مرتضی طاهری، استادتمام دانشگاه تهران و معاون دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در گفت‌وگو با روزنامه «فرهیختگان» به تشریح آخرین وضعیت سیاست‌گذاری، چالش‌ها و الزامات استفاده از هوش مصنوعی در حوزه پژوهش و انتشارات علمی پرداخت و تاکید کرد: «در حال حاضر خط قرمز اصلی این است که هوش مصنوعی نمی‌تواند نویسنده مقاله یا کتاب باشد، اما به‌عنوان ابزار کمکی، در صورت شفاف‌سازی نحوه استفاده، می‌تواند در فرایند پژوهش به کار گرفته شود.» طاهری در پاسخ به پرسشی درباره تأثیر گسترش هوش مصنوعی بر کیفیت مقالات علمی و داوری‌ها اظهار کرد: «برای ارائه پاسخ دقیق، باید به سابقه ورود این فناوری نوپدید به حوزه نشر علمی توجه کرد. در ابتدای ظهور هوش مصنوعی، استفاده از آن صرفاً به ویرایش و بهبود سطح زبانی مقالات، به‌ویژه مقالات انگلیسی، محدود می‌شد و شرط اصلی آن نیز تصریح استفاده از هوش مصنوعی در بخش ملاحظات اخلاقی مقاله بود. در آن مقطع، هرگونه استفاده دیگر از جمله در مرور ادبیات، تحلیل آماری، جمع‌آوری داده‌ها یا کدگذاری مصاحبه‌ها، مجاز تلقی نمی‌شد.» 
وی افزود: «با گسترش و فراگیر شدن استفاده از هوش مصنوعی، به‌تدریج نهادهای بین‌المللی مانند انجمن‌ بین‌المللی سردبیران، ناشران بین‌المللی و سازمان‌های اخلاق در نشر مواضع خود را تعدیل کردند و اعلام شد که می‌توان از هوش مصنوعی در بخش‌هایی مانند جمع‌آوری اطلاعات، تحلیل آماری، ترسیم جداول و اشکال استفاده کرد، مشروط بر اینکه نحوه و میزان استفاده به ‌صورت شفاف در انتهای مقاله و پیش از منابع ذکر شود.» 
این استاد دانشگاه تهران با ذکر تأثیر استفاده درست از هوش مصنوعی گفت: «برخلاف تصورات اولیه، استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی باعث کاهش فاصله میان پژوهشگران نشده، بلکه این فاصله در مواردی افزایش یافته است. به نظر می‌رسد دانشمندان و پژوهشگران پراستناد بهره بیشتری از این فناوری نوظهور برای استفاده در پژوهش‌ها می‌کنند و تجربه چند سال اخیر، به‌ویژه در طول چهار تا پنج سال فعالیت من در حوزه سیاست‌گذاری علم در وزارت علوم، نشان می‌دهد این امکان فاصله میان پژوهشگران پرکار و کم‌کار را بیشتر می‌کند.» 
این استاد دانشگاه تصریح کرد: «پژوهشگران مؤثر، دانشمندان برجسته و استادانی که پیش از این نیز از نظر علمی متمایز بودند، با بهره‌گیری هدفمند و عمیق از هوش مصنوعی توانسته‌اند فاصله خود را با سایر افرادی که صرفاً از این ابزار برای رفع مسائل روزمره پژوهشی استفاده می‌کنند، بیشتر کنند. هرچه دانش تخصصی و پایه‌ای فرد بیشتر باشد، استفاده از هوش مصنوعی برای او اثربخش‌تر خواهد بود و درنتیجه، رشد علمی و تولید دانش او شتاب بیشتری می‌گیرد.» 
معاون دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی پژوهشی وزارت علوم با اشاره به آخرین به‌روزرسانی‌های بین‌المللی در این زمینه تصریح کرد: «مهم‌ترین و صریح‌ترین اصل که امروز مبنای عمل قرار گرفته، این است که هوش مصنوعی نمی‌تواند نویسنده باشد. این موضوع به‌طور شفاف در دستورالعمل‌ها آمده است. هوش مصنوعی صرفاً یک ابزار کمکی است و هرجا که داور یا ممیز احساس کند تفکر انسانی جای خود را به خروجی هوش مصنوعی داده و خط مشی اصلی تحقیق توسط ماشین هدایت شده، مقاله بدون تردید رد خواهد شد.» 
طاهری در ادامه، به تناقض‌ها و سردرگمی‌های موجود در فضای بین‌المللی نشر علمی اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر، نوعی اعوجاج و تناقض در سیاست‌های نهادهای اخلاق نشر وجود دارد. از یک ‌سو داوران مجاز نیستند مقالاتی را که هنوز منتشر نشده و دارای حق مالکیت فکری هستند، در مدل‌های زبانی بارگذاری کنند، زیرا این کار به معنای افشای محتوا و نقض حقوق مؤلف است، از سوی دیگر گفته می‌شود که هوش مصنوعی می‌تواند به‌عنوان ابزار کمکی در فرایند داوری مورد استفاده قرار گیرد که بهره‌مندی از AI Detector‌ها مؤید این موضوع است. این دوگانه عملاً یک وضعیت متناقض ایجاد کرده است.» وی افزود: «بسیاری از ناشران بزرگ بین‌المللی هنگام ارسال مقاله برای داوری، به‌طور صریح از داور می‌پرسند که آیا از هوش مصنوعی استفاده کرده‌اید یا خیر و در برخی موارد، پاسخ مثبت به این سؤال می‌تواند به کنار گذاشته شدن گزارش داوری منجر شود.» 
معاون دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی پژوهشی وزارت علوم با اشاره به ابلاغ دستورالعمل‌های داخلی در کشور گفت: «در حدود چهار تا پنج هفته گذشته، دستورالعملی به دانشگاه‌ها ابلاغ شده که نحوه استفاده از هوش مصنوعی در فرایندهای پژوهشی، از جمله نگارش مقاله و کتاب را مشخص می‌کند. این دستورالعمل‌ها با توجه به تغییرات سریع مقررات بین‌المللی، ماهیتی پویا دارند و قابل بازنگری هستند.» وی درباره ابزارهای کنترلی موجود توضیح داد: «در حال حاضر، ابزارهایی تحت عنوان AI Detector وجود دارند که می‌توانند تا حدی الگوهای تولید ماشینی را شناسایی کنند، اما این ابزارها نیز خطا دارند. به اعتقاد من اگر هوش مصنوعی درخصوص بررسی پیش‌‌نویس یا دست‌‌نوشته اولیه مورد استفاده قرار گیرد و سپس محقق با خلاقیت و دانش خود آن را پردازش و تکمیل کند، نه‌تنها اشکالی ندارد، بلکه استفاده نکردن از آن در شرایط امروز می‌تواند یک خطا باشد.» 
طاهری با اشاره به تحولات آینده هوش مصنوعی خاطرنشان کرد: «ما در آستانه ورود به مرحله‌ای هستیم که هوش مصنوعی صرفاً ابزار تولید متن نیست، بلکه به سمت حسگر بودن، تعامل‌گری و تحلیل‌گری پیش می‌رود. این روند اجتناب‌ناپذیر است و ما ناچار به استفاده از این فناوری هستیم، اما باید مرجعیت علمی همچنان در اختیار انسان باقی بماند.»
وی هشدار داد: «اگر هوش مصنوعی بنای اصلی مقالات شود خلاقیت، پردازش اطلاعات، حل مسئله و تفکر انتقادی از پژوهشگر سلب می‌شود و با نسلی مواجه خواهیم شد که دانش تخصصی او سطحی خواهد ماند. بنابراین، هوش مصنوعی نباید نقش جایگزین داشته باشد، بلکه باید موجب ارتقای علم فردی دانشجویان شود.» 
معاون دفتر سیاست‌گذاری پژوهشی وزارت علوم همچنین به افزایش خطر ابطال مقالات اشاره کرد و گفت: «با گسترش استفاده بی‌قید و شرط از هوش مصنوعی، احتمال تهدید سیستماتیک بازپس‌گیری مقالات افزایش پیدا خواهد کرد. اگر تخلفی در مقاله‌ای محرز شود، حتی اگر 10 سال از انتشار آن گذشته باشد، اعتبار مقاله سلب می‌شود و این موضوع به اعتبار نویسنده و حتی اعتبار علمی کشور آسیب می‌زند. باید نسبت به این موضوع هشیار باشیم، زیرا استفاده لجام‌گسیخته از هوش مصنوعی می‌تواند اکوسیستم علمی کشور را با چالش مواجه کند.» 
طاهری در پایان تاکید کرد: «کنترل اصلی، نه صرفاً از طریق ابزارهای فنی، بلکه از مسیر نگاه تیزبین سردبیران، داوران و ممیزان علمی می‌گذرد. وزارت علوم نیز در این سال‌ها با برگزاری بیش از هزار کارگاه آموزشی حضوری و آنلاین در بیش از ۱۰۰ دانشگاه و پژوهشگاه کشور، تلاش کرده است سواد ژورنالیستی علمی را ارتقا دهد و از بروز تخلفات پیشگیری کند. درنهایت، همه‌چیز به هوش، فراست و مسئولیت‌پذیری زیست‌بوم علمی کشور بازمی‌گردد.»