عاطفه جعفری، دبیر گروه فرهنگ: «قرار است مخاطبان تلویزیون با برنامه جدید کتابی که برای آنها تدارک دیده شده، غافلگیر شوند»، همین چند کلمه که از برنامه جدید تلویزیون در حوزه کتاب به دست‌مان رسید، نشان می‌دهد انگار شبکه سه بالاخره تصمیم گرفته است برنامه جدیدی را با موضوع کتاب بسازد که طرح و ایده تازه و نویی دارد. مخاطب تلویزیون در این چند سال اگر می‌خواست از کتاب چیزی بداند و بشنود یا باید به سراغ زیرنویس‌ها می‌رفت که معرفی کتابی ببیند یا اینکه برخی برنامه‌های کوتاه که ساخته می‌شد سرگرمش می‌کرد. زمانی برنامه با موضوع کتاب در تلویزیون بیشتر بود، انگار دغدغه همه شبکه‌های تلویزیونی این بود که کاری برای کتاب انجام دهند.

البته چند نکته را نباید از یاد برد. برنامه‌های تولید‌شده در حوزه‌های کتاب و کتابخوانی، در چند سال اخیر ‌تلویزیون را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد؛ دسته اول، برنامه‌های مناسبتی هستند که در روزهایی همچون برپایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب یا هفته کتاب رونق می‌گیرند و دسته دوم، برنامه‌های روتین و دنباله‌داری هستند که جزء تولیدات منظم شبکه‌های مختلف بوده و برای مخاطبان علاقه‌مند خود تهیه می‌شوند، این‌گونه برنامه‌ها معمولا بیشتر کارشناسی و دارای مخاطبان خاص و تخصصی بوده است و در بسیاری از این برنامه‌ها، کتاب‌های تخصصی معرفی می‌شود. در سال‌های اخیر برنامه‌هایی که وجه و رویکردی طنز یا سرگرمی داشتند، مثل «خندوانه» و «دورهمی» به ترویج فرهنگ کتابخوانی و همچنین معرفی کتاب می‌پرداختند، براساس پژوهش‌های انجام‌گرفته کتاب‌های معرفی‌شده در برنامه خندوانه و مسابقات کتابخوانی اجرا‌شده در آن باعث علاقه‌مند شدن مردم و ترغیب آنها به خواندن کتاب‌های معرفی‌شده در برنامه می‌شد. با این حال در این چند سال اخیر از برنامه‌ای که محور اصلی‌اش را بر پایه کتاب بگذارد، خبری نبود و حتی برنامه‌های پرمخاطبی هم که در تلویزیون وجود داشت مانند «کتاب‌باز» تعطیل شد و این روزها خبر رسید که تیم کتاب‌باز قرار است به نمایش خانگی کوچ کند و برنامه‌شان را در آنجا با سر و شکلی جدید ادامه دهند. اما انگار تلویزیون هم بیکار نمانده و بعد از مدت‌ها قرار است برنامه‌ای جدید را با موضوع کتاب شاهد باشیم.

همه چیز از صحبت‌های هفته گذشته سیدبشیر حسینی شروع شد، او که در مورد برنامه حسینیه معلی رودرروی خبرنگاران قرار گرفته بود، از پیشنهاد اجرای یک برنامه با موضوع کتاب در شبکه سه خبر داد و گفت: «تا جایی که بتوانم برای اجرا و جلوی دوربین رفتن مقاومت می‌کنم و بسیار هم مقاومت می‌کنم. اما در حال مذاکره هستیم و قرار است یک برنامه در حوزه «کتاب و دانایی» را در شبکه سه سیما داشته باشیم. با این حال بعد از «عصر جدید» مقاومت می‌کنم که جلوی دوربین باشم مگر اینکه جایگاهش با من تناسب داشته باشد، چون چیز دیگری بلد نیستم.» همین چند جمله کوتاه باعث شد به سراغ این برویم که این برنامه کتابی جدید چه چیزهایی را در چنته دارد. براساس پیگیری‌های «فرهیختگان»، این برنامه از ماه ربیع شروع خواهد شد و خسرو معتضد، بشیر حسینی و فاضل نظری نام‌هایی هستند که به‌عنوان کارشناس در این برنامه حضور خواهند داشت. البته گفته می‌شود قرار نیست با یک برنامه معمولی مانند برنامه‌هایی که درحوزه کتاب دیدیم طرف باشیم. شبکه سه دیدش در حوزه کتاب را قرار است به سمت تلنت‌شو یا همان استعدادیابی ببرد. هنوز مشخص نیست که این برنامه استعدادیابی چطور قرار است به اجرا برسد. اما حضور 4 کارشناس که نام سه نفرشان را در بالا ذکر کرده‌ایم، قطعی شده است. کار دکور برنامه به اتمام رسیده و نکته بعدی این است که تیم سازنده معتقدند برنامه‌ای شبیه به این برنامه تا به حال در تلویزیون نداشته‌ایم و مخاطبان قرار است برنامه جدیدی را در حوزه کتاب شاهد باشند.
یک بار در گفت‌وگویی که با علی‌اکبر اشعری، که در حوزه‌های مختلف کتاب و نشر شناخته شده است، داشتیم درباره ایده‌هایی که می‌شود برای برنامه‌های جدید با موضوع کتاب داشت، گفت: «سال‌ها پیش اداره کل مطالعات سیما کار خوبی کرد که متاسفانه ادامه پیدا نکرد و نتایج همان مقدار کار هم مورد استفاده قرار نگرفت. این اداره کل با ضبط و تحلیل محتوای برنامه‌های پربیننده کتاب‌محور در شبکه‌های تلویزیونی بزرگ جهان، تلاش کرد الگوهای بومی شده برنامه‌سازی برای ترویج کتاب و کتابخوانی پیشنهاد کند. این پیشنهادها در قالب کتاب جمع و جوری منتشر شد. فکر کنم الان هم نسخه‌هایی از آن در اداره کل پژوهش‌های سیما موجود باشد. اگر آن مسیر ادامه داده شود و تجربه تلویزیون خودمان در همین سال‌های اخیر نیز مورد مطالعه قرار گیرد، حتما به نتایج خوبی می‌رسیم.» ایده جدید برای برنامه‌هایی که با موضوع کتاب در تلویزیون ساخته می‌شوند، یک امر مهم و حیاتی بود، شاید ایده این برنامه شبکه 3 تلویزیون هم به حرف‌های پیمان جبلی، رئیس سازمان صداوسیما برمی‌گردد که در بازدید از نمایشگاه کتاب تهران در اردیبهشت‌ماه امسال از تحول در معرفی کتاب‌‌های فاخر در تلویزیون در این چند سال خبر داد و گفت: «من به‌عنوان مشتری به کتاب‌ها نگاه می‌کنم و امیدوارم این کتاب‌ها تبدیل به محتوای فاخر در صداوسیما شود. صداوسیما در سال‌های اخیر تجربه خوبی در معرفی کتاب‌های فاخر داشته است. شیوه معرفی کتاب در دوره اخیر متحول شده است و ما می‌توانیم از ابزار و توان محتوای صوتی و تصویری بیشترین استفاده را برای معرفی کتب فاخر ببریم؛ ما باید تلاش کنیم از محتوای کتاب برای تولید محتوا استفاده کرده و از کتاب فقط به‌عنوان یک نماد و دکور نباید استفاده کنیم. اگرچه بهترین و زیباترین جایگاه‌ها جایی است که در آن کتاب وجود دارد و در این زمینه کتابخانه‌ها را می‌توانم مثال بزنم. بعضی روش‌هایی را که در رسانه طی سال‌های اخیر به‌کار رفته است، مشاهده کرده‌اید. ما داریم روش جدیدی را برای معرفی کتاب‌های فاخر امتحان می‌کنیم و می‌خواهیم بخش برجسته‌ای از کتاب را در قالب محتوای نمایش عرضه کنیم.»
حالا باید دید که برنامه کتابی تلویزیون که قرار است با ایده استعدادیابی وارد کارزار کتاب شود، چگونه می‌خواهد این حوزه را با همین ایده جلو ببرد.