فرهیختگان: ریحانه جباری که در ۱۹ سالگی مرتکب قتل شده بود تا الان در حالی خودش را چند بار برای رفتن پای چوبه دار آماده کرده است که هر بار از سوی خانواده مقتول باز هم به او فرصت داده شده تا اگر ناگفتهای از این قتل پرابهام باقی مانده، بازگو کند. حالا نیمه ماه اول پاییز 93 در حالی سپری میشود که این روزها باز موضوع حکم اعدام ریحانه جباری به تیتر یک صفحات حوادث تبدیل شده است و گفته میشود هفته اول مهر ریحانه جباری به انفرادی منتقل شد و قرار بود برای اعدام آماده شود، اما دقیقا همزمان با اعلام این خبر در هفتم مهر، خبرگزاری ایرنا در خبری به نقل از یک منبع آگاه قضایی درباره موضوع انتقال ریحانه به انفرادی نوشت: «موضوع انتقال ریحانه به انفرادی صحت ندارد.» این در حالی بود که همان شب، یعنی هفتم مهرماه مادر ریحانه جباری در گفتوگو با یکی از رسانهها اعلام کرد ریحانه به انفرادی منتقل شده و قبل از انتقال به انفرادی به مادرش زنگ زده و گفته است که برای اجرای حکم به انفرادی منتقل میشود. اما در روز اجرای حکم، خانواده مرحوم سربندی (مقتول) با وجود اینکه داغ مرحوم سربندی را متحمل شده و از طرفی مورد حمله ناعادلانه برخی رسانهها قرار گرفته بودند، دل شان به قصاصی که روی شک باشد راضی نشد و باز 10 روز به ریحانه جباری فرصت دادند تا اگر ناگفتهای از حقیقت باقی مانده است، بازگو کند و مانع از قصاص خود شود.
از آشنایی تا قتل
ریحانه جباری که حالا 27 ساله شده است طراح دکوراسیون داخلی یک شرکت تبلیغاتی و دکوراسیون بود. 19 سال بیشتر نداشت که بهطور اتفاقی با شخصی به نام «مرتضی سربندی»، پزشک ۴۷ ساله، متاهل و دارای سه فرزند آشنا شد. شنیدهها حاکی از آن است که آشنایی سربندی با ریحانه براساس شنیدن مکالمه تلفنیاش در یک بستنیفروشی از سوی سربندی آغاز شد. در این مکالمه، ریحانه به شغلش اشاره میکند و سربندی که گویا به دنبال یک طراح دکوراسیون برای مطب جدیدش بوده، پس از شنیدن این مکالمه تلفنی، باب آشنایی با ریحانه را باز میکند. دیدار بعدی اما منجر به قتل سربندی توسط ریحانه میشود. براساس گزارشهای دادگاه، روز قرار، سربندی ریحانه را در جایی نزدیک محل قرار سوار خودروی خود میکند و قبل از رسیدن به محل نیز جلوی یک داروخانه توقف کرده و خرید میکند که بعدا جزئیات خرید او مشخص میشود. بعدها اعلام شد یکی از دو لیوان آبمیوهای هم که روی میز محل قرار بوده، حاوی داروی خوابآور بوده، اما بعدتر مشخص شد که دارو، داروی مسهل بوده نه خوابآور.
قتل چگونه رخ داد؟
با رسیدن به محل قرار، ریحانه متوجه میشود که آنجا آپارتمانی مسکونی و خالی از سکنه است که به گفته سربندی قرار بوده به مطب او تبدیل شود و دکوراسیون داخلی آن هم توسط ریحانه انجام شود. طبق گزارش دادگاه بنا بر ادعای متهم، سربندی پس از حمله به ریحانه با قصد تجاوز به او، از سوی ریحانه مورد اصابت چاقو در ناحیه کتف راست قرار میگیرد و ریحانه نیز بلافاصله از محل فرار میکند. بنابر گفتههای عبدالصمد خرمشاهی، وکیل ریحانه جباری، همه اینها دلایلی برای قصد قبلی تعرض از سوی سربندی بودهاند. سربندی در اثر تقلای زیاد و خونریزی ناشی از جراحت فوت کرده بود و دادگاه اتهام قتل عمد با قصد قبلی را برای ریحانه اعلام و او را به قصاص نفس محکوم کرد. این در حالی است که بنا به ادعای وکیل ریحانه جباری در دادگاه و یادداشتی که او پس از صدور حکم نوشت، نه قتل عمدی بوده و نه ضربه وارده مرگبار، ضمنا ریحانه در تمام مراحل بازجویی و دادگاه اعلام کرده که صرفا برای دفاع از خودش دست به حمله زده است.
ناگفتههای پسر مقتول
ریحانه در فروردین ۱۳۹۳ بعد از تحمل هفت سال زندان بهجرم قتل به قصاص محکوم شده است. وی به اتهام قتل مرتضی سربندی، ۴۷ ساله، بازداشت و محاکمه شد. جباری اتهام قتل را پذیرفت، اما مدعی شد مقتول قصد تجاوز داشته و او از خود دفاع کرده است.
به گفته ریحانه، او برای پیشگیری از تجاوز جنسی مقتول، مرتکب این قتل شده بود. فرزند مقتول با استناد به موارد موجود در پرونده و اعتراف صریح جباری گفته قاتل دو روز قبل از حادثه اقدام به خرید چاقوی ۵۰ سانتی از خیابان شریعتی نرسیده به میدان قدس کرده و قبل از وقوع جنایت، از طریق پیامک اعلام میکند که فردا قرار است وی (مرتضی سربندی) را بکشد. همچنین فرزند مقتول بیان کرده که طبق اقرار صریح متهم، ضربه چاقو بر سجاده نماز به مقتول وارد شده که این ادعا با شواهد صحنه کاملا تطابق دارد.
حالا با گذشت هفت سال از وقوع قتل و چهار سال پس از صدور حکم قصاص نفس ریحانه جباری، رئیس قوه قضائیه این حکم را تایید کرده و حکم برای اجرا به دایره اجرای احکام رفته است.
با فرافکنی بند دلم را پاره نکنید
شعله پاکروان، مادر ریحانه جباری، دانشآموخته رشته تئاتر است و در حال حاضر به بازیگری و کارگردانی مشغول است. او در آخرین پست فیسبوکش ضمن تشکر از کسانی که به فکر کمک به ریحانه هستند از مردم تقاضا کرده تا بدون اغراق و دروغ به ریحانه کمک کنند تا از اعدام نجات پیدا کند. او نوشته است: «بخشش یا انتقام از دخترم صرفا در دستان خانواده سربندی است. با فرافکنی، بند دل مرا پاره نکنید. چیزی نگویید که زنگار بر دل خانواده سربندی بنشیند که نه خدا میپسندد و نه خلق خدا. حتما راهی هست که بتوان با زیبایی و فرهنگ به جنگ بیعدالتی و رفتار زشت رفت. دست تک تک انسانهای با شرفی را که در این روزها یاریام میدهند به گرمی میفشارم و قدردان زحماتشان هستم.» اولین وکیل ریحانه جباری در این رابطه به فرهیختگان گفت: «از زمانی که ریحانه بازداشت شد در بسیاری از بازجوییهایی که صورت گرفت، همواره تاکید داشت ارتباط وی با مرحوم، صرفا به شخص ایشان ختم نمیشد و مرحوم دوستی به نام آقای شیخی داشت. به عبارت دیگر در این پرونده شخص دیگری به نام آقای شیخی هم وجود داشت اما متاسفانه تاکنون نتوانستهاند شیخی را شناسایی کنند.» وی در رابطه با روحیات ریحانه ادامه داد: «ریحانه دختر خاصی است و یک غرور خاصی هم دارد. او به نوعی از عملکرد خود دفاع میکند و غرور عجیبی در دفاع از عملکرد خود دارد اما این امر باعث شده است که قضات نسبت به ریحانه نظر منفی داشته باشند و او را دختر نادرستی قلمداد کنند.» این وکیل در رابطه با شخصی که در رسانهها بهعنوان آقای «ش» در این پرونده مطرح است افزود: «به نظر من شیخی وجود دارد اما خود ریحانه نیز امکان پیدا کردن وی را ندارد چون او شیخی را خیلی نمیشناخته است.»
ریحانه واقعیت را بگوید رضایت میدهیم
به هر حال بیش از هفت سال در حالی از این حادثه میگذرد که با وجود حکم قصاصی که برای مقتول صادر شده اما خانواده سربندی برای بخشش تنها روی یک موضوع تاکید دارند. پسر بزرگ سربندی چندی پیش گفته بود: «طوری این پرونده را نشان دادهاند که آبروی مرحوم سربندی (پدرم) را بردهاند. تنها در صورتی رضایت میدهیم که مشخص شود این قتل برای جلوگیری و دفاع از تجاوز نبوده است.» وی همچنین در این گفتوگو گفته است: «ریحانه همکاری کند و واقعیتها را بگوید ما هم کمکش میکنیم و میبخشیمش... . برای اجرای حکم زمانی در نظر گرفته نشده است. به نظر میرسد همه مدافعان خانم جباری اعم از هنرمندان عزیز و مدافعان صلح و بخشش باید در راستای کشفانگیزه واقعی این قتل قدم بردارند. ما بارها اعلام کردهایم در صورت راستگویی و اعلام حقیقت حاضر به عفو
قاتل هستیم.»
***
شرحی بر بند «ب» ماده ۲۹۰ قانون مجازات که در پرونده ریحانه مغفول ماند
مقنن به قانون قبلی شرطی را اضافه کرده است که فرد باید مطلع باشد عمل او موجب قتل میشود؛ یعنی قصد و اطلاع از عمل نوعا کشنده خود داشته باشد وگرنه از مصادیق قتل شبهعمد است و فرد فقط به پرداخت دیه محکوم خواهد شد. در بند «ب» ماده 206 قانون مجازات اسلامی سابق آمده بود یکی از موارد قتل عمومی این است که شخص کاری انجام دهد که نوعا کشنده است؛ هرچند قصد کشتن نداشته باشد. این مورد در قانون سابق قتل عمد محسوب میشد. مثلا وقتی شخصی با چاقو کسی را میزند، هرچند قصد قتل نداشت، اما چون عمل او کشنده بوده قتل عمد محسوب و فرد به قصاص محکوم میشد.
اما در بند «ب» ماده 290 قانون فعلی مصوب سال 92، قانون سابق تصحیح شده که اگر فرد مرتکب عملی شود که نوعا کشنده باشد هرچند قصد ارتکاب آن و نظیر آن را نداشته و آگاهی نداشته باشد که این عمل نوعا موجب جنایت یا نظیر آن میشود، قتل عمد محسوب نمیشود. مقنن به قانون قبلی شرطی را اضافه کرده است که فرد باید مطلع باشد عمل او موجب قتل میشود؛ یعنی قصد و اطلاع از عمل نوعا کشنده خود داشته باشد وگرنه از مصادیق قتل شبهعمد است و فرد فقط به پرداخت دیه محکوم خواهد شد. اما اینکه قاضی چگونه احراز میکند که متهم از کشنده بودن عمل خود آگاهی داشته و نیز قصد و نیت قتل داشته است را با توجه به اوضاع و احوال قضیه و تعریف عرف از آن عمل ارتکابی و همچنین نظریه کارشناسان دادگستری و پزشکیقانونی احراز میکند.
.gif?v=0)
