گندم، جو، عدس، زیره، گشنیز، پسته وحشی، گز و همین‌طور گوشت گوسفند، بز و گاو از غذاهایی بوده که مردم شهرسوخته در بیش از پنج هزار سال پیش از آنها استفاده می‌کردند. حسین مرادی که به همراه انریکو اسکالونه، از دانشگاه سالنتو ایتالیا مدیریت پروژه مطالعات میان رشته‌ای و بازنگری عرصه و حریم در شهر سوخته را برعهده دارد، دراین‌باره به «فرهیختگان» می‌گوید: «امسال بنا به دلایلی  سیدمنصور سیدسجادی نتوانست گروه را همراهی کند و ما تصمیم گرفتیم مطالعات میان رشته‌ای روی استخوان‌های جانوری، نمونه‌های گیاهی و همین‌طور آسیب‌شناسی و ژنتیک استخوان‌های انسان پژوهش انجام دهیم.» او با بیان اینکه در ایران روی مطالعات میان رشته‌ای باستان‌شناسی همچون جانور باستان‌شناسی کار نشده، ‌گفت: «به همین دلیل باید از همکاران ایتالیایی خود کمک بگیریم که بتوانیم به رمز و راز زندگی مردم شهرسوخته پی ببریم.» اما چه گیاهان و جانورانی در آن زمان وجود داشته‌اند؟ مرادی با توجه به یافته‌هایی که در 15 فصل کاوش گذشته به دست آمده، توضیح می‌دهد: «از گورستان 20 هکتاری شهرسوخته گیاهانی چون گندم، ‌جو، حبوبات، زیره، گشنیز، پسته وحشی، گز، افرا و زبان گنجشک به دست آمده، همین‌طور هم استخوان حیوانات اهلی مانند بز، گوسفند و گاو و هم استخوان حیوانات وحشی چون غزال نیر به دست آمده است. از طرفی پرنده‌های وحشی زیست بوم هامون نیز وجود داشته است و با توجه به کشف قلاب و تور ماهیگیری ماهی نیز جز خوراک‌های آنان بوده است.»

 چه بیماری‌هایی داشته‌اند؟
مرادی می‌گوید با توجه به اینکه هنوز پاتولوژی و آسیب‌شناسی روی استخوان‌های به دست آمده محقق نشده، نمی‌توانیم به‌طور دقیق بگوییم چه بیماری‌هایی وجود داشته اما می‌دانیم که نوزادان زیادی هیدروسفالی بوده‌اند. با توجه به سبک زندگی و نوع کاری که داشته‌اند مهره کمر خیلی‌ها آسیب دیده بوده و همچنین شکستگی‌های زیادی در استخوان‌های دست و پایشان وجود داشته است. تاکنون بیش از هزار استخوان انسان از گورستان شهرسوخته به دست آمده که احتمال افزایش آن در آینده وجود دارد. نحوه تدفین اغلب این اسکلت‌ها به شکل جنینی یا همان چمباتمه‌ای است که در بین آنها طاق باز یا به پهلو خوابیده نیز وجود داشته است.

 حکومتی وجود نداشته است
با توجه به کاوش‌های صورت گرفته شهرسوخته در مرحله آغاز حکومت بوده و حکومت همچون مفهومی که در بین‌النهرین یا ایلام باستان وجود داشته در شهر سوخته معنی نداشته است. در این محوطه به احتمال زیاد خان‌هایی وجود داشته که به دلیل دارایی‌های بیشتر حکمرانی می‌کرده‌اند. همچنین از این محوطه تنها یک لوحه گلی به دست آمده که مربوط به اسناد اقتصادی و داد و ستد بوده است.

 کشفیات شهر سوخته
برای نخستین بار در شهر سوخته یک چشم مصنوعی متعلق به 4800 سال پیش کشف شد که متعلق به زنی 25 تا 30 ساله بوده، همچنین یکی از شگفت‌انگیزترین یافته‌‌های شهر سوخته، کشف نشانه‌های کهن‌ترین جراحی مغز در شهر سوخته است. جمجمه‌ای از دختر 12 یا 13 ساله به دست آمده که پزشکان برای درمان بیماری هیدروسفالی (جمع شدن مایع در جمجمه) بخشی از استخوان جمجمه او را برداشته‌ و جراحی کرده‌اند و مدت‌ها بعد از این عمل زنده مانده است. کشف یک خط‌کش ساخته شده از چوب آبنوس، کهن‌ترین تخته نرد جهان به همراه 60 مهره که بسیار قدیمی‌تر از تخته نردی است که در گورستان سلطنتی «اور» در بین‌النهرین پیدا شده بود. ‌همچنین کشف جامی که تصاویر دورتادور آن نخستین انیمیشن جهان را به وجود آورده از دیگر شگفتی‌های شهر سوخته است.

 شهر سوخته کجاست؟
شهر سوخته محوطه‌ای باستانی در ۵۶ کیلومتری زابل در سیستان و بلوچستان به وسعت 150 هکتار است که بین 3200 سال پیش از میلاد تا 1800 سال پیش از میلاد در آن زندگی جاری بوده است. باستان‌شناسان معتقدند این شهر به دنبال خشک شدن بستر رودخانه هیرمند و به وجود آمدن بحران زیست‌محیطی کم‌کم خالی از سکنه شد. در سی‌وهشتمین اجلاس یونسکو در سال ۲۰۱۴ مطابق با اول تیر ۱۳۹۳ شهر سوخته به‌عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد.