فرهیختگان: سلمان اسحاقی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی گفته بود که پس از بررسی برنامه و کارنامه وزیر پیشنهادی بهداشت در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس و کمیته‌های ۲۳گانه آن و کسب نظر صاحب‌نظران حوزه که برای اولین بار صورت می‌گیرد، برنامه‌های موجود با اجماع کامل نمایندگان کمیسیون، مورد تایید و تاکید قرارگرفت.
همچنین در جریان بررسی صلاحیت ظفرقندی مباحث تخصصی، کارنامه و برنامه‌های وزیر پیشنهادی در نسبت با برنامه هفتم از منظر کمیسیون بهداشت و درمان مجلس مورد بررسی قرار گرفت. اسحاقی گفته بود: «با توجه به حضور حدود دو دهه‌ای پزشکیان در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس و شناختی که از مسائل کلان کشور در این حوزه دارد و ما دغدغه‌های او را در این موضوعات می‌شناسیم و همچنین اینکه خود او عضو تیم ۳ نفره کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در برنامه هفتم حوزه بهداشت بوده، شایستگی وزیر پیشنهادی مورد تایید رئیس‌جمهور است، لذا ما نیز او را تایید می‌کنیم. سیاست‌های دکتر ظفرقندی در حوزه بهداشت و درمان مورد تایید کامل کمیسیون بهداشت و درمان مجلس است.»
ما با دیدگاه‌ها و سیاست‌های مورد تایید وزیر بهداشت آشنا شدیم و نه برنامه‌هایش
کیانوش جهانپور، سخنگوی پیشین وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره برنامه ارائه شده ظفرقندی گفت: «واقعیت و جایگاه این برنامه‌ها با توجه به اینکه به هرحال از یک‌سو کشور اسناد بالادستی دارد، برنامه هفتم توسعه آغاز شده و هر دولتی می‌آید مکلف است این چهارچوب را درنظر داشته باشد. جایگاه این برنامه‌ها بیشتر از اینکه یک برنامه باشد، در چهارچوب دیدگاه‌های وزیر و تیم وزیر پیشنهادی در مواجهه با مسائل و مشکلات است و شاید لزوما نتوان عنوان برنامه را روی آنها گذاشت. بلکه اینها دیدگاه‌هایی است که وزیر تصمیم می‌گیرد از این منظر به مشکلات و مسائل سلامت و راهبردهای آن نگاه کند. باید درنظر داشت کشور درهرحال اسناد بالادستی مصوب و قانون هفتم برنامه توسعه تصویب شده دارد و هر دولتی بیاید ملزم به رعایت چهارچوب‌های این برنامه است. چنانکه در انتخابات ریاست‌جمهوری، به‌طور خاص و مشخص آقای پزشکیان برای این مساله اصرار داشت که برنامه اصلی دولتش و وزارت بهداشت نیز به تبع آن، برنامه هفتم توسعه خواهد بود.»
جهانپور با این وجود معتقد است برنامه منتشر شده، دیدگاه وزیر و اهمیت موارد مطرح شده را نشان می‌دهد. او ادامه داد: «با دانش اندک و سوابق نسبی که در این حوزه دارم، فکر می‌کنم برنامه نسبتا جامعی بود و بیش از 80 تا 90 درصد مطالب و عناوین مهم موضوعات حوزه سلامت در دیدگاه‌های وزیر مشخص شده بود. یک خلأ 5 تا 10 درصدی نیز داشت که به نظر من در این زمینه اساسا صحبتی نشده است. این مساله، موضوع مردمی‌سازی و راهبردهای آن، مشارکت اجتماعی، برون‌سپاری، کاهش تصدی‌گری و البته طب سنتی ایرانی به‌عنوان مقولاتی است که محل چالش است و خواهد بود اما از موضوعاتی است که آن‌گونه که باید و شاید، در این برنامه پرداخته نشده است. اما درهرصورت بیش از 90 درصد عناوین و دیدگاه‌ها مشخص شده بود و می‌توانست تاثیر مطلوبی روی ذهن نمایندگان ایجاد کند.»
تمرکززدایی و دوری از نسخه‌پیچی همگانی در حوزه بهداشت و درمان
ازجمله مسائل مطرح شده در برنامه کلی وزیر پیشنهادی بهداشت، تفویض اختیار وزارت بهداشت به دانشگاه‌های علوم پزشکی است. اگرچه به‌طور غیررسمی اما تا به امروز عملا همین امر صورت گرفته و چالش‌هایی مانند وضعیت معیشت پرستاران، نتیجه این سیاست است. آنچه که در این میان محل نقد فرهیختگان است، دقیقا ایجاد چالش‌های مضاعف در صورت تفویض رسمی اختیارات وزارت بهداشت به علوم پزشکی‌هاست. در هرصورت علوم پزشکی‌ها امروز با چالش تامین اعتبارات به دلیل این تفویض اختیارات، روبه‌رو هستند و ایده کلی این سیاست، امکان دارد نتیجه عکس بدهد.
جهانپور در پاسخ به این نقد و شفاف‌سازی این سیاست گفت: « این برنامه نشان می‌دهد که این سیاست جزء دیدگاه‌های محوری وزیر پیشنهادی این دوره است. موضوع تمرکززادیی و تفویض اختیارات بیشتر، چه در حوزه سیاستگذاری و چه تصمیم‌گیری به استان‌ها و رده‌های پایین‌تر مدیریتی، موضوع ملی است. یعنی جزء اسناد و سیاست‌های کلی در حوزه‌های دیگر هم هست. یعنی روند امور باید به سمتی باشد که تمرکززادیی اتفاق بیفتد و اختیارات استان‌ها برای تصمیم‌گیری، تصمیم‌سازی و سیاستگذاری افزایش پیدا کند. به هرحال ما یک کشور پهناور با اقلیم‌ها و اقوام مختلف هستیم. قاعدتا نسخه واحدی در همه زمینه‌ها و در مرکز نمی‌توان پیچید. اشکال عمده‌ای که اکنون وجود دارد، این است که در مرکز و خیلی از اوقات، فارغ از لحاظ کردن مشکلات، معضلات و موقعیت‌های مختلف نسخه واحدی برای سراسر کشور تجویز می‌شود. طبیعتا نمی‌تواند این امر اثربخشی و اثرگذاری مطلوبی داشته باشد. بنابراین یک رویکرد ملی است که به‌تدریج اختیارات دانشگاه‌های علوم پزشکی افزایش پیدا کند، آن هم گام به گام و نه به یکباره که به نظر من موضع درست و قابل قبولی است. اما چگونه و در کدام بخش و بسیاری سوال‌های دیگر، همه جزئیاتی است که باید در برنامه دیگری به آن پرداخت و در این برنامه کلی به آن پرداخته نشده است.»
چالش‌ها و مشکلات شفاف؛ راهکارها غیرشفاف
در گفت‌وگوهای «فرهیختگان» و بررسی خبرنگار «فرهیختگان» از آنچه که به‌عنوان برنامه وزیر پیشنهادی بهداشت و درمان منتشر شده؛ برآیند کلی این است که چالش‌ها و مشکلات نظام سلامت، درمان و بهداشت به درستی فهم شده است. ظفرقندی در آنچه ارائه داده، با وجود اینکه یک الگوی جدید و سیاست نو عرضه نکرده اما سیاست‌های روی زمین مانده را نسبت به چالش‌های امروز بسط داده است. مثلا به درستی بر مساله مهاجرت هیات‌علمی‌ها، خودکشی کادر درمان و سلامت، عدم توازن توسعه و نبود عدالت در دسترسی به خدمات سلامت، عدم توجه به بهداشت و بسیاری چالش‌ها و مشکلات دیگر در حوزه بهداشت، درمان، آموزش پزشکی، دارو و تجهیزات دست گذاشته است.
خلأ اصلی ماجرا اما عدم شفافیت در راهکار عملیاتی برنامه ارائه شده است. اگرچه چالش‌ها صریح و شفاف بیان شده‌اند اما در برنامه، راهکارها و راه‌حل‌های مدنظر وزیر پیشنهادی مشخص نیست. مثلا درنهایت چگونه قرار است مشکلات معیشتی رزیدنت‌ها یا پرستاران حل شود؟ چگونه قرار است با سیستم پادگانی فضای آموزشی علوم پزشکی مقابله شود و کرامت پزشکان و کادر درمان حفظ شود؟ یا اینکه تفویض اختیارات از وزارت بهداشت به دانشگاه‌های علوم پزشکی با چه حد و حدودی اجرا خواهد شد؟
متن کامل گزارش زینب مرزوقی، خبرنگار گروه نقد روز را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.