شاید حالا نام فتح‌الله گولن در میان خبرهای مختلف منطقه گم شود اما روزگاری و در میانه ژوئیه 2016 نام گولن با کودتایی گره خورده بود که علیه اردوغان در ترکیه کلید خورد و البته در 8 ساعت هم به پایان رسید.

نکته جالب ماجرا این بود که این کودتا از جانب فردی رقم خورد که روزگاری حامی اصلی اردوغان در به قدرت رسیدن بود. گولن برای اردوغان حداقل در سال‌های ابتدایی یک دشمن نبود. در به قدرت رسیدن او بعد از پای گرفتن حزب عدالت و توسعه هم کمک زیادی به او کرد و اردوغان او را پدرخوانده حزب عدالت و توسعه خواند. اما کمتر از 10 سال بعد، شرایط متفاوت شد و گولن به جدی‌ترین مخالف سیاسی اردوغان تبدیل شد.

اردوغان مثل بسیاری از مقامات دولت اسلام‌گرای آک‌پارتی از تربیت‌شدگان مدرسه فتح‌الله گولن بود. گولن معتقد بود که جوانان در ترکیه راه خود را گم کرده‌اند و براین اساس آموزش را بهترین پاسخ می‌دانست. هزیمت (خدمت) یا همان جنبش گولن، فعالیت خود را از مدارس آغاز کرد و پس از آن موسسات آموزشی را در نقاط مختلف ترکیه افتتاح کرد. گولن در این سال‌ها مشغول تدریس نسخه‌ای از اسلام با نام اسلام آناتولیایی بود.

او به مدارا و تساهل اعتقاد داشت و با تروریسم هم کاملا مخالف بود. در سال 2002 و با روی کارآمدن حزب عدالت و توسعه گولن از آنها حمایت کرد و اردوغان گولن را پدرخوانده حزب عدالت و توسعه معرفی کرد.

دوستی پدرخوانده حزب عدالت و توسعه با رجب طیب اردوغان اما تنها هشت سال ماندگار شد. از میانه سال 2010 این رابطه دوستی به دشمنی تبدیل شد و در سال 2013 به اوج خودش رسید تا آنجا که اردوغان، گولن را به تلاش برای سرنگونی دولت از طریق نفوذ در نهاد دولتی و برای انجام کودتا محکوم کرد. اردوغان اشتباه نمی‌کرد، بالاخره در ژوئیه 2016 گولن کودتایی را برای سرنگونی اردوغان کلید زد و این نقطه پایان علنی دوستی اردوغان و گولن بود و تاریخ به شکل تراتژیکی تکرار شد و درحالی‌که بعد از به‌قدرت‌رسیدن اردوغان او از گولن خواست تا به ترکیه باز گردد بعد از این کودتا دادگاه ترکیه تابعیت ترکیه‌ای گولن را لغو کرد.

اردوغان به محض به قدرت رسیدن اعضای جنبش گولن را وارد نهادهای حاکمیتی کرد و افراد وابسته به جنبش گولن در حکومت قدرت پیدا کردند. این جنبش البته از سال 1970 و بعد از شکل‌گیری تدریجی نفوذی در نیروهای پلیس، ارتش و قوه قضائیه به دست آمد اما به قدرت رسیدن اردوغان نفوذ آنها در این دستگاه‌ها را بیشتر کرد.

همین نفوذ تبدیل به دردسری تازه شد و این احتمال را تقویت کرد که جنبش گولن قرار است تبدیل به تهدیدی علیه اردوغان شود. اردوغان به‌تدریج متوجه این موضوع شد که نفوذ افراد در دستگاه‌های حکومتی باعث ایجاد یک قدرت مستقل قوی کنار گوش اردوغان شده که حالا ممکن است قدرت او را تهدید کنند. اردوغان معتقد بود که گولن، قوه قضائیه و نیروی پلیس را تحت کنترل دارد.

جنبش گولن جدای از فعالیت‌هایی که در داخل کشور انجام می‌داد، نقش‌آفرینی‌های بین‌المللی هم داشت. آنها در بسیاری از کشورها، مدارس و موسسات فرهنگی تاسیس کردند و به فعالیت پرداختند. برخی از این فعالیت‌ها و اقدامات در حوزه بین‌المللی منجر به این شد که اردوغان حتی در سیاست خارجی هم جنبش گولن را تهدیدی بر سیاست خارجی خود بداند. این نقش‌آفرینی جنبش گولن منجر به ظهور یک نیروی رقیب برای اردوغان شد که از پشت صحنه تلاش می‌کند تا سیاست‌های دولت را تحت تاثیر قرار دهد.

متن کامل گزارش زهرا طیبی خبرنگار گروه نقد روز را در روزنامه فرهیختگان  بخوانید

همچنین گفت‌وگوی فرهیختگان با علی حیدری، کارشناس مسائل ترکیه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید