهم بالای ارتباط بین این نهاد‌ها، در تغییر وضعیت امروز چه در ساحت درآمدزایی برای دانشگاه‌ها و چه از حیث حل چالش‌های بخش‌های صنعت و غیرصنعتی کشور؛ هنوز مسیر طولانی پیش‌روی کشور برای رسیدن به نقطه مطلوب وجود دارد.
موضوعی که البته آمار‌ها هم بر آن صحه می‌گذارند؛ به طوری که تعداد قرارداد‌های دانشگاهی چه در حوزه صنعت و چه جامعه، در سال‌جاری به 11 هزار و 568 مورد رسیده که نسبت به سال گذشته فقط 3 درصد رشد داشته است؛ هرچند شاید در نگاه اول داشتن 11 هزار و 568 قرارداد می‌تواند عدد بزرگی به حساب آید، اما وقتی این عدد را در کنار 11 هزار و 212 قرارداد در سال گذشته می‌گذاریم، می‌توان نتیجه گرفت که عملاً رشد این حوزه لاک‌پشتی بوده است؛ آن هم در شرایطی که سال به سال هم نیاز به افزایش درآمدزایی از سوی دانشگاه‌ها می‌شود، چرا تغییر محسوسی در این زمینه صورت نمی‌گیرد؟ سؤالی که شاید بد نباشد متولیان مربوط به آن پاسخ دهند. در ادامه به بررسی آمار‌های مربوط به این حوزه چه از حیث رقم مالی و چه کمی و همچنین میزان مشارکت اساتید پرداخته‌ایم که می‌خوانید. 

   به ازای هر 3 استاد یک پروژه داشتیم
اگر بخواهیم نگاهی کلی به عملکرد دانشگاه‌ها در حوزه ارتباط با صنعت در سال 1403 داشته باشیم، شاید جالب‌ترین عددی که به چشم می‌آید، آن است که نسبت تعداد قرارداد‌های جاری به تعدادی اعضای هیئت‌علمی 0.38 بوده که نشان می‌دهد هر عضو هیئت‌علمی حتی نتوانسته یک قرارداد هم داشته باشد! آن هم در حالی که طبق گزارش خود دفتر ارتباط با صنعت وزارت علوم، از کل جامعه استادی کشور، 5 هزار و 933 عضو هیئت‌علمی به‌عنوان مجری قرارداد‌ها شناخته می‌شدند.
البته این را هم نمی‌توان نادیده گرفت که از 7 هزار و 192 میلیارد تومان به‌عنوان کل مبلغ قرارداد‌های در حال اجرا، به هر عضو هیئت‌علمی 237 میلیون تومان می‌رسد و سهم هر دانشجوی تحصیلات تکمیلی نیز از مبلغ قرارداد‌های جاری فقط 24 میلیون و 500 هزار تومان بوده است. موضوع پراهمیت دیگر اینکه از کل این مبلغ، هزار و 694 میلیارد تومان آن به جیب دانشگاه رسیده؛ به این معنی که 23 درصد از کل رقم قرارداد‌های منعقد شده به حساب دانشگاه‌ها واریز شده است. متوسط مبلغ قرارداد‌های جاری 622 میلیون تومان اعلام شده است. 

   رقم قرارداد‌ها 24 درصد رشد کرد
اگر بخواهیم عملکرد فعالیت‌های ارتباط با صنعت کشور را در مقام مقایسه قرار دهیم، باید عنوان کرد که رقم قرارداد‌ها به نسبت سال 1402 با رشد 24 درصدی همراه بوده و مراکز آموزش عالی کشور درمجموع توانسته‌اند از 5 هزار و 809 میلیارد تومان قرارداد به 7 هزار و 192 میلیارد تومان قرارداد منعقد شده، برسند. البته بخشی از این رشد را باید ناظر به فضای اقتصادی کشور دانست؛ چرا‌که خواه ناخواه افزایش هزینه‌ها در دیگر بخش‌ها، تأثیر خود را در این زمینه هم خواهد داشت. همچنین روند مبلغ قرارداد‌های مرتبط با ارتباط با جامعه و صنعت از سوی دانشگاه‌ها در تمام این سال‌ها افزایشی بوده است. به طوری که این رقم در سال 1401 به 4 هزار و 704 میلیارد تومان می‌رسید که نسبت به سال 1400 رشد 51 درصدی را تجربه کرده بود. البته اگر بخواهیم بازه زمانی 10 سال را مدنظر قرار دهیم باید عنوان کرد که این میزان رشد به 1920 درصد رسیده است! اتفاقی که بخش قابل توجه آن باز هم به دلیل افزایش نرخ تورم بوده است. 

   رشد تعداد قرارداد‌ها فقط 3 درصد
بررسی تعداد قرارداد‌ها نشان می‌دهد از لحاظ کمی، شاهد رشد 3 درصدی در تعداد قرارداد‌ها هستیم که نشان می‌دهد این وضعیت به نسبت سال گذشته چندان تغییری نکرده است. به عبارت دقیق‌تر درسال 1402، درمجموع نظام آموزش عالی 11 هزار و 212 قرارداد منعقد شده بود که این میزان در سال جاری به 11 هزار و 568 رسیده است. حتی اگر بخواهیم این آمار را نسبت به سال‌های قبل‌تر هم مقایسه کنیم، باید عنوان کرد در سال 1401، ماحصل عملکردی دانشگاه‌ها به 10 هزار و 835 قرارداد رسیده بود که به نسبت سال 1400 رشد 24 درصدی داشته است. اتفاقی که نشان می‌دهد در سال‌های ابتدایی دهه 400، دانشگاه‌ها در یک سو و صنایع و بخش‌های غیرصنعتی هم در یک سوی دیگر این ترازو، اهتمام ویژه‌تری برای برقراری ارتباط داشته‌اند؛ هر‌چند برآیند 10 ساله این حوزه هم نشان‌دهنده رشد 290 درصدی بوده، اما آنچه واضح است، اینکه طبیعتاً این میزان رشد آن هم ظرف 10 سال، عدد چندان قابل قبولی نیست. 
کسب درآمد برای دانشگاه یکی از آورده‌های مهم قرارداد‌های ارتباط با صنعت و جامعه است. قرارداد‌هایی که برخی از آن‌ها در بازه زمانی کوتاه‌مدت عملیاتی نمی‌شود و طبیعتا دریافت مبالغ آن هم بعضاً به گذشت زمان گره می‌خورد. به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت اگر برای امسال بیش از 7 هزار میلیارد تومان قرارداد بسته شده، همه این مبلغ یکباره به حساب دانشگاه‌ها و مجریان واریز می‌شود. رقمی که طبیعتا با در نظر گرفتن افزایش میزان مبلغ قرارداد‌ها، رشد داشته است. به طوری که از هزار و 136 میلیارد تومان در سال 1402 به هزار و 694 میلیارد تومان رسیده که نشان می‌دهد رشد 49 درصدی در این زمینه داشته‌ایم. موضوع مهم در این زمینه هم آن است که مباحث اقتصادی در این بخش هم اثرگذاری‌اش را داشته است. به طوری که بررسی روند 10‌ساله نشان می‌دهد، از 161 میلیارد تومان مبلغ سالانه جذب شده از طریق قرارداد‌های ارتباط با صنعت و جامعه حالا به هزار و 694 میلیارد تومان رسیده‌ایم که حاکی از رشد 952 درصدی دارد. 

   افزایش 6 درصدی مشارکت در قرارداد‌های صنعتی 
مهم نیست چه تعداد قرارداد در دانشگاه‌ها منعقد می‌شود اگر مجری برای به ثمر رساندن آن وجود نداشته باشد. مجریانی که بیشتر در قامت استاد هستند و در کنار آن‌ها، دانشجویان تحصیلات تکمیلی به ویژه دکتری، هم نقش جدی در آن خواهند داشت. قرارداد‌هایی که امسال به وسیله 6 هزار و 199 مجری قرار است، اجرایی شوند. موضوع مهم در این میان آن است که جمعیت مجریان به نسبت سال گذشته، 6 درصد رشد داشته است. اما اگر بخواهیم این آمار را به نسبت سال 1401 که در آن 6 هزار و 343 نفر حضور داشته‌اند، مقایسه کنیم باید از کاهش 2 درصدی آن هم ظرف 2 سال سخن گفت. هر چند که آمار‌ها نشان می‌دهد در سال 1394، در مجموع هزار و 411 مجری در قرارداد‌ها مشارکت داشته‌اند، اما این مسئله را هم نمی‌توان کتمان کرد که در طول یک دهه اخیر طبیعتا روند جمعیت دانشجویان تحصیلات تکمیلی هم تغییرات جدی کرده و عملاً بخشی به ظرفیت مجریان در فضای آموزش عالی اضافه شده است. 

   فرصت‌های مطالعاتی استادان 19 درصد آب رفت
حضور در فرصت‌های مطالعاتی برای اساتید را باید یکی از مهم‌ترین اقدامات در فضای دانشگاهی برای تعامل اساتید با یکدیگر و همچنین به‌روز نگه داشتن عرصه علمی کشور دانست. اتفاقی که در سال‌جاری با کاهش 19 درصدی همراه بوده و از هزار و 21 فرصت مطالعاتی که اساتید سال 1402 در آن شرکت کرده بودند، حالا به 825 فرصت مطالعاتی رسیده‌ایم. البته نمی‌توان این مسئله را هم از قلم انداخت که در مجموع در طول 10 سال گذشته، تنها 1402 بوده که آمار فرصت‌های مطالعاتی از هزار فراتر رفته که به نظر می‌رسد این آمار چندان دوامی نداشته است.