روز گذشته؛ درگذشت ورنر یگر نویسنده و پژوهشگر آلمانی بود؛ مهمترین اثر یگر کتاب سه جلدی «پایدیا»ست که در ایران با ترجمه محمد حسن لطفی منتشر شد که از مترجمان نامدار حوزه فلسفه و فرهنگ بود. ترجمه این کتاب با توجه به این که مشحون از اصطلاحات فلسفی و پیچیده بود، نشان از قدرت و تسلط محمد حسن لطفی داشت. این کتاب اولین بار در سال 1376 منتشر و بارها تجدید چاپ شد. قرار است پایدیا به زودی از سوی انتشارات خوارزمی مجددا منتشر شود. به همین مناسبت مرور کوتاهی بر این اثر مهم ورنر یگر داشته‌ایم.
کتاب پایدیا نوشته‌ی ورنر یگر، اثری کلاسیک در زمینه‌ی فلسفه و تاریخ آموزش و پرورش است که به بررسی مفهوم پایدیا در فرهنگ یونان باستان می‌پردازد. پایدیا در این کتاب به عنوان فرآیند تربیت و پرورش فرد به سمت کمال انسانی، از طریق آموزش هنر، فلسفه، و اخلاق بررسی می‌شود.
یگر در این کتاب، تحولات تاریخی مفهوم پایدیا را از دوره‌های ابتدایی تا دوره کلاسیک یونان مورد مطالعه قرار می‌دهد. او نقش مهم فلاسفه‌ای چون سقراط، افلاطون، و ارسطو را در شکل‌گیری ایده‌های تربیتی یونانی تحلیل می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه این اندیشمندان به تربیت جوانان برای تبدیل شدن به شهروندان نمونه اهمیت می‌دادند. یگر همچنین تأثیر این ایده‌ها بر توسعه فرهنگ غربی و آموزش مدرن را مورد بحث قرار می‌دهد.
کتاب پایدیا به سه بخش اصلی تقسیم شده است:
دوره‌ی هومری و آرکائیک: که به بررسی فرهنگ اولیه و باورهای قهرمان‌پرورانه یونان پرداخته و تربیت جسمانی و نظامی را مهم می‌داند.
دوره‌ی کلاسیک: که شامل اندیشه‌های افلاطون و سقراط در باب تربیت معنوی و عقلانی است.
دوره‌ی هلنیستی: که به گسترش ایده‌های یونانی و نقش آموزش در دوران امپراتوری‌های بعدی مانند روم پرداخته می‌شود.
این کتاب یکی از آثار مهم در زمینه فلسفه و تاریخ آموزش و پرورش است و به دلیل تحلیل دقیق و عمیق مفاهیم تربیتی یونان باستان، همچنان جایگاه خود را در میان آثار کلاسیک حفظ کرده است.
رضا داوری اردکانی فیلسوف و اندیشمند ایرانی درباره این کتاب در مجله کتاب ماه ادبیات در سال 77 نوشته است: «موضوع این کتاب مسئلهء کهنه ای است که این بار به صورت تازه به میان می‌آید، زیرا تربیت آدمی از آغاز با مطالعه‌ی تاریخ دنیای باستان مرتبط بوده است... پژوهندگان تاریخ (در تفکّر تاریخی جدید) تحت تأثیر هیجان کشف و روشن ساختن واقعیات گذشته، تمام همّ خود را صرف این کردند که دورهء باستان(کلاسیک) را همچون فصلی از تاریخ-هرچند فصلی بسیار شایان توجه- تلقی کنند و برای تأثیر آن در جهان امروزی چندان اهمیتی قائل نشوند... تنها عده ای انگشت شمار توجه داشتند که هنوز نوعی فرهنگ کلاسیک وجود دارد که با تمام نیرو موقعیت خود را حفظ کرده است...»
ترجمه این اثر در ایران توسط محمدحسن لطفی انجام شده است. این ترجمه با حفظ اصالت متن اصلی، تلاش می‌کند که مفاهیم پیچیده فلسفی و تربیتی یونان باستان را به زبانی قابل‌فهم برای خوانندگان فارسی‌زبان ارائه دهد. این ترجمه، به دلیل تخصص لطفی در حوزه فلسفه و ادبیات، از کیفیت بالایی برخوردار است و به دقت ایده‌های اصلی ورنر یگر درباره نقش آموزش در فرهنگ یونان باستان را منعکس می‌کند. برای کسانی که به تاریخ آموزش، فلسفه و فرهنگ کلاسیک علاقه‌مند هستند، ترجمه فارسی این اثر یک منبع ارزشمند به شمار می‌آید.
رضا داوری اردکانی همچنین درباره ترجمه این اثر نوشته است:
«به نظر راقم این سطور اگر مترجم کاری جز ترجمهء این دو کتاب نکرده بود میبایست در نزد اهل فلسفه عزیز و گرامی باشد، اما فصل اول کار مهم آقای دکتر لطفی ترجمهء آثار افلاطون و افلوطین است که شاید یکی از مهمترین فصول کتاب فلسفهء معاصر ایران باشد و در حقیقت ترجمهء کتابهای مرگ سقراط، متفکران یونانی و پایدیا را باید فصل بزرگ دیگر این کتاب به شمار آورد. من فکر میکنم که ترجمهء این کتابها (و به خصوص کتاب یگر) به زبان فارسی برای فارسی زبانان در حد خود اهمیتی کمتر از تألیف آنها به زبان آلمانی برای آلمانیها و اروپاییها نداشته باشد.»
در بخشی از این کتاب می خوانیم:
«هنگامی که یونانیان در برابر مسئلهء تربیت قرار گرفتند، آگاهی روشن بر اصول طبیعی زندگی انسانی و قوانین درون ماندگار که نیروهای جسمی و روانی آدمی مطابق آنها فعالیت می‌کند، برای ایشان اهمیت فوق العاده یافت... بزرگترین اثر هنری که اینک می بایست به وجود آورند انسان زنده بود و برای نخستین بار این شناخت در ذهنشان پدیدار شد کهتربیت بشر، فرایند شکل بخشی آگاهانهای است.»
این کتاب در ایران توسط نشر خوارزمی در 1434 صفحه و سه جلد منتشر شده است.