سیدمهدی طالبی ، پژوهشگر حوزه بینالملل : روز گذشته (یکشنبه ۸ دی ۱۴۰۴، ۲۸ دسامبر ۲۰۲۵) سه ماهواره ساخت ایران به وسیله ماهوارهبر روسی به فضا پرتاب شدند.
این سه ماهواره مخصوص تصویربرداری از سطح زمین بوده و قابلیتهای مختلفی از حوزههای آبوهوایی گرفته تا امنیتی در اختیار ایران قرار میدهند.
با پرتاب ۳ ماهواره جدید، تعداد ماهوارههای ایرانی پرتابشده توسط روسیه به ۷ مورد رسیدهاند.
تا پیش از این به دلیل محدودیتهای شبهتحریمی برای همکاری با طرفهای خارجی و همچنین کوچک بودن ابعاد ماهوارههای ساخت داخل، آنها به وسیله پرتابگرهای داخلی پرتاب میشدند؛ این ماهوارههای کوچک عمر کمی داشته و در مدارهای پایین تزریق میشدند.
ماهوارههایی که ایران در سالهای اخیر عمدتا در همکاری با روسیه ساخته است قابلیت، عمر و ابعاد بیشتری دارد و باید در مدارهای بالاتری قرار گیرد؛ امری که فعلا ماهواره برهای داخلی توانایی آن را ندارند. از سوی دیگر ۳ ماهواره ایرانی در یک پرتاب به مدار تزریق شدند درحالیکه با کسب توانمندی داخلی طی سالهای آتی، ایران هر ماهواره با ابعاد قابلتوجه را باید با یک ماهواره بر جداگانه به فضا پرتاب کند که مستلزم صرف هزینه بالایی است.
بر این اساس ایران بهعنوان یک راهحل موقت در پرتابهای جدید فضایی، با روسیه همکاری میکند؛ چه اینکه روابط دو کشور به سطحی رسیده که مسکو دیکر تحت فشارها و ملاحظات سیاسی از همکاریهای ارتقایافته با تهران خودداری نمیکند.
نکات
در خصوص دستاوردهای فضایی ایران در سالهای اخیر و با تمرکز بر رویداد یکشنبه، نکات ذیل حائز اهمیتاند.
1 - برخی منابع آمریکایی ادعا کردهاند ایران تا چندسال قبل برای حملات موشکی دست به خرید تصاویر ماهوارههای تجاری میزد و واشنگتن با رهگیری این معاملات، قصدش برای حمله موشکی و محل فرود موشکها مشخص میشد.
گرچه ماهوارههای جاسوسی پیچیدگی و کارایی بیشتری دارند، اما تمام اقدامات نظامی نیازمند این قابلیتها نیستند و با تصاویر سادهتر هوایی میتوان آنها را اجرایی کرد.
ماهوارههایی که ایران طی سالهای اخیر به فضا پرتاب کرده است، نقش مهمی در حفاظت اطلاعات ایفا کرده و مقاصد نظامی ایران پنهان میمانند.
در جریان عملیات وعده صادق2، آمریکا تنها دوساعت قبل از حمله، از طریق سنجش ماهوارهای و مشاهده تحرکات گسترده نظامی امکان حمله قریبالوقوع ایران به سرزمینهای اشغالی را مطرح کرد؛ درحالیکه به دلیل جمعآوری اطلاعات توسط سیستم داخلی، کشف اهداف و مقاصد پنهان مانده بود.
با مجموعه ماهوارههای تصویربرداری که ایران در اختیار دارد، به طور مداوم بر خاک دشمنان و رقبا نظارت خواهد داشت.
تصاویر ماهوارهای ساختوساز پایگاههای جدید، سازههای جدید در پایگاههای پیشین، الحاق تسلیحات و استقرار فوری قوای خارجی را آشکار میکنند.
تصویربرداری از مسیرهای مابین ایران و برخی دشمنان، امکان عبور امن موشکها و پهپادهای انتحاری را با لحاظ کردن عوارض زمینی، فراهم میسازد.
2 - دولتها از طریق تصاویر ماهوارهای از احداث مخفیانه سد و تاسیسات منحرفکننده آب در خاک کشورهای همسایه آگاه میشوند.
اگر دولت همسایه تاسیسات خود را به نیمه رسانده یا تکمیل کند، اعتراض به آن کماثرتر از زمان اولیه است.
ایران برای نظارت بر اقدامات ترکیه و حکومت طالبان در افغانستان که درپی مهار آبهای مشترک در محیط سرزمینی خود هستند، به ماهوارههای سنجشی نیاز داشت.
3- پایش اقلیمی، طوفانها و فرونشستها در عمق مناطق خالی از سکنه، تنها از طریق تصاویر ماهواره ای امکانپذیرند.
کشف فرونشستها میتواند حکایت از گسترش چاههای غیرمجاز محلی داشته باشد و به سیاستگذار اجازه دهد پس از آگاهی، تصمیمات لازم را برای برخورد با پدیده برداشت غیرمجاز بگیرد.
4 - صنعت فضایی به حوزه تجاری بزرگی تبدیل شده است؛ تعداد ماهوارهها و دارندگان آن دیگر محدود نیست و خدمات مبتنی برماهوارهها از جمله مسیریابی، اینترنت استارلینک و سامانههای مخابراتی درحال گسترش اند.
بر این اساس ساخت و پرتاب ماهوارهها میتواند به گسترش ابعاد اقتصاد کمک کند. کشورهایی که دارای فناوری ساخت و پرتاب باشند هزینه کمتری متحمل شده و از سوی دیگر با جلب مشتریان میتوانند به صدها میلیون دلار سود سالانه برسند؛ به ویژه اینکه شرکتهای متعدد بخش خصوصی به مشتری ماهوارهها و خدماتشان تبدیل شده اند.
5 - قرار دادن کشور در مسیر توسعه فضایی، باعث تسلط بر فناوریهای نوینی میشود که سرریزهای مختلفی در حوزههای گوناگون دارد. در حوزه موشکی کار روی ماهوارهبرها میتواند توانمندیهای برای ساخت موشکهای دوربرد ایجاد کند.
در حوزه اپتیکی و شناسایی کار روی طیفسنجهای فضایی باعث بهبود فناوریهای شناسایی پهپادها خواهد شد.











