آمریکا امسال یک هزار میلیارد دلار را صرف تحقیق و توسعه (R&D) کرده است که در مقایسه با سایر کشورها رقم بالایی محسوب می‌شود. آزمایشگاه‌های فعال در این کشور به عنوان آهن‌ربایی برای جذب محققان از سراسر دنیا عمل می‌کنند به طوری که 43 درصد از دارندگان مدرک دکتری به عنوان نیروی کار در آمریکا در حوزه علوم، فناوری، مهندسی و پزشکی (STEM) در این آزمایشگاه‌ها مشغول به کارند. اما با نزدیک شدن به زمان انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا برخی رهبران علمی جهان نگران اینند که آمریکایی‌ها زمین بازی را به سایر مراکز پژوهشی از جمله چین واگذار کنند. چین در حال حاضر در بسیاری از معیارهای علمی پیشروتر از آمریکا قرار گرفته است. رئیس آکادمی ملی علوم آمریکا در سخنرانی‌ای که اخیراً داشت، اظهار کرد: «تصور می‌شود علم آمریکا بازی را به رهبران جهانی حوزه‌های STEM می‌بازد و زمین بازی را به رقبای قدرتمندی چون چین واگذار می‌کند.» 

نگرانی‌ها از محدودیت‌های بودجه‌ای صرف‌شده در تحقیق و توسعه و سیاسی شدن فزاینده علم تا بحث‌های داغ درمورد مهاجرت را شامل می‌شوند. آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی آمریکا به‌تازگی گزارش داده بدیهی است آمریکا دیگر نمی‌تواند مقصد انتخاب بهترین‌ها و درخشان‌ترین‌های جهان باقی بماند. آکادمی‌ها خواستار تلاش گسترده دولت برای جذب و حفظ استعدادهای بین‌المللی و بهبود آموزش‌های STEM در داخلند. 

گمانه‌زنی‌ها حاکی است که آینده وضعیت علمی در آمریکا تا حد زیادی به انتخابات ریاست‌جمهوری در ماه نوامبر گره خورده است به‌طوری‌که رئیس‌جمهور بعدی و اعضای کنگره‌ای که بر سر کار خواهند آمد، با ایجاد برنامه‌های مالی، سیاست‌های مهاجرتی و اقدامات امنیت ملی که بر همکاری‌های بین‌المللی تأثیر می‌گذارد، نقشی اساسی در تعیین مسیر فعالیت علمی آمریکا در سال‌های آینده خواهند داشت. با توجه به نگرانی‌هایی که درمورد آینده علمی آمریکا وجود دارد، مجله «نیچر» به بررسی وضعیت فعلی این کشور در حوزه‌های علمی و وقوع اتفاقات بعد از انتخابات پرداخته و چند موضوع کلیدی را مورد بررسی قرار می‌دهد که می‌توانند آینده علمی این کشور را رقم بزنند. 

30 درصد کل هزینه‌های R&D دنیا در آمریکا

نیروی محرکه تحقیقات، پول است و آمریکا مدت‌زمان زیادی است که از موقعیت پیشگامی در علم و فناوری برخوردار بوده زیرا نسبت به سایر کشورها هزینه‌های بالاتری دارد. با ترکیب بودجه‌های دولتی و خصوصی، آمریکا در سال 2022 قریب به 923 میلیارد دلار یا حدود 30 درصد از کل هزینه‌های R&D دنیا را به خود اختصاص داد. اما با توجه به رشد اقتصاد چین، هزینه‌های تحقیق و توسعه این کشور نیز به 812 میلیارد دلار رسیده است که انتظار می‌رود پیش از سال 2030، میزان هزینه‌های R&D چین با آمریکا هم‌سطح شود. 

جلو زدن چین از آمریکا در برترین مقالات پراستناد جهان
با توجه به تعداد بالای پرسنل، تولیدات علمی و ثبت اختراعات آمریکا پیشروی خود را از دست داده است. در سال 2016، چین به عنوان برترین تولیدکننده مقالات علمی و مهندسی پیشی گرفت. این کشور در سال 2019 از نظر تعداد دکترای علوم و مهندسی اعطا شده، آمریکا را پشت سر گذاشت. براساس گزارشی که از سوی بنیاد ملی علوم آمریکا (NSF) منتشر شده است، آمریکا در سال 2021 به برترین کشور در حوزه برنامه‌های ثبت اختراعات بین‌المللی تبدیل شد. تا سال‌ها برخی از محققانی که معیارهای علمی را مورد بررسی قرار می‌دهند استدلال می‌کنند که چین هنوز از نظر کیفیت تولیدات علمی خود عقب است اما به نظر می‌رسد وضعیت تولیدات علمی این کشور در حال تغییر است. به عنوان مثال، در سال 2020 چین در سهم خود از یک درصد مقالات پراستناد جهان از آمریکا پیشی گرفت که معیاری برای کار با تأثیر بالا براساس اعداد پایگاه داده Web of Science محسوب می‌شود. 

متن کامل گزارش ندا اظهری خبرنگار گروه دانشگاه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.