قوانین و شرایط تحصیل هم مانند بسیاری قوانین دیگر، در کشورهای مختلف سمت و سویی خاص دارد و از مدلهای مختلفی پیروی میکند.
دانشگاههای دولتی معمولا با توجه به شرایط عمومیشان، تحتنظر دولت اداره میشوند و باید از دستورالعملهای یکسانی پیروی کنند. کالجهای خصوصی و نیمهخصوصی؛ اما قدرت تصمیمگیری متفاوتی دارند و میتوانند ایده و نظر خود را در برنامهریزیهای تحصیلیشان اعمال کنند.
فارغ از اینکه وجود این تفاوتها چقدر مثبت یا منفی است و چه تاثیری بر روند آموزش و یادگیری دارد، دانشجوها در هر کجای دنیا که باشند باید برای ثبتنام در هر کدام از دانشکدهها، مراکز خصوصی و نیمهخصوصی تاریخ ثبتنام ترمهای مختلف را چک کنند و بیگدار به آب نزنند. مراکز آموزشی معمولا در بازه زمانی مشخصی ترمهای تحصیلی خود را ارائه میدهند و شاید تنها چند روز اختلاف زمانی بین تاریخ شروع و پایان ترمهای تحصیلی وجود داشته باشد. اما دو، سه یا حتی چهار ترمه بودن سال تحصیلی دانشگاههای مختلف در دنیا بحثهای زیادی به همراه دارد و کارشناسان در اینباره نظرات متفاوتی ارائه دادهاند. اینکه هر کدام از مراکز آموزشی در دنیا از چه قوانینی پیروی و روند آموزشی خود را بر چه پایه و اصولی پایهریزی میکنند، حکایتی قدیمی در دنیای آموزش است که همواره بحثهای زیادی در مورد آن میشود. بسیاری از دستاندرکاران حوزه آموزش در دنیا تلاش میکنند برنامههای آموزشی دانشگاههای معتبر دنیا را الگوی خود قرار داده و با پیروی از آن سعی دارند نظم بیشتری به سیستم خود ببخشند. در طرف دیگر داستان عدهای هستند که میگویند هر سیستمی براساس برنامهای که برای خود تعریف کرده است، پیش میرود و نمیتوان یک نسخه را برای همه دانشگاهها اجرا کرد. به اعتقاد این افراد واحدهای اختیاری و اختصاصی که برای رشتههای مختلف در هر دانشگاهی تعریف میشوند در زمانبندی آموزشی تاثیر زیادی دارند و میتوانند تعداد ترمهای تحصیلی و چگونگی اجرای آنها را تحتتاثیر قرار دهند.
ترمهای اجباری و اختیاری
تعدادی از دانشگاهها در دنیا، دو ترم تحصیلی چهار ماهه و یک ترم اختیاری با عنوان ترم تابستانی یا «سامر س مستر» را در تابستان ارائه میدهند. ترمهای تحصیلی تابستانی اختیاری بوده و دانشجو باید تعداد واحد کمتری نسبت به ترمهای پاییز و زمستان انتخاب کند. این ترمها معمولا از این نظر در برنامه تحصیلی دانشگاه قرار میگیرند که دانشجویان بتوانند تعداد واحد محدودی که در ترمهای پاییز یا زمستان موفق به گذراندن آن نشدهاند در این زمان بگذرانند تا به این ترتیب از برنامه اصلی درسی خود خارج نشوند. قوانین ارائه واحدهای درسی در دانشگاههای مختلف متفاوت است. بعضی دانشگاهها تنها واحدهای عمومی را در این ترمها ارائه میدهند، بعضی دیگر اما علاوهبر واحدهای عمومی، انتخابواحدهای اختصاصی را هم آزاد میگذارند. برنامهریزی آموزشی دو ترمه همانطور که دارای مزایایی است و مورد استقبال بسیاری از دانشگاهها، معایب عمدهای نیز دارد. بسیاری از دانشگاههای بزرگ بعد از تجربه آن به این نتیجه رسیدند که این زمان بازدهی لازم را ندارد و باید در آن تغییر ایجاد کرد. طولانی بودن ترمهای تحصیلی، فاصله سه ماه تعطیلی تابستانی برای آن دسته از دانشجویانی که در ترم تابستانی ثبتنام نمیکنند، و زمان چهارساله دوره کارشناسی از جمله معایبی است که باعث شد دانشگاهیان زیادی با این گونه تحصیلی مخالف باشند.
برنامه تحصیلی سهترمه
مدل تحصیلی دیگری که در دانشگاههای دنیا بسیار دیده میشود، ارائه سه ترم تحصیلی در یک سال است. در این روش، سه ترم تقریبا سه ماه و نیمه در سال ارائه میشود و بین هرکدام از ترمها، مدت زمانی را برای استراحت دانشجو در نظر میگیرند. دانشگاههای بسیاری در دنیا از این مدل تحصیلی پیروی میکنند. در این روش دانشجویان باید سه ترم را در یک سال بگذرانند. دیگر ترم تابستانی حکم اختیاری ندارد و به اندازه دو ترم دیگر کلاسها به صورت رسمی و اجباری برگزار میشود. از نظر مدیران و مسئولان آموزشی، سه ترم تحصیلی مدت زمان مناسبی برای دانشجویانی است که در عین حالی که فرصت کافی و لازم برای یادگیری دارند، به علت کوتاهتر بودن زمان تحصیلشان این مدت خستهکننده نیست و در نتیجه بازخورد بهتری دارد. همچنین در این مدل چون دانشجو موظف به گذراندن سه ترم تحصیلی در سال است، میتواند در سه سال دوره کارشناسی را به پایان برساند و به مقطع کارشناسیارشد برود. مسئولان آموزشی که با مدل قبل مخالف هستند معتقدند سه ترمهبودن دانشگاهها باعث میشود دانشجو در مدت زمان کوتاه سه ساله، مدرک کارشناسیاش را بگیرد و به این ترتیب انرژی کافی برای شرکت در دورههای کارشناسیارشد را داشته باشد. اما در مدل چهارساله، معمولا دانشجو بعد از تمام شدن کارشناسی، توان و انرژی کافی را ندارد و تصمیم میگیرد یک سال به خودش استراحت بدهد. همین زمان یک ساله بسیاری از دانشجویان را از فضای درس و ادامه تحصیل دور میکند و باعث میشود دانشجو از مسیر اصلیاش خارج شود. به دنبال جلوگیری از انصراف دانشجویان از ادامه تحصیل و تسهیل در درس خواندن آنها، دانشگاههای مختلفی در دنیا، که حتی در گذشته از مدل آموزشی تحصیلات دو ترمه پیروی میکردند، روش خود را تغییر داده و گزینه سه ترم تحصیلی در سال را انتخاب کردهاند. برای مثال دانشگاه «امآیتی» بهعنوان برترین دانشگاه در سیستم رتبهبندی «کیو اس»، سه ترم تحصیلی با عنوان ترم تابستان، ترم پاییز و ترم بهار ارائه میدهد؛ ترم تابستان از ماه میلادی ژوئن (خرداد) تا آگوست (مرداد)، ترم پاییز از ماه سپتامبر (شهریور) تا نوامبر (آذر) و ترم بهار از فوریه (بهمن) تا آوریل (اردیبهشت) ارائه میشود. در این دانشگاه مدت زمان دوره کارشناسی سه سال و کارشناسیارشد بنا بر رشته انتخابی حدود دو سال است. بنابراین دانشجویان میتوانند در زمان چهار سال و نیم یا پنج سال مدرک کارشناسیارشد دریافت کنند.
ترمهای چهارتایی یا ربع ترم
در این میان بعضی دانشگاههای دیگر پا را فراتر گذاشته و باز هم تعداد ترمهای تحصیلی سالیانهشان را به عدد چهار افزایش دادهاند. در این حالت دانشگاه واژه «ربع ترم» را منظور کرده و هر سال تحصیلیاش را به چهار «ربع ترم» مختلف تقسیم میکند. مانند مدلهای دیگر این روش هم مخالفان و موافقان خود را دارد. به علت کوتاه بودن مدت زمان یک ربع ترم، از نظر بسیاری از دانشگاهیان امکان آموزش خوب و کامل وجود ندارد. بعضی از دانشگاهها هر دو ربع ترم تحصیلی را یک ترم محسوب کرده و درواقع فاصله بین تمام شدن ربع اول و شروع ربع دوم را برای استراحت یا وقفه قبل از شروع امتحانات در نظر میگیرند. بعضی دیگر اما برنامه تحصیلیشان را به نحوی تنظیم میکنند که هر ربع ترم آموزشی، بهمثابه یک ترم رسمی باشد. اما در این حالت هم بازه زمانی دوره کارشناسی همان سه سال و کارشناسیارشد دو سال است، چراکه کوتاه بودن ربع ترمهای تحصیلی به دانشجویان اجازه نمیدهد واحدهای درسی زیادی برداشته و آنها را محدود میکند. قوانین ترمهای تحصیلی و برنامهریزی برای تنظیم آنها معمولا گستردگی زیادی دارد، مخصوصا در مقاطع کارشناسیارشد و دکتری در دانشگاههای مختلف بسیار متفاوت است. اما درنهایت بعد از سالها آزمون و خطا در این برنامهریزیها، امروز دانشگاههای زیادی در مقطع کارشناسی به یک تصمیم کلی و واحد رسیده و از مدل تحصیلی سه ترم در سال استفاده میکنند.
برنامه ترمهای تحصیلی سالیانه 10 دانشگاه برتر دنیا براساس سیستم رتبهبندی «کیواس»
نام دانشگاه تعداد ترم تحصیلی تاریخ شروع و پایان هر ترم
ام آی تی 3 پاییز: سپتامبر (شهریور) تا نوامبر (آذر)
بهار: فوریه (بهمن) تا آوریل (اردیبهشت)
تابستان : ژوئن (خرداد) تا آگوست (مرداد)
هاروارد 2 پاییز: سپتامبر (مهر) تا ژانویه (دی)
بهار: فوریه (بهمن) تا می (اردیبهشت)
کمبریج 3 ترم اول: اکتبر (مهر) تا دسامبر (دی)
ترم دوم: ژانویه (دی) تا مارس (فروردین)
ترم سوم: آوریل (اردیبهشت) تا آگوست (مرداد)
یو سی ال
(دانشگاه کالج لندن) 3 پاییز: سپتامبر (مهر) تا دسامبر (آذر)
بهار : ژانویه (دی) تا مارس (اسفند)
تابستان: آوریل(اردیبهشت) تا آگوست (مرداد)
کالج امپریال لندن 3 پاییز: اکتبر (مهر) تا دسامبر (آذر)
بهار: ژانویه (دی) تا مارس (اسفند)
تابستان: آوریل (فروردین) تا جولای (خرداد)
آکسفورد 3 ترم اول: ژانویه (دی) تا مارس (اسفند)
ترم دوم: آوریل (فروردین) تا ژوئن (خرداد)
ترم سوم: جولای (تیر) تا سپتامبر (شهریور)
استنفورد 4 ربع ترم اول: سپتامبر (شهریور) تا اکتبر (آبان)
ربع ترم دوم: ژانویه (دی) تا مارس (اسفند)
ربع ترم سوم: مارس (فروردین) تا ژوئن (خرداد)
ربع ترم چهارم: ژوئن (خرداد) تا آگوست (مرداد)
ییل 2 پاییز: آگوست (مرداد) تا دسامبر (آذر)
بهار: ژانویه (دی) تا می (اردیبهشت)
موسسه تکنولوژی کالیفرنیا 4 پاییز: سپتامبر (مهر) تا دسامبر (دی)
زمستان: ژانویه (دی) تا مارس (فروردین)
بهار: مارس (فروردین) تا ژوئن (تیر)
پنسیلوانیا 3 پاییز: آگوست (شهریور) تا دسامبر (آذر)
بهار: ژانویه (بهمن) تا می (اردیبهشت)
تابستان: می (خرداد) تا آگوست (مرداد)
.gif?v=0)
