فرهیختگان: دستگیری و بازداشت مالک تلگرام در فرانسه خبری بود که حتی در پلتفرمهای رقیب هم ترند شد و واکنشهای زیادی به همراه داشت. «پاول دوروف» معروف به «مارک زاکربرگ روسیه» با اتهامات سنگینی مثل حمایت از تروریسم و قاچاق روبهرو است و گفته میشود با توجه به این اتهامات به 20 سال حبس محکوم شود. ماجرا اما فقط مربوط به بازداشت مالک تلگرام و اتهامات سنگین واردشده به او نمیشود. چیزی که بسیاری از کاربران هم به آن پرداختند، «آزادی بیان» و ادعای غربیها مبنیبر رعایت مطلق آن است.
دستگیری پاول دوروف با واکنشهای بسیاری در رسانهها روبهرو شد. ایلان ماسک، مالک شبکه اجتماعی ایکس در صفحه خود به این اتفاق کنایه زده و نوشت: «سال ۲۰۲۳ در اروپا شده است و شما همچنان بهخاطر لایک کردن یک میم دستگیر و اعدام میشوید.» همچنین تاکر کارلسون، مجری معروف و خبرنگار سابق فاکسنیوز بازداشت مالک تلگرام را با این جمله توصیف کرد: «تاریکی در حال فتح جهان آزاد است.» این مجری در ادامه نوشت که مالک تلگرام زمانی روسیه را ترک کرد که دولت تلاش کرد شرکت تلگرام را کنترل کند.
این ماجرا پای تحلیلگران سازمان اطلاعاتی «سیا» را هم به پرونده باز کرد. ری جانسون، تحلیلگر سابق سیا اتهام و دلیل اصلی دستگیری پاول دوروف را «تروریستبودن» او اعلام کرد زیرا او از سانسور برخی گروهها خودداری کرده است! جانسون معتقد است تلگرام یکی از معدود کانالهای ارتباطی است که اجازه میدهد آزادانه به «سیاستهای غرب» انتقاد شود. این تحلیلگر امنیتی گفته اتهامات علیه دوروف «یک پرونده سیاسی ساختگی» برای ترساندن این کارآفرین فناوری است.
یکی از ابعاد این خبر که کمتر به آن پرداخته شد، تغییر نحوه کارکرد رسانهها در طول سالیان گذشته است. بر این اساس میتوان سه مرحله را برای آن متصور شد:
رسانههای اولیه مانند روزنامهها، رادیو و تلویزیون غالبا توسط دولتها کنترل میشدند یا تحت نظارت شدید آنها بودند. برای مثال در بسیاری از کشورهای اروپایی قرون وسطی، چاپ و نشر تحت نظارت حکومتها بود و دولتها قوانین سختگیرانهای برای سانسور و کنترل محتوا داشتند.
رفتهرفته با توسعه بازارهای آزاد، رسانهها بهتدریج از کنترل مستقیم دولتها خارج و به نهادهای مستقل تبدیل شدند که از طریق تبلیغات و فروش محتوا درآمد کسب میکردند. این فرآیند با ظهور و توسعه اینترنت و شبکههای اجتماعی، سرعت بیشتری گرفت و باعث شد تا رسانهها بتوانند مستقلتر عمل کنند.
درنهایت امروز با وضعیتی روبهرو هستیم که ظاهرا آزادیهای وسیعی بر شبکههای اجتماعی حاکم است اما در عمل این شبکهها با نوعی کنترلگری و سانسور مدرنی روبهرو هستند. شبکههای اجتماعی مثل فیسبوک، اینستاگرام و توییتر از الگوریتمهای پیچیدهای برای فیلترکردن محتوا استفاده میکنند. این الگوریتمها میتوانند بهصورت خودکار محتواهای نامناسب یا مخالف با قوانین جامعه کاربری را حذف یا دسترسی به آنها را محدود کنند.
درواقع سانسور حذف نشده؛ بلکه از نوع پلهای و سخت به آسانسوری و نرم تبدیل شده است. بههرحال چه بخواهیم و چه نه، دیگر نمیشود محتواهای مجازی را به شکل گذشته کنترل و سانسور کرد. شما هرچقدر هم بخواهید هوشمندانه مالک یک شبکه اجتماعی را دستگیر کنید و مخفیانه به یک ساختار آنلاین نفوذ کنید، زودتر از عملیات انجام شده، خبر و بازتابهایش را از رسانههای جهانی میشنوید.
متن کامل گزارش علی ملکی را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.