دکتر جمشید رزمیار، عضو هیئتعلمی دانشگاه تهران و سردبیر The journal of poultry sciences and avian diseases در گفتوگو با «فرهیختگان» با اشاره به تغییرات ایجاد شده در فرایند داوری مقالات علمی پس از گسترش استفاده از هوش مصنوعی گفت: «در مرحله ارزیابی اولیه، از نرمافزارهای تخصصی برای تشخیص میزان استفاده از هوش مصنوعی و همچنین بررسی مشابهت متنی و پلاجیاریسم استفاده میشود، اما این ابزارها صددرصد دقیق نیستند و همواره احتمال خطا وجود دارد. به همین دلیل، ملاک اصلی صرفاً درصد اعلام شده از سوی نرمافزار نیست؛ بلکه نوع استفاده از هوش مصنوعی ملاک است. وی با بیان اینکه بررسی اولیه مقالات پیش از ارسال به داوران توسط تیم سردبیری انجام میشود، افزود: «در نشریات بینالمللی، سردبیر موظف است پیش از ارسال مقاله برای داوری، میزان استفاده از هوش مصنوعی، مشابهت متنی با مقالات دیگر و هرگونه تقلب علمی احتمالی را بررسی کند، همچنین نویسندگان موظفاند به طور شفاف در انتهای مقاله اعلام کنند که در چه بخشهایی و با چه هدفی از هوش مصنوعی استفاده کردهاند.» رزمیار تأکید کرد: «استفاده از هوش مصنوعی برای ویرایش زبانی، اصلاح گرامر، شفافسازی متن، بازنویسی بدون تغییر محتوا، خلاصهسازی یا کمک به بهبود ساختار مقاله، مطابق با قوانین بینالمللی پذیرفته شده و مجاز است؛ بهشرط آنکه این موارد بهصورت شفاف اعلام شوند، حتی استفاده مفهومی یا تحلیلی در حد کمک، مادامی که تصمیمگیری نهایی، تفسیر اصلی دادهها و نتیجهگیری بر عهده نویسنده باشد، قابلقبول است.» به گفته وی، مواردی که نشریات علمی نسبت به آنها حساسیت جدی دارند، شامل نویسندگی توسط هوش مصنوعی، دادهسازی، سنتز دادههای غیرواقعی، تولید یا اضافه کردن رفرنسهای جعلی یا نسبتدادن نتایج به مقالاتی است که وجود خارجی ندارند. در صورت مشاهده چنین مواردی، مقاله بدون ورود به فرایند داوری، بلافاصله رد میشود. سردبیر نشریه The journal of poultry sciences and avian diseases افزود: «گاهی هوش مصنوعی رفرنسهایی ارائه میدهد که از نظر نام نویسنده، سال انتشار، جلد و صفحه کاملاً دقیق به نظر میرسند؛ اما متن نقلشده ارتباطی با منبع اصلی ندارد. تیم سردبیری و داوران بامطالعه دقیق متن و تطبیق ادعاها با منابع، این موارد را شناسایی میکنند. در برخی موارد، از نویسنده خواسته میشود اصلاح انجام دهد و در موارد جدیتر، مقاله رد میشود.» وی با اشاره به تدوین دستورالعملهای مشخص گفت: «ژورنالهای بینالمللی دارای دو بخش مجزا شامل «راهنمای نویسندگان» و «راهنمای داوران» هستند. در راهنمای نویسندگان، به طور شفاف اعلام شده که استفاده مجاز و غیرمجاز از هوش مصنوعی چیست و نویسنده موظف است این راهنما را بهدقت مطالعه کند. داوران نیز بر اساس راهنمای داوری، موظفاند نقش هوش مصنوعی در نگارش و تفسیر نتایج را مدنظر قرار دهند.» رزمیار درباره عددسازی و تقلب در دادهها گفت: «عددسازی تنها محدود به هوش مصنوعی نیست و پیشازاین نیز در سطح جهانی وجود داشته است؛ از اعلام نمونهگیریهای غیرواقعی گرفته تا دستکاری دادههای آماری یا نتایج آزمایشگاهی. این موارد متأسفانه بیشتر در میان پژوهشگران تازهکار و دانشجویانی مشاهده میشود که تحتفشار برای چاپ مقاله هستند، بهویژه در دانشگاههایی که تعداد مقالات را شرط دفاع از پایاننامه یا ارتقای رتبه علمی قرار میدهند.»
وی افزود: «سیاستهایی که مقاله را به تنها معیار ارزیابی علمی تبدیل میکنند- چه برای عضویت در بنیاد نخبگان یا ارتقای هیئتعلمی- زمینهساز گسترش تقلبهای علمی میشوند. این مسئله اعتبار دانشگاهها و جایگاه علمی کشور را در سطح منطقهای و جهانی تهدید میکند.» این استاد دانشگاه با اشاره به تفاوت رشتهها گفت: «در علوم آزمایشبنیان مانند پزشکی و دامپزشکی، به دلیل ماهیت تجربی، استفاده نادرست از هوش مصنوعی دشوارتر است؛ اما در برخی علوم دیگر امکان سوءاستفاده از هوش مصنوعی برای تولید متن علمی بیشتر است. بااینحال تشخیص نهایی به تخصص سردبیر و داوران هر رشته بستگی دارد.»
وی درباره تأثیر هوش مصنوعی بر افزایش رد مقالات گفت: «به طور قطعی نمیتوان درصد مشخصی برای افزایش ریجکت مقالات اعلام کرد؛ اما با توجه به دسترسی آسان و کمهزینه به ابزارهای هوش مصنوعی، استفاده نادرست از آنها افزایشیافته و طبیعتاً حساسیت مجلات نیز بیشتر شده است؛ نهتنها در مقالات، بلکه در پایاننامهها و تکالیف دانشگاهی نیز این موارد دیده میشود.» رزمیار در پایان تأکید کرد: «مقابله با تقلب علمی و سوءاستفاده از هوش مصنوعی، صرفاً وظیفه سردبیران مجلات نیست و نیازمند سیاستگذاری کلان در سطح وزارتخانهها و نهادهای مرتبط است. تجهیز دانشگاهها و مجلات به ابزارهای پیشرفته، تدوین آییننامههای شفاف و اعمال برخوردهای انضباطی مؤثر، از جمله اقداماتی است که میتواند به کاهش این پدیده کمک کند. در غیر این صورت، گسترش مقالات متقلبانه میتواند به اعتبار علمی کشور آسیب جدی وارد کند.»
شماره ۴۶۱۱ |
صفحه ۴ |
دانشگاه
دانلود این صفحه
عضو هیئتعلمی دانشگاه تهران و سردبیر The journal of poultry sciences and avian diseases توضیح میدهد
نشریات بینالمللی به چه مدل استفادهای از هوش مصنوعی حساسند؟











