ابوالفضل مظاهری، دبیر گروه دانشگاه: مؤسسه کلاریویت ((Clarivate روز گذشته جدیدترین فهرست پژوهشگران پراستناد سال ۲۰۲۵ (Highly Cited Researchers2025) را اعلام کرد؛ فهرستی که افرادی را شناسایی و معرفی می‌کند که تأثیرگذاری قابل‌توجه و گسترده‌ای در حوزه‌های پژوهشی خود داشته‌اند. البته در این مسیر پژوهشگرانی که الگوهای غیرعادی انتشار یا استناد داشته‌اند کنار گذاشته شده‌اند تا صرفاً کسانی معرفی شوند که واجد معیارهای کیفی لازم هستند. در فهرست 2025  کلاریویت نام 6هزار و 868 پژوهشگر پراستناد به چشم می‌آید؛ اما با توجه به اینکه برخی پژوهشگران در بیش از یک حوزه شناسایی شده‌اند، مجموعاً هفت‌هزار و 131 عنوان «پژوهشگر پراستناد» ارائه شده است. نگاهی به حوزه‌های علمی نشان می‌دهد نیمی از پژوهشگران پراستناد در حوزه میان‌رشته‌ای شناسایی شده‌اند، پس از آن هم پزشکی بالینی با 5 درصد، زیست‌شناسی و بیوشیمی و علوم اجتماعی هر یک با 4 درصد قرار دارند. در فهرست امسال دسته ریاضیات (Mathematics) که در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ حذف شده بود، مجدداً بازگردانده شده؛ اتفاقی که برای ایران نتیجه مثبتی داشته است.

از هر پنج پژوهشگر پراستناد، یک نفر در چین فعال است
تحلیل جغرافیایی داده‌های کلاریویت بر اساس وابستگی سازمانی اصلی پژوهشگران (Primary Research Affiliation) انجام شده که از اطلاعات تماس مندرج در مقالات پراستناد آن‌ها در ESI و نیز به‌روزرسانی‌های رسمی پژوهشگران استخراج شده است. بر همین اساس، بیش از 6 هزار پژوهشگر پراستناد معرفی‌شده امسال در 60 کشور مشغول به فعالیتند؛ البته بررسی جغرافیایی از اختصاص 86 درصد عناوین به 10 کشور و به شکلی دقیق‌تر حدود 75 درصد آن به پنج کشور حکایت دارد که نشان‌دهنده تمرکز چشمگیر استعدادهای پژوهشی در بخش محدودی از جهان است. 
آمریکا با دوهزار و 670 نفر در این فهرست صدرنشین است. حدود 37 درصد از کل پژوهشگران پراستناد مربوط به آمریکا هستند؛ این نسبت امسال برخلاف روند نزولی چند سال اخیر، رشدی حدود یک درصدی داشته است. بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴، سهم آمریکا حدود 7 درصد کاهش داشته است. چین که چندسالی است بیشترین تعداد تولید مستندات علمی جهان را به خود اختصاص داده در این فهرست جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است. حدود 20 درصد از پراستنادها (یک‌هزار و 406 نفر) در چین مشغول فعالیتند؛ آماری که نشان می‌دهد اگرچه تعداد چینی‌های فهرست بیشتر شده؛ اما سهم جهانی آن اندکی (0.7 درصد) کاهش یافته است. البته چین از سال ۲۰۱۸ تاکنون سهم خود را بیش از دو برابر کرده و از حدود 8 درصد امسال به حدود 20 درصد رسانده است. در فهرست 10 کشور برتر از نظر تعداد پژوهشگران پراستناد، سنگاپور که سال گذشته در جایگاه دهم ایستاده بود جای خود را به فرانسه داد.

پراستنادها کجا مشغول به کارند؟
در فهرست سال ۲۰۲۵، ۵۲ مؤسسه وجود دارند که هر یک میزبان ۲۷ یا بیش از ۲۷ پژوهشگر پراستنادند. در صدر این جدول، آکادمی علوم چین (CAS) با ۲۵۸ عنوان پژوهشگر پراستناد قرار دارد. دانشگاه هاروارد با 170 نفر در رده دوم و دانشگاه استنفورد با 141 نفر در جایگاه سوم قرار دارد. مؤسسه Broad با ۴۳ پژوهشگر پراستناد، مؤسسه فناوری فدرال زوریخ (ETH Zurich) با ۳۶ پژوهشگر، دانشگاه نیویورک (NYU) با ۳۰ پژوهشگر، دانشگاه ووهان با ۲۹ پژوهشگر، آزمایشگاه ملی لارنس برکلی و دانشگاه پرینستون هرکدام با ۲۸ پژوهشگر و نیز دانشگاه‌های آدلاید، تگزاس در آستین و دانشگاه و پژوهشگاه واخِنینگِن که هریک ۲۷ پژوهشگر پراستناد را در اختیار دارند، مجموعه‌هایی هستند که برای نخستین‌بار وارد جمع برترین‌ها شده‌اند. از منظر جغرافیایی، ترکیب مؤسسات حاضر در فهرست امسال همچنان نشان‌دهنده تمرکز بالای نخبگان پژوهشی در چند کشور خاص یعنی آمریکا با 26 موسسه، چین با ۸ مؤسسه، بریتانیا با ۵ مؤسسه، استرالیا با ۴ مؤسسه و هنگ‌کنگ، هلند و سنگاپور هریک با ۲ مؤسسه و کانادا، آلمان و سوئیس هر کدام یک مؤسسه است. کشورهای بلژیک، فرانسه و رژیم صهیونیستی که در فهرست سال گذشته حضور داشتند، امسال هیچ‌نماینده‌ای در میان مؤسسات برتر جهان ندارند.

تعداد پراستنادهای عربستان 10 برابر ایران 
وضعیت ایران در فهرست پژوهشگران پراستناد چندسالی است که مساعد نیست. درحالی‌که در سال 2018، نام 16 پژوهشگر ایرانی در این فهرست قابل‌شمارش بود در 2 سال اخیر این تعداد با افتی قابل‌توجه به سه نفر تقلیل یافته است. این در حالی است که تعداد پژوهشگران پراستناد عربستان 30 نفر عنوان شده است.

پراستنادهای ایران را بشناسید
ایرانی‌های فهرست پراستنادها احتمالا بیشتر از سه نفری هستند که ذیل نام ایران در این جدول دیده می‌شوند؛ اما در هر صورت در جدول 2025 فقط نام سه نفر عنوان شده است.
مهدی دهقان استاد پرکار دانشکده ریاضی و علوم کامپیوتر دانشگاه صنعتی امیرکبیر یکی از پژوهشگران پراستناد ایرانی امسال است که از سال 2014، به جز دو سال اخیر (که حوزه ریاضی از فهرست حذف شده بود) همه سال به‌عنوان پژوهشگر پراستناد معرفی شده است. براساس آمار پایگاه استنادی وب آو ساینس، در مجموع 803 سند علمی از او منتشر شده است. شاخص اچ او معادل 86 بوده و مقالاتش تاکنون بیش از 30 هزار بار مورد استناد قرار گرفته است.
 دومین پژوهشگر پراستناد ایران در سال 2025 محمد علی منصورنیا استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران است که در حوزه علوم اجتماعی به این عنوان دست یافته و امسال دومین سالی می‌شود که این عنوان را کسب کرده است. داده‌های وب آو ساینس نشان می‌دهد که این استاد برجسته تاکنون 656 سند علمی منتشر کرده است. شاخص اچ او معادل با 89 بوده و مقالات او تاکنون بیش از 100 هزار مرتبه مورد استناد قرار گرفته‌اند. 
 مجید سلطانی سومین پژوهشگر پراستناد فهرست ایران، به‌عنوان استاد دانشگاه صنعتی خواجه نصیر معرفی شده است. او اکنون به‌عنوان استادیار دانشکده مهندسی مکانیک مشغول به فعالیت است؛ اما پیش از این سابقه فعالیت در دانشگاه‌های خارجی نظیر دانشگاه واترلو کانادا را دارد. اطلاعات او در پروفایل وب آو ساینس کامل نیست، وبسایت علم‌سنجی دانشگاه خواجه نصیر نیز در زمان نگارش این گزارش دردسترس نبود؛ اما تاکنون 59 مقاله از او در اسکوپوس نمایه شده و بیش از دو هزار و 200 بار نیز مورد استناد قرار گرفته است. شاخص اچ این استاد دانشگاه نیز عدد 24 را نشان می‌دهد.