فرهیختگان: اولین سفر یک مقام خارجی بعد از استقرار وزیر خارجه دولت چهاردهم، به نام مقامات قطری ثبت شد. روز گذشته شیخ محمد بن عبدالرحمان آل ثانی، وزیر خارجه و نخست‌وزیر قطر وارد تهران شد و ابتدا با عباس عراقچی دیدار کرد. قطری‌ها به‌عنوان بازیگر میانجی در منطقه، نقش‌آفرینی‌های پررنگی در سال‌های اخیر در روابط خود با ایران داشتند و به نظر می‌رسد این سفر هم برای میانجی‌گری میان ایران و کشورهای اروپایی در مورد تحولات منطقه صورت خواهد گرفت.

در نخستین ساعات روز گذشته رسانه‌های خارجی اعلام کردند، مذاکرات آتش‌بس در قاهره به نتیجه نرسیده است، علاوه‌براین حزب‌الله لبنان در پاسخ به ترور فواد الشکر حملاتی به برخی از مراکز رژیم در حیفا داشت که ازجمله آنها حمله به واحد 8200 بود. سیدحسن نصرالله البته در صحبت‌های خود گفت، بسته به شرایط منطقه این تنها پاسخ حزب‌الله به رژیم نخواهد بود.

در چنین شرایطی احتمال پاسخ ایران به رژیم بعد از ترور هنیه اهمیت بیشتری پیدا کرده و نگرانی‌ها بعد از شکست مذاکرات به اوج خود رسیده است. به نظر می‌رسد یکی از محورهای مهم سفر مقامات قطری، تلاش برای جلوگیری از پاسخ ایران به رژیم یا کم کردن شدت آن خواهد بود. جدای از این، تقویت روابط دوجانبه کشورها بعد از استقرار دولت جدید نیز ازجمله موضوعاتی است که در جریان این سفر مورد توجه دوطرف قرار خواهد گرفت. 

رفتار قطری‌ها در مواجهه با مناسبات منطقه‌ای در سال‌های اخیر، بر کنترل تنش‌ها و میانجی‌گری در چالش‌های منطقه‌ای استوار بوده است. مقامات قطری در این مدت تلاش کردند نقش خود را به‌عنوان میانجی‌گر در کنترل و ثبات منطقه‌، ایفا کنند. همین هم باعث شد ردپای قطر در تمام معادلات پیچیده منطقه‌ای دیده شود. رفتار قطری‌ها حتی در مواجهه با غزه نیز حائز توجه است. قطری‌ها بزرگ‌ترین حامی مالی مردم غزه هستند اما در عین حال اولین کشوری بودند که روابط تجاری خود با رژیم‌صهیونیستی را برقرار کردند. حالا نیز یکی از بازیگران تاثیرگذار در مواجهه با بحران غزه هستند و در این راستا توانسته‌اند گوی سبقت را از دیگر کشورهای بزرگ عربی مثل عربستان بربایند.

نقش قطری‌ها در مواجهه با ایران و در جریان مذاکرات با طرف اروپایی‌ و غربی هم حائز توجه است. در آخرین نمونه نیز جریان مبادله 5 زندانی دوتابعیتی و آزادی پول‌های بلوکه شده، از کانال قطر دنبال شد. به بهانه سفر اخیر وزیر خارجه قطر به ایران و پیامی که این مقام قطری برای ایران خواهد داشت.

سیدرضا صدرالحسینی ابتدا اشاره کرد ایران و قطر راهبردهای ویژه‌ای برای خود تعریف کرده‌اند که در مواردی با یکدیگر همسو هستند و گفت: «قطر به‌عنوان بازیگر موثر در حوزه عربی و اسلامی نقش‌آفرینی‌های قابل توجهی را در طول دو دهه گذشته در مسائل مختلف داشته است. در بعضی از موضوعات نگاه سیاست خارجی قطر با ایران همراه بوده و در مواردی نیز نگاه قطر با ایران همراستا نبوده است. ولی در عین حال، دولت‌های مختلف در ایران و قطر علاقه‌مند به گسترش و تعمیق روابط در حوزه‌های گوناگون بودند و به نظر می‌رسد دو کشور، راهبرد ویژه‌ای را برای خود تعریف کرده‌اند، یعنی قطر برای ایران و ایران برای قطر جایگاه ویژه‌ای دارد.»
وی افزود: «بنابراین سفر اولین مقام رسمی دولت قطر به ایران، قطعا و یقینا تاثیر قابل توجهی دارد و می‌تواند در تعمیق روابط دوکشور موثر واقع شود. درحقیقت قطر برای گسترش و تعمیق روابط دوجانبه به ایران می‌آید اما پرونده‌های متعددی در منطقه وجود دارند که دو کشور می‌توانند با تعامل و مشورت، با سرعت و دقت بیشتری به نتیجه برسانند. قطر از موضع جمهوری اسلامی درخصوص مجازات و خونخواهی از میهمان شهید، اسماعیل هنیه مطلع است و قطعا در ارتباط با این موضوع نظرات مقامات ارشد جمهوری اسلامی را جلب کرده و اطلاعات کافی دارد. ضمنا با توجه به عدم موفقیت مذاکرات قاهره که از قبل و در زمان گفت‌وگوها هم کاملا مشخص بود، زیرا یک طرف این مجادلات یعنی حماس در این مذاکرات شرکت نکرده بود، به همین خاطر قطر در ارتباط با موضوع خونخواهی و مساله‌ای به نام مجازات وارد گفت‌وگو با مقامات جمهوری اسلامی نخواهد شد بلکه در ارتباط با سرنوشت مردم غزه و فلسطین مقامات دو کشور می‌توانند مواضع نزدیک خود را نزدیک‌تر کرده و در دولت چهاردهم به نتایج منطقی و مستدل درخصوص احقاق حق فلسطینی‌ها برسند.»

صدرالحسینی معتقد است نقش پررنگ قطر در میانجی‌گری، به خاطر توجه ویژه این کشور به دیپلماسی عمومی میسر شده و گفت: «رویکرد قطر با توجه به درآمد قابل توجه این کشور و توجه ویژه به رسانه و دیپلماسی عمومی و همچنین، رقابت با کشورهای عربی منطقه ازجمله عربستان این موقعیت را برای این کشور به وجود آورده و با توجه به جایگاه ویژه جمهوری اسلامی در منطقه، قطر توانسته به خوبی تشخیص دهد که با کدام کشور و با کدام قدرت در منطقه می‌تواند به نتایج مطلوب در حوزه سیاست بین‌المللی و منطقه‌ای خود برسد. در این خصوص به نظر می‌رسد قطر توانسته کشوری که در موضوعات مختلف دیدگاه‌های مشترک خوبی با هم دارند را پیدا کند و در این حوزه سعی کند نزدیک‌ترین رابطه را با جمهوری اسلامی در مقایسه با دیگر کشورهای عربی داشته باشد. باید به این نکته توجه داشته باشیم که جمهوری اسلامی کمال موافقت را با این ارتباط داشته و درحقیقت دوطرف در یک توافق کارشناسی قابل اعتماد و اطمینان برای مقامات ارشد کشور خودشان، در حال گسترش دادن این تعاملات هستند.»

صدرالحسینی درباره پیام احتمالی قطری‌ها درباره پاسخ ایران هم گفت: «پاسخ ایران برای همه مجامع بین‌المللی و حقوقی و سیاسی، روشن و شفاف است. درحال‌حاضر در منطقه تعدادی پرونده وجود دارد که هرکدام راه‌حل‌های خود را پیمایش می‌کند.  اقدامی که حزب‌الله انجام داد از موضوع خونخواهی و مجازات تروریسم دولتی رژیم‌صهیونیستی که در جمهوری اسلامی مرتکب شد، مجزاست و به‌نظر می‌رسد اطلاعات و عقلانیت مقامات سیاسی ارشد قطر به میزانی است که اطلاعات و درخواست نامعقولی از جمهوری اسلامی نداشته باشند، چون در ارتباط با این موضوع از روز بعد از شهادت هنیه به‌عنوان میهمان عزیز ایرانیان، پاسخ‌های لازم توسط مقامات ارشد کشور به‌صورت عمومی و در گفت‌وگوهای عمومی مطرح شد و موضع حق جمهوری اسلامی در تنبیه سخت مجرمان تروریست به سمع و نظر آنها رسیده است. به‌نظر می‌رسد که قطر در این رابطه پاسخ جمهوری اسلامی را به‌خوبی می‌داند و قطعا ورودی به این موضوع برای منصرف کردن جمهوری اسلامی نخواهد داشت.»

متن کامل این گزارش و گفت‌وگوی فرهیختگان با حسن هانی‌زاده و ابوالفضل ظهره‌وند، کارشناسان بین‌الملل را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.