فرهیختگان: اگر شما هم جزء منتظران اتصال به اینترنت استارلینک هستید بهتر است بدانید که وصل‌شدن به این سیستم ارتباطی -حتی در صورت مجاز بودن استفاده از آن در ایران- از جهات مختلفی برای کاربران به‌صرفه نیست.
در روزهای اخیر خبرهایی مبنی‌بر ورود گیرنده‌های استارلینک به ایران منتشر شده که حاکی از حساسیت و وابستگی مردم به استفاده از شبکه اینترنت است. برای درک بهتر این وابستگی باید اشاره‌ای به آزمایش‌های اجتماعی کنیم که در آنها به افراد می‌گویند باید فقط چند ساعت بدون اینترنت در یک اتاق سپری کنید تا میزان تاب‌آوری شما را بسنجیم.
این یعنی اینترنتی که تا چند دهه قبل به زحمت می‌شد مقداری از آن را تهیه کرد، حالا دیگر عدم دسترسی چندساعته به آن به مثابه امتحانی سخت قلمداد می‌شود که از آن خروجی‌های روانشناسی و اجتماعی گرفته می‌شود. این موضوع باعث شده حساسیت‌های مردم نسبت به هر موضوعی که ارتباطی با اینترنت دارد، به شکل فزاینده‌ای بالا رود. آخرین مصداق این حساسیت جمعی، پیگیری پروژه استارلینک است.
پروژه‌ای که از سال 2015 کلید خورد، سال 2018 اولین ماهواره‌هایش به فضا فرستاده شد و حالا حدود 6 هزار ماهواره فعال در اطراف زمین دارد. استارلینک یک منظومه ماهواره‌ای است که از سوی شرکت اسپیس ایکس برای ارائه اینترنت ماهواره‌ای شکل گرفته و سرعت بالایی دارد و (فعلا) بدون محدودیت در دسترسی به وبسایت‌ها کار می‌کند. آزاد بودن دسترسی‌های اینترنت ماهواره‌ای و درمقابل فیلترینگ پلتفرم‌های مختلف در ایران مهم‌ترین عاملی است که باعث شده ایرانیان با جدیت پروژه استارلینک را دنبال کنند. مسائل زیادی مثل سازوکار استفاده از این سیستم، آینده ارتباطی کشور، امنیت و دسترسی به آن وجود دارد.
طی گفت‌وگو با محمد کشوری، کارشناس حوزه ارتباطات به بررسی این مسائل پرداخته‌ایم که بخش‌هایی از آن را در ادامه می‌خوانید.
استارلینک «مکمل» پوشش دسترسی به اینترنت است
محمد کشوری معتقد است مساله استارلینک از جهاتی خیلی پیچیده نیست و بالاخره مسیری برای استفاده از اینترنت است. او در این باره توضیح داد: «هرچند استارلینک به ایران سرویس نمی‌فروشد و فکر می‌کنم اعلام هم کرده است. طبق قوانین ای‌تی‌یو باید برای این کار مجوز داشته باشند و از این جهت به کاربر ایرانی سرویس نمی‌فروشد. حالا اینکه کسی از کشور دیگری بخرد و به ایران بیاورد، تا الان ممکن بوده و از این جهت خبرهای استفاده از آن در ایران پخش می‌شود. در مجموع اینترنت ماهواره‌ای در دنیا نه به‌عنوان جایگزین گسترده اینترنت زمینی بلکه به‌عنوان تکمیل پوشش دسترسی اینترنت شناخته می‌شود. یعنی جاهایی که دور افتاده‌اند و به هر دلیلی کیفیت و قیمت اینترنت خوب نیست، بتوانند از این سرویس استفاده کنند. مفهوم و هدف منظومه‌های ماهواره‌ای همین است که بتوانند خدمات‌شان را به جاهایی که کیفیت سرویس خوب نیست ارائه دهند.
استارلینک می‌تواند برای حکمرانی در کشور چالشبرانگیز باشد
این کارشناس حوزه ارتباطات با فیلترینگ را عامل جلب توجه این موضوع در کشور ما دانسته و توضیح داد: در کشور ما چون فیلترینگ از حدی بالاتر رفته و برای کاربران آزاردهنده شده، این گزینه مطرح شده که بروند استارلینک را از کشور دیگری خریداری کنند و بیاورند در ایران استفاده کنند. به نظر من اینکه ما فکر کنیم استارلینک یک راهکار جایگزین برای اینترنت معمولی است که ما داریم، برای تعداد بالا یعنی در حساب چند میلیون نفر، امکان‌پذیر نیست؛ لااقل در کوتاه‌مدت یعنی تا پنج سال آینده.
وی افزود: اصولا استارلینک هم نمی‌گوید من می‌آیم که شما در کشورتان از اینترنت زمینی استفاده نکنید. اصلا نه این ظرفیت را دارد که بخواهد به کل دنیا به این شکل سرویس دهد و نه منطقی است و نه اصلا اصول رقابتی این اجازه را نمی‌دهد اپراتورهایی که میلیاردها دلار در هر کشوری سرمایه‌گذاری کرده‌اند، حذف شوند و همه به سرویسی مثل استارلینک وابسته شوند. در کشور ما مساله این نیست که استارلینک بتواند چند میلیون کاربر بگیرد و شاید امکان‌پذیر هم نیست. اما قطعا اگر شرایط طوری پیش برود که بتواند چندصد هزار کاربر بگیرد، از نظر مدیریت و اعمال حاکمیت بر شبکه اینترنت، قطعا برای حکمرانی و دولت چالشبرانگیز است و کلا مساله مدیریت شبکه در شرایط بحران و فیلترینگ را دچار مشکل می‌کند و از این جهت این یک هشدار است، اما اغراق هم نباید کرد.
کشوری اظهار داشت: اینکه بگوییم می‌آید و جای اینترنت معمولی را می‌گیرد، کیفیتش در آن حد نیست. مثلا من دیدم برخی می‌گویند یک مجتمع این دستگاه را بگیرد و بین 10 واحد تقسیم شود. اصلا کیفیت استارلینک این‌گونه نیست. درمجموع اینکه این چند روز اخیر این موضوع مقداری مطرح شده و خیلی هم بولد شده و به آن می‌پردازند، علتش هم مشخص نیست اما در هر صورت باید تحلیلی متعادل و با دیدن هر دو سمت ماجرا داشت و اغراق نکرد.
نیاز نیست به‌وسیله استارلینک به فیلترینگ فشار بیاوریم
یکی از موضوعاتی که باعث شده پروژه اینترنت ماهواره‌ای به این شدت در ایران مورد توجه واقع شود مساله فیلترینگ است. کشوری با بیان اینکه فیلترینگ فعلی آنقدر ایراد دارد و صدای همه ذی‌نفعان اعم از اپراتور، مسئولان و مردم را درآورده است، افزود: به‌نظرم خیلی نیاز نیست درباره استارلینک برای فیلترینگ اغراق شود. ما مساله‌ای در کشور داریم که باعث آزار و اذیت و محل چالش شده و این را باید خودمان حل کنیم. البته استارلینک تا یک حدی قابلیت‌ها و تهدیداتی دارد و این درست است. اما مساله فیلترینگ را باید حل کنیم. نه با رها کردنش درست می‌شود و نه با اینکه هر روز بخواهیم چیزی در رسانه‌ها پررنگ کنیم که این مشکل را بیشتر تحت فشار قرار دهیم.»
اینترنت ماهواره‌ای گسترده، ظرفیت وحشتناکی می‌خواهد
همان‌طور که اشاره شد استفاده از اینترنت ماهواره‌ای در کشورهای دیگر هم محدود است. محمد کشوری درباره وضعیت استفاده از استارلینک در کشورهای خارجی گفت: «در آلمان استارلینک فعال است. من سرچ نکردم اما حتما تعداد کاربران آن پایین است. کسی هم که استفاده می‌کند احتمالا در حاشیه شهر یا منطقه‌ای دورافتاده است. ممکن هم هست کسی در شهر باشد اما حتما دلیل خاصی دارد. چون وقتی کسی می‌تواند فیبر نوری و اینترنت 5G با کیفیت بگیرد، دلیلی ندارد که اینترنت ماهواره‌ای بگیرد. مگر اینکه نکته خاصی وجود داشته باشد. به همین دلیل تعداد کاربران اینترنت ماهواره‌ای نسبت به اینترنت زمینی عدد پایینی است. اینترنت ماهواره‌ای این ظرفیت را ندارد که بخواهد جایگزین اینترنت زمینی شود.
فیبر نوری را نمی‌شود کنار زد
جایگزینی اینترنت استارلینک در آینده با اینترنت زمینی هم محل سوال کاربران است. کشوری در پاسخ به اینکه آیا ممکن است در آینده با پیشرفت تکنولوژی این سیستم‌های اینترنتی جایگزین شوند، گفت: «من بعید می‌دانم اما در همه کشورهای دنیا اپراتورهای بزرگی روی اینترنت زمینی سرمایه‌گذاری کرده‌اند و اصلا فیبرنوری ویژگی‌هایی دارد که از لحاظ فنی قابل جایگزینی با ماهواره نیست. ولی در درازمدت ممکن است اینترنت ماهواره‌ای سهم بیشتری بگیرد. مثلا ممکن است 10 سال بعد 10 تا 15 درصد بازار را بگیرد اما اینکه بگوییم فیبر نوری را جمع می‌کند و جایگزین آن می‌شود، با ویژگی‌های فنی و حتی اقتصادی فیبر نوری و ماهواره جور درنمی‌آید.»
متن گفت‌وگوی کامل علی ملکی، خبرنگار گروه نقد روز را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.