فرهیختگان:روز گذشته در مراسمی با حضور رئیسجمهور دستور افتتاح و آغاز بهرهبرداری از طرح انتقال آب دریای عمان به فلات مرکزی ایران صادر شد. انتقال آب از سواحل جنوبی کشور به فلات مرکزی، از دولتهای گذشته مورد بحث و گفتوگوی کارشناسان و مسئولان مربوطه است. واکنشها از سوی کارشناسان آبی نسبت به این طرح زیاد بود؛ اما درنهایت این طرح در آذرماه 1404، آن هم همزمان با به اوج رسیدن بحران آبی کشور، وارد مرحلهای تازه از اجرا و توسعه شده است. نیاز شدید به منابع آبی جدید در استانهای مرکزی و با توجه به تعداد بالای صنایع در استان اصفهان و دیگر استانهای فلات مرکزی ایران و البته کمبود آب فلات مرکزی با توجه به اقلیم خشک این منطقه، موجب اجرایی شدن این طرح شد. این طرح امروز با هدف ایجاد پشتوانهای مطمئن برای تأمین منابع آبی صنایع فلات مرکزی معرفی میشود.
هدف این پروژه تأمین آب پایدار برای صنایع استان اصفهان است که با هزینه 35 هزار میلیاردی با مشارکت عمده فولاد مبارکه همراه خواهد بود. این پروژه با خط لولهای به طول 800 کیلومتر احتمالاً بخش قابل توجهی از وابستگی صنایع اصفهان به خصوص فولاد مبارکه به زایندهرود را برطرف میکند. فاز نخست پروژه عظیم انتقال آب دریا به اصفهان در اواسط تیرماه سال جاری با ورود آب شیرینشده خلیجفارس به استان اصفهان افتتاح شد. این طرح که با هدف کاستن از بار سنگین مصرف صنایع از منابع محدود زایندهرود اجرا شده، اقدامی در مدیریت منابع آبی و البته مدیریت مصرف آب صنایع فلات مرکزی به شمار میرود. همچنین، مشارکت بخش خصوصی و صنایع بزرگ در تأمین مالی پروژه - بهویژه سهم عمده فولاد مبارکه - نشان میدهد که این راهحل بهطور کامل بر دوش دولت نیست؛ بخش خصوصی هم پای کار آمده و در سیاستگذاریهای آبی به نفع اقتصاد کشور در این پروژه سرمایهگذاری میکند. نکته مهم دیگر آن است که این طرح برخلاف بسیاری از راهکارهای بلندمدت و پیچیده مثل تغییر الگوی کشت، مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی یا ساخت سدهای جدید قابلیت عملیاتیشدن سریع دارد. فاز نخست پروژه تنها در چند سال به نتیجه رسید و آب شیرینشده دریا با کیفیت صنعتی هماکنون به پالایشگاه و صنایع استان میرسد.
انتقال آب به سرچشمه نیز در دستور کار است
طبق گفته مدیرعامل شرکت تأمین و انتقال آب خلیجفارس، «خط دوم در کریدور انتقال آب خلیجفارس از بندرعباس به مجتمع مس سرچشمه، با طول ۴۵۱ کیلومتر و ظرفیت ۲۰۰ میلیون مترمکعب در سال و بهرهبرداری آن برای سال ۱۴۰۶ پیشبینی شده است. در صورت وجود متقاضی و تأمین منابع مالی جهت توسعه، بخشی از آب انتقالی به استان یزد به طول 734 کیلومتر منتقل میشود. خط سوم نیز از بندر سیریک یا بندرعباس به اصفهان، به طول تقریبی ۹۲۰ تا ۱۰۸۰ کیلومتر، با ظرفیت هدفگذاریشده فاز اول 200 میلیون مترمکعب و فاز دوم نیز 200 میلیون مترمکعب در سال است. بخشی از این مسیر در حال اجراست و بخشی نیز بهصورت موقت در حال اتصال به خط اول است.» احسان انصاری، مدیرعامل شرکت تأمین و انتقال آب خلیجفارس در تشریح خط چهارم در کریدور انتقال آب خلیج فارس در اردیبهشت امسال گفته بود: «این خط از چابهار به مشهد، به طول ۱۳۴۲ کیلومتر و ظرفیت ۸۰۰ میلیون مترمکعب است. این خط در مرحله مطالعات و تأمین منابع مالی قرار دارد. خط پنجم نیز به انتقال آب به استان فارس اختصاص دارد و در حال اجرای سایت نمکزدایی و خط انتقال است که نسبت به سایر خطوط از پیشرفت فیزیکی کمتری برخوردار است.» اما آیا این انتقال آب از دریای عمان به فلات مرکزی به تنهایی بهترین گزینه برای رفع چالش آبی در استانهای فلات مرکزی بهصورت پایدار است؟
بیم و امید طرح انتقال آب دریا به فلات مرکزی
تقریباً از زمان مطرحشدن طرح انتقال آب دریا به فلات مرکزی، نظرات مختلفی میان کارشناسان در حوزه محیطزیست و طرفداران انتقال آب دریای عمان به فلات مرکزی وجود داشته است. در همان زمان نخستین واکنشها از سوی مسئولان سازمان محیطزیست یعنی بخش محیطزیست دریایی این سازمان بود که بهصراحت با اجرای این طرح مخالفت کردند. مسئولان این بخش از سازمان محیطزیست عنوان کرده بودند «در شرایط کنونی اجرای این طرح فقط مشکلی به مشکلات سازمان محیطزیست اضافه میکند.» اما بعد از گذشت 6 ماه سازمان محیطزیست کشور با احداث این پروژه موافقت کرد. سایر فعالان محیطزیست نیز درباره طرح انتقال آب از دریای عمان به این استان معتقد بودند انتقال آب از دریای عمان به استان اصفهان از لحاظ محیطزیستی و اقتصادی توجیه ندارد. شیرین کردن و انتقال هر مترمکعب آب دریا چند یورو هزینه دارد و فاقد توجیه اقتصادی است. فعالان محیطزیست بر این باور بودند که تنها راه توجیه انتقال آب دریا به اصفهان کمک به محیطزیست استان، احیای زایندهرود و گاوخونی و جلوگیری از فرونشست بیشتر است؛ اما اگر قرار است این آب صرف توسعه صنایع شود، به ضرر محیطزیست اصفهان خواهد بود.
تاکنون قرارداد اجرای طرح تأمین، تصفیه و انتقال آب از دریای عمان به استانهای کرمان و هرمزگان میان استاندار کرمان و سرمایهگذاران اجرای این طرح به امضا رسیده و قرار است برای اجرای این طرح چیزی حدود 800 میلیون دلار هزینه شود تا سالانه 88 میلیون مترمکعب آب به این استانها منتقل شود. درنهایت از 2.8 مترمکعب آب شیرین در ثانیه از دریای عمان، 0.5 و 0.7 مترمکعب برای دو شهر در مسیر انتقال آب در استانهای هرمزگان و کرمان و 1.6 مترمکعب آن به شهر کرمان تخصیص خواهد یافت. بااینحال، باید توجه داشت که هزینه انتقال آب از دریای عمان تنها به احداث خط لوله محدود نمیشود، بلکه مجموعهای از مخارج سنگین شامل ساخت ایستگاههای پمپاژ، تأمین انرژی لازم برای انتقال در مسیرهای طولانی و ارتفاعات متعدد، نگهداری خطوط در شرایط اقلیمی دشوار و البته هزینههای دورهای بازسازی و اصلاح مسیر را نیز در بر میگیرد. برآوردهای اولیه نشان میدهد انتقال هر مترمکعب آب به فلات مرکزی حدود ۶ دلار هزینه دارد؛ رقمی که این طرح را در ردیف گرانترین پروژههای تأمین آب کشور قرار میدهد.
همچنین خطوط لوله بهکار رفته در طرح انتقال آب دریا به فلات مرکزی به گفته کارشناسان تأسیسات آبی در گذر زمان ممکن است دچار فرسودگی شده و مجدداً نیازمند تعمیرات و یا حتی جایگزینی باشند. همین امر باعث بهوجودآمدن هزینه اضافه و لزوم اختصاص بودجه جدید برای طرح انتقال آب از دریا به فلات مرکزی میشود. برخی کارشناسان معتقدند انتقال برخی از صنایع فلات مرکزی کشور به شهرهای ساحلی جنوب کشور گزینهای معقولتر و کمهزینهتر برای جبران مشکلات آبی فلات مرکزی کشور است تا انتقال آب با هزینه گزاف که تضمینکننده رفع مشکلات آبی فلات مرکزی بهصورت دائمی نیست.
.gif?v=0)
