حضور و فعالیت خارج از مرزهای کشور برای مراکز آموزش عالی مطرح دنیا یکی از اولویت‌های مهم در هدف‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌هاست که البته دلایل مختلف و آورده‌های متعددی دارد. در همین کشورهای اطراف خودمان هم با نگاهی گذرا به لیست مراکز آموزش عالی می‌توان جای پای مراکز علمی مختلفی را دید. در ایران اما این مسئله در پس چالش‌های مختلف آموزش عالی کمتر مورد توجه قرار گرفته، با اینکه دانشگاه آزاد از سال‌های ابتدایی فعالیت نگاهی هم به افق‌های خارجی داشته و چه در غرب و چه در شرق پایگاه‌های علمی را راه‌اندازی کرده که اکنون نه فقط به نام دانشگاه بلکه به‌عنوان یک نقطه قوت برای حوزه علمی کشور شناخته می‌شود.
امروز اهمیت تعاملات علمی بین‌الملل بر هیچ‌یک از عناصر فعال حوزه دانشگاه پوشیده نیست اما به همان میزان اهمیت، چالش‌های مختلفی به‌ویژه در کشور ما دارد. با این همه فرصت تعاملات بین‌المللی در حوزه تولیدات علمی حتما می‌تواند یکی از مسیرهای خیزش دوم علمی ما محسوب شود. در گفت‌وگو با محمود محمدی، چهره نام‌آشنا حوزه بین‌الملل به بررسی فرصت‌ها و چالش‌های برون‌مرزی علمی کشور پرداختیم و درخصوص رویکردهای جدید دانشگاه آزاد در این حوزه سؤال کردیم. محمدی که از تیرماه امسال به دانشگاه آزاد آمده و مسئولیت معاونت بین‌الملل و امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه را برعهده گرفته، پیش‌تر سمت‌های مشاور وزیر امور خارجه، سخنگوی وزارت امور خارجه و مدیرکل اطلاعات مطبوعات وزارت امور خارجه را تجربه کرده است. مشروح گفت‌وگوی «فرهیختگان» را از نظر می‌گذرانید.
خیزش علمی یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که پس از دیدار رهبر انقلاب با نخبگان اولویت یافته و البته با توجه به روند نزولی تولیدات علمی از اهمیت خاصی هم برخوردار است. بخشی از پاسخ به مسئله خیزش علمی وابسته به افزایش تعاملات علمی و فعالیت برون‌مرزی ماست. معاونت بین‌الملل دانشگاه آزاد برای این موضوع چه برنامه‌ای طراحی کرده است؟
واقعیت امر این است که ما خیزش علمی‌مان را در سطح خوبی انجام دادیم. یک خیزش علمی بیش از آنکه با تعاملات خارجی به دست آورده شود از اندیشه و تفکر داخلی و بومی نشأت می‌گیرد و این تکیه‌گاه خیلی خوبی برای کشور است اما ابعاد و گستردگی خیزش علمی در سطوح مختلف و عمومی شدن آن بحث خیلی جدی است. نشست اخیر شورای دانشگاه آزاد نیز با محور قرار دادن فرمایشات مقام‌معظم‌رهبری برای عمومیت بخشیدن به خیزش علمی در سایر رشته‌ها، علوم و کاربردی کردن آن، ارتقای جایگاه خیزش علمی، نهادینه کردن و تثبیت آن پیگیری شد. خوشبختانه با سند تحول و نظام تحولی که در نشست اخیرا توسط رئیس دانشگاه نیز تشریح شد، زیرساخت‌ها، سیستم و ساختار درست برای روان کردن، همگانی و نهادینه کردن خیزش علمی فراهم می‌شود و این یک اقدام بسیار بی‌بدیل در تاریخ آموزش عالی کشور و خصوصا دانشگاه آزاد است. چیزی که به حوزه بین‌الملل مربوط است این بوده که چه بخش‌هایی از علوم، دانش و تکنولوژی مورد نیاز این خیزش علمی است و باید چگونه و با چه کشورهایی آن را به دست بیاوریم. یکی از وظایف بین‌الملل دانشگاه این بوده که بتواند خودش را با این نظام تحولی که توسط ریاست دانشگاه راهبری می‌شود، حرکت دهد. ما بیشتر به دنبال برنامه‌ریزی‌ایم که بتوانیم خودمان را به آن سطحی که دانشگاه اوج می‌گیرد، برسانیم. طبعا برای رسیدن به این اهداف بلند باید ارتباطات و تعاملات بین‌المللی داشته باشیم، باید با مجامع دانشگاهی، آکادمی‌های علوم و انجمن‌های علمی دانشگاهی ارتباطات خوبی داشته باشیم. همچنین باید با اندیشمندان و نخبگان بین‌الملل مراوده و ارتباطات خوبی را برقرار کنیم. درواقع باید خودمان را آن‌گونه‌ای که پیشرفت می‌کنیم به زبان قابل‌فهم بین‌المللی برای جامعه بین‌الملل، خصوصا دانشگاهیان، روشنفکران، اساتید و دانشجویان جهان معرفی کنیم. بنابراین ما چنین برنامه‌ریزی‌ای را در سطح بین‌الملل و در مسیر خیزش علمی انجام می‌دهیم.
به حضور در مجامع بین‌المللی، فعالیت و تعامل بیشتر با آنها اشاره کردید. دانشگاه در دوره‌های قبلی بعضا تفاهمنامه‌ها و ورود به مجامع داشته است اما در مسیر اجرا چندان توفیقاتی نداشته است. دانشگاه حضور یا عضویت انجمن‌های مختلف جهانی را تجربه کرده اما استفاده خاصی از این فرصت نداشته یا حداقل به‌نظر می‌رسد تعامل مطلوب مورد انتظار را برقرار نکرده است.
نظر شما کاملا صحیح است. ما با آن انگیزه و سرعتی که شروع کردیم پیش نرفتیم و در برخی از حوزه‌ها و زمینه‌ها روند تعاملات، ارتباطات و حتی عضویت در مجامع دانشگاهی جهانی کاهش پیدا کرده است. طبعا ما برای ارتقای رتبه‌بندی دانشگاه خودمان نیاز داریم که با مجامع دانشگاهی و اندیشمندان جهان ارتباط و مراوده برقرار کنیم تا بتوانیم آن جایگاه متناسب با خودمان را ارتقا دهیم. خوشبختانه دانشگاه آزاد در رتبه‌بندی‌های داخلی و در سطح ملی جایگاه خوبی دارد و باید در سطح بین‌الملل هم جایگاهش را ارتقا دهد. این تلاش‌ها جزء برنامه‌ریزی‌هایی بوده که ظرف چند ماهی که بنده این توفیق نصیبم شده تا بتوانم فعالیت‌های بین‌الملل را در اختیار داشته باشم، در دستورکار معاون جدید بوده است. بخش بسیار مهم، ارتقای جایگاه و نقش دانشگاه آزاد در محافل و مجامع دانشگاهی جهان است.
در‌حال‌حاضر مجموعه‌ای وجود دارد که برای افزایش تعاملات، برنامه‌ریزی خاصی نسبت به آن صورت گرفته باشد؟
با توجه به تجربه سیاست خارجی که بنده در وزارت خارجه داشتم، در سایه روابط خارجی خوبی که با کشورها داریم برنامه‌ای را طراحی می‌کنیم که ارتباطات علمی- دانشگاهی آکادمیک هم با این کشورها صورت گیرد.
نمونه خاصی هم داشتید؟
بله، مثلا حوزه شانگهای برای ما یک حوزه بسیار مهم است که دانشگاه‌ها و کشورهای معتبر با رنکینگ بالایی وجود دارند و داریم ارتباطات را برقرار می‌کنیم. حوزه بریکس برای ما یک فضا و فرصت بسیار مهمی بوده تا بتوانیم درعرصه آکادمیک، علوم و تبادل اندیشمندان با یکدیگر همکاری و دیپلماسی علمی داشته باشیم. حوزه اکو، حوزه پیرامونی برای ما بوده و همچنین جهان اسلام که به‌طور کلی این برنامه را در اولویت‌های مطالعاتی خودمان قرار دادیم و ارتباط هم برقرار می‌کنیم تا بتوانیم در حلقه‌هایی که شرایط برای پیشبرد اهداف علمی- آکادمیکی و مراودات کشور نزدیک‌تر است فعالیت خودمان را شروع کنیم.
متن کامل این مصاحبه را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.