فرهیختگان: براساس شنیده‌های «فرهیختگان» با وجود صدور بخشنامه به‌کارگیری دوباره معلمان بازنشسته اما اجرای این بخشنامه به روی کار آمدن دولت چهاردهم و وزیر جدید بستگی دارد و اجرای بخشنامه به‌کارگیری بازنشستگان در هاله‌ای از ابهام است. مساله اصلی این است که آموزش‌وپرورش با هر عدد و رقمی که مطرح‌شده، کمبود معلم دارد و تحت هر شرایطی برای جبران این کمبود باید معلم به‌کار بگیرد.

چه این رقم 176 هزار معلم باشد، چه 250 تا 300 هزار معلم. درنهایت اما احتمال دارد مهرماه مجددا با مشکل تراکم کلاس‌ها یا در آن‌سوی ماجرا، خالی بودن برخی کلاس‌ها مواجه شویم. تغییر نظام آموزشی یعنی تبدیل آن به نظام 6، 3، 3 و توجه به هنرستان‌ها و مدارس فنی در چندسال اخیر و اضافه شدن کتاب‌های جدید به فرآیند تحصیل دانش‌آموزان، چالش کمبود معلم را در این میان بیشتر کرد.

همچنین به‌گفته مسئولان وزارت آموزش‌وپرورش دولت سیزدهم سال‌های ۹۳ تا ۹۷ دانشگاه فرهنگیان نزدیک به تعطیلی بود و پذیرش دانشگاه از سالی ۲۵ هزار نفر به کمتر از ۳ هزار نفر رسید، یعنی در سال‌هایی که باید معلم تربیت می‌شد تا امروز از نتیجه آن در کلاس‌های درس استفاده کنیم، استفاده‌ای نشده است.

البته در این میان بسیاری منتقد کم‌توجهی به فضای زیرساختی و ظرفیت به‌کارگیری در دانشگاه‌های فرهنگیان برای جبران این کمبودها هستند. این دسته از افراد اذعان دارند در تمام این سال‌ها فضای آموزشی دانشگاه‌های فرهنگیان توسعه‌ای نداشته تا جذب معلمان از این طریق فرآیند بهتری را طی کند، بنابراین این کم‌توجهی به ظرفیت دانشگاه‌های فرهنگیان و جذب تعداد کم معلمان، دقیقا به‌دنبال کم‌توجهی به ظرفیت‌های این دانشگاه ازجمله ظرفیت عمرانی آن است.

برخی نیز به شیوه تربیت معلمان منتقدند و بر این باورند که دانشجو معلمان نهایتا دو سال باید تحت آموزش برای طی کردن فرآیند تبدیل شدن به معلم قرار بگیرند و جهت سرعت‌بخشی و زودتر رسیدن به نتیجه باید دانشجو معلمان در دو سال دوم تحصیل خود، در مدارس برای تدریس به‌کار گرفته شوند که البته این تئوری غیرمنطقی هم به‌نظر نمی‌رسد.

درهرحال کارشناسان حوزه آموزش بر این باورند آنچه مسلم است کمبود معلم داریم اما منبع داده و ارجاع در رابطه با این کمبود نامشخص است. همچنین این کمبود تاحدودی نشات‌گرفته از عدم ساماندهی مشخص و اساسی در وزارت آموزش‌وپرورش است، یعنی وقتی وزارتخانه‌ای مانند آموزش‌وپرورش کمبود معلم دارد، نباید اجازه دهد همان تعداد معلمان از مدارس به بخش اداری منتقل شوند یا اینکه اجازه مامور به‌خدمت شدن در وزارتخانه‌ها، دستگاه‌ها و سازمان‌های دیگر به معلمان داده شود.

همچنین برخی دیگر از کارشناسان حوزه آموزش کشور می‌گویند برنامه و کتب درسی فعلی باید با توجه به تعداد معلمان انجام شود، یعنی کتب و دروسی که دانش‌آموزش کمتر به آنها نیاز دارد باید حذف شوند تا با کم کردن حجم کتب درسی، ظرفیت خود را هدر ندهند. به‌کار گرفتن معلمان بازنشسته هرچند ساده‌ترین و راحت‌ترین گزینه است اما جدی‌ترین نقدی که می‌توان به آن داشت، شکاف و تفاوت نسلی معلمان بازنشسته با دانش‌آموزان نسل جدید است. پرسشی که در اینجا می‌توان مطرح کرد این است که مگر چند درصد معلمان بازنشسته پس از 30 سال خدمت بازهم شوق تدریس و گرداندن کلاس را دارند؟

جلسه مشترک میان کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، وزارت آموزش‌وپرورش و سازمان امور اداری و استخدامی مقرر شده بود برای جبران کمبود معلم در سال تحصیلی 1403 از نیروهای خریدخدمتی و حق‌التدریسی در وزارت آموزش‌وپرورش و آموزشیاران و آموزش‌دهندگان نهضت سوادآموزی، مدرسان طرح امین، معلمان قرآنی، مربیان پیش‌دبستانی، معلمان برون‌سپار، سرباز معلم و معلمان مدارس غیردولتی استفاده کند. دقیقا ظرفیتی که آموزش‌وپرورش می‌تواند برای جبران کمبود معلم از خدمات‌شان در مدارس استفاده کند؛ اما با عدم برنامه‌ریزی درست و اصولی، موج نارضایتی‌شان را در سال‌های اخیر برانگیخت.

با توجه به تعطیلی مدارس در سال‌های کرونا، بسیاری از معلمان حق‌التدریس و مربیان پیش‌دبستانی با وجود برگزاری مجدد کلاس‌های حضوری اما دیگر نتوانستند با مدارس دولتی ولو به شکل ساعتی نیز همکاری کنند. این دسته از معلمان و مربیان، با توجه به سابقه تدریس و علاقه آنها برای همکاری با آموزش‌وپرورش درطول این مدت سعی داشتند از طریق آزمون‌های استخدامی در آموزش‌وپرورش به‌کار گرفته شوند.

همچنین براساس آخرین آمار مرکز پژوهش‌های مجلس 124 هزار و 68 معلم خرید خدمات در چندسال اخیر با آموزش‌وپرورش همکاری می‌کنند. شکل همکاری این معلمان با آموزش‌وپرورش از طریق بخش خصوصی است و استخدام رسمی این وزارتخانه نیستند.

به‌نظر می‌رسد با توجه به نیاز این وزارتخانه به معلم، بهتر است فرآیند همکاری با این معلمان تعدیل بخشیده شود و آموزش‌وپرورش به‌شکل جدی‌تری با این بخش از نیروهای خود ادامه همکاری دهد؛ اما مسئولان آموزشی کشور تصمیم‌شان احتمالا این باشد که روش ساده‌تری برای جبران کمبود معلمان درپیش بگیرند و آن به‌کار گرفتن دوباره معلمان بازنشسته است.

متن کامل گزارش زینب مرزوقی، خبرنگار گروه نقد روز را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.